Vísir - 24.12.1953, Blaðsíða 15

15
Phaidon var þræll,. sem einn
vina Sókratesar hafði keypt úr
þrældómi og varð hann síðan
einn af kærustu nemendum
meistarans. Hann segir sjáifur,
að ekkert væri honum eins
kært og að ræða um Sókrates
eða heyra aðra minnast hans.
„Þegar við komum var Xan-
þippa í heimsókn með minnsta
barnið. Sókrates bað einn vina
sinna að fylgja henni heim.
Fyrst minntist hann á and-
stæðurnar sársauka og fróun,
hvernig þær elta hvor aðra.
Hljóti maðurinn aðra fylgir hin
með. Síðan færist samtalið eins
og eðlilegt er að dauðanum.
„Þegar maður ætlar í langferð,"
sagði Sókrates, „er eðlilegt að
ræða um hana og allt sem hana
snertir." Við urðum gripnir
hugblæ, sem kalla mætti sam-
bland gleði og sársauka, þeg-
ar við sáum hversu óttalaust
og karlmannlega hann varð
við dauða sínum. Við hlóum og
grétum á víxl. Þessi hugblær
hreif sýnilega ekki Sókrates
því strax í byrjun samtalsins
sagði hann, að hver einasti
sannur heimspekingur hlyti að
óska þess að mega deyja. Af
þessu dró einn vina hans þá
ályktun að sjálfsmorð væri ef
til vill leyfilegt. Sókrates svar-
aði að maðurinn væri eign guð-
anna og mætti því ekki stytta
sér aldur, honum bæri að bíða
unz þeir sendu honum dauðánn
eins og honum bæri að taka
náttúrulögmálunum. „Ég tek
mér ekki dauðahn nærri því eg
trúi því, að ég komist til vit-
urra og sannra guða og jafn-
framt til látinna manna, sem
betri séu en þeir sem byggja
þessa jörð.“ Samtalið hættir um
st.und því Kriton kemur meö
boð frá fangaverðinum þess
efnis að Sókrates verði að tala
eins lítið og unnt er, því ef
honum verði of heitt, verki
eitrið ef til vill ekki á hann.
„Hinn sanni heimspekingur,-'
hélt Sókrates áfram, „þráir
dauðann, sem losar hann við
vald líkamans og allra þeirra
hvata sem honum fylgja. —
Heimspekingurinn þráir vís-
dóm og skilning en hvorugt
fæat fvrir tilstilli skynfæranna.
Hugsunin ein.getur flutt sálina
til* sannleikans. Hugsunin vinn-
ur bezt þegar hún trúflast ekki
af neinu líkamlegu, hvorki sjón
heyrn, sársauka né nautn, en
er að eins miklu leyti og tök
eru á óháð þessum fylgifiskum
líkamans. Kebes.og fleiri vís-
indamenn hafa með réttu bent
á að þessi skoðun byggist á
ódauðleika sálarinnar en sá
ódauðleiki sé meira en lítið
vafasamur. Sókrates hefur
sjálfur svarað þessari athuga-
semd með því að segja að jafn-
vel í efnisheiminum verði ekk-
ert að engu heldur breyti að-
eins um lögun þannig að sam-
bönd við ný efni komi til
greina.
Einn vina Sókratesar lætur
nú í ljós að nærvera hans væri
ef til vill ekki æskileg á því
augnabliki sem ógæfan dynji
yfir. Sókrates. Sókrates mælti:
„Hvernig á eg að sannfæra
allan almenning ef vinir mínir
trúa því ekki einu sinni, að eg
lít ekki á dauðann sem neina
ógæfu. Mér er skapi nær að
bera mig saman við svani App-
olons sem syngja af gleði þegar
dauðastundin nálgast.“ Loks
segir hann í fáum orðum
álit sitt á lífi og dauða: „Eðli
sálarinnar er líf, þess vegna
getur hún ekki verið háð dauð-
anum, því ekkert getur sam-
lagast því sem er gagnstætt
eðli þess. Þegar dauðinn kem-
ur, deyr vitanlega hið dauð-
lega í manninum, en hið ódauð-
lega fer sína leið til ósýnilegra
heima. Líðan sálarinnar eftir
dauðann fer eftir hreinleilí
hennar, vísdómi og réttlæti.
Niðurstaðan af öllu sem við
höfum rætt urri er þá sú að
menn eiga að keppa að dyggð
og vísdómi, því sigurlaun
sannleikans eru mikil og von-
in björt.“
Sókrates færði nú talið að
konu sinni og börnum. Kriton
spyr hvort hann óski nokkur--.
sérstaks í sambandi við jaiðar-
förina. „Henni getið þið hagað
eftir vild. Sá Sókrates, sem sit-
ur hér nú og stjórnar samræð-
unum er ekki sá sami sem þið
innan stundar sjáið sem lík.
Þegar eg hef drukkið eitrið
MitJ ð t'43 i'
t>tj ryðhreitm-
utttBr&fni
\

Verndiö eigur yöar gegn
ryði með því að nota
'JencSet
i J6L ABLAÐ iVÍSlS
verð eg ekki lengur hjá ykkur,
en fer á brott til sælunnar,
hvemig sem sú sæla kann að
vera. Þið grafið aðeins líkama
minn og það skuluð þið gera
samkvæmt siðum og venjum."
Síðan fór Sókrates í bað,
kvaðst vilja spara kvenfólkinu
erfiði við að þvo sér dauðum.
Konurnar á heimili hans komu
nú ásamt sonum hans þremur,
tveimur í bernsku, einum full-
orðnum. Var þá komið undir
sólarlag. Fangavörðurinn kom
einnig og þakkaði Sókrates
samveruna. „Þú ert bezti mað-
ur, sem eg hef kynnst,“ sagði
hann. „Svo góðviljaður og
hreinhjartaður hefur enginn
fangi verið á undan þér.“ —
Sókrates þakkaði einnig fanga-
verðinum góða vörzlu. Eitur-
byrlarinn kom inn með eitrið
og sagði Sókrates að drekka
það. „Siðan skaltu ganga frarn
og aftur unz þér finnast fæt-
urnir þyngjast, en þá skaltu
leggjast fyrir.“
„Ég bið þess að flótta-
maðurinn megi öðlast ham-
ingjuna í nýjum heimkynn-
um.“
Með þessum orðum bar
Sókrates eitrið að vörum sér og
tæmdi bikarinn glaður í bragði.
Vinir hans fóru að gráta, en
Sókrates lagðist til hvíldar og
sagði: „Eg hef heyrt að það
sæmi vel að deyja í kyrrð. „Síö-
ustu orð hans voru: „Kriton,
við skuldum guðinum Askelep-
ios einn hana, sem venja er að
færa sem fórn þegar bati er
fenginn eftir sjúkdóm.“
Phaidon lýkur með þessum
orðum: „Þannig dó vinur okkar,
maðurinn sem var beztur allra
á sínum tíma, j, hinn bezti og
vitrasti af öllum.“

Fleiri og fleiri nota
MICHELIN á bifreiðina sína

Æðalutrth&ð ú ísiautiiz
H.f. Egill Vilhjálmsson
Sími 8 18 12
»••••••••