Vísir - 24.12.1953, Blaðsíða 13

jOlablað vísis
1-3
Eftir Edvard Haraldsen yfirkennara.
Sú er grundvallarskoðun allra
trúarbragða, að maðurinn skilji
ekki sannleikann, sá skilningur
sé véfttur guðunum einum. —
Trúarbrögðin halda því líka
fram, að maðurinn geti ekki
gert hið góða að raunveruleika.
Trúarbrögð líta þannig á
mannimi eins og spillta og
fallna veru,. sem ekki eigi sér
viðreisnarvon nema guðdómieg
áhrif komi til skjalanna og
leysi hugsjónaöfl hans úr læð-
ingi. Samkvæmt þessari grund-
vallarskoðun eru flest trúar-
brögð frelsunartrúarbrögð.
vj Gagnstætt þessari kenningú
hefur humanisminn alltaf hald-
ið því fram, að þrátt fyr-ir þau
takmörk, sem manninum ,seu
sett, hvað greind og siðferði
snerti, búi ávallt í honum guð-
dómlegur kraftur, sem géri
honum kleii t að, leita sannleik-
ans og siðférðilegrar fullkömn-
unár. Þessi trú á hið- mannlega
í hreihni og göfugri mynd
kemur dýpst og skírast í ljós
hjá Sókratés, sem lifði í Aþenu
á árunum 469—399 f. Kr.
Líf og kenningar Sókratesar
! hafa öldum saman verið öðrum
leiðárljós, enda hafa allir and-
ans menn, sém uppi hafa verið
síðan, sjálfrátt eða ósjálfrátt.
staðið í þakkárskuld við hann.
Þeir hafa gert hugsanir hans að
sínum og séð mannshugsjón
hans* Sem fyrirmynd mannlegs,
lífs þegar því hefur verið lifað
ríkast og göfugast.
Foreldrar Sókvatesar voru
ljósmóðir og mvndhöggvari.
Starf móðurinnar varð síðar
starfshugsjón Sókratesar. Hann
sagðist nota ijósmóðuraðférðina
í kennslu sinni og kenningum
þ. e. lausnaraðferðina. Hann
trúði því statt og stöðugt að hið
guðdómlega byggi í sálum
mánnanria, það svifi aldrei Vfir
vötnunum né hreykti sér á
himnum. Hlutverk mannanna
væri þvi að leysa hið guCSdóm-
lega úr huldum viðjum. —
Sókrates var snillingur í því að
spyrja. Eitt sinn lagði hann
þunga . stærðfræðiþraut . fyrir
þræl, ’ sem ekkert kunni í
stærðfræði. Þrællinn kvaðst
ekki geta. leyst þrautina, en,
Sókrates kyað það f jarstæðu c|
.með spurningum sinum tókst
honum að beina þrælnum á
rétta braut svo að hann leysti
leysti þrautina.
Michelangelo sagði, að mynd-
in byggi í marmaranum, mynd-
höggvarinn þyrfti aðeins að
höggva það burtu, sem ofaukið
^yæri. Þessi skoðun á vel víð
Hœnningu Sókratesar. Hið fagra,
s.anna og. • góða eru aðalatriði,
allt býr þetta í mahninum en
hið góða verður að liafa f.ull-
komið -feg.urðarfor.m. ; .
LÍkfíeski þau, sem gerðar
hafa verið af Sókfatesi, gefa til
kynna, að hann hefur verið
andstæða feguiðarhugsjónar
Grikkja.. Indverskur spekingur,
sém komst í kynni við hifín
mikla Grikkja, taldi sig geta les-
ið sterkar hvatir og faldar
fýsnir út úr hrukkóttu andliti
hans, einkum taldi Indverjinn
kynhvöt Sókratesar sterka.
Sókrates hlýddi með athygli á
Höfundur þessarar greinar Edvard Haraldsen yfirkenn-
ari er fæddur í Færeyjum hinn 17. sept. 1893. Hann ólst upp
i afskekktu byggðariagi, þar sem góður tími var til að
hugsa um lífið í hinum ýmsu tilbrigðum. Þótt Haraldsen
hafði síðar aflað sér æðstu menntunar í sögu, bókmenntum
og heimspeki við þrjá háskóla, Exter í Englandi, Freiburg
í Þýzkalandi og liafnarháskóla, hefur hann löngum þráð
kyrrðina og hið óbrotna líf. Á hinu fallega heimili Harald-
sens í Lyngb.v í Danmörku er ekkert útvarp, enginn simi
og engin húsfreyja. Hann hefur aldrei kvænst og kveðst
ekki vilja fórna frelsi sínu vegna neinnar konu. — í hinu
f fína samkvæmislífi bæjarins er hann mjög eftirsóttur
og sem fyrirlesari stendur honum enginn á sporði þar í
sveit. Grein þá, sem hér birtist, skrifaði Ilaraldsen fyrir
jólabiað Vísis.
allt sem Indvéi-jirin hafði áð,
segja og mælti siðan: „Állt semj
þú hefur sagt’er rétt,'ég þrái;
þær unaðarssemdir, sem hóldíð ;
getur veitt. Aðeiris "eitt sast' þér .
yfir, og' það er það. að eg hef
alltaf getað haldið ih'ötum mín-
um í skeíjum. Allir menn geta
valið á rriillj frsesirisj sem ill-
grésið sprettur upp' af og þess
göfuga grómagns, sem býr i
sáiiim þeirra.“
1 Danski heinispekingurinn
Sören Kirkegaard hefur það
eftir Sókratesi, að hvort sem
menn kvænist eða geri það ekki
þá iðri þá eftir hvort tveggja.
Sókrates var kvæntur fallegri
konu af góðum ættum, sem hét
Xanþippa. Hjónaband þeirra
var yfirleitt hamingjusamt, eis,
þar eð húsbóndinn sinnti
oft öðru frekar en öflua
dáglégs bráuðs og Xanþippa var
móðursjúk. þá urðu eðlilega
nokkur átök milli hjónanna og
jafnvel stormasamt á stundum.
Allir þekkja söguna um vatniS,
sem Xanþippa skvetti á mann
sinn og ertnislegt vísdómssvar
Sókratesar í því sambandi. —
Sókrates segir líka, að sam-
búðin við konuna sé karlmann-
ihum dagleg þjálfun í sjálfs-
stjórn, geti hann umgengist
hana stórslysalítið geti hann
umgengist alla.
Sókrates helt aldrei fyrir-

I9Í7-19S3
Eftir að verzlunin varð inniend, heíur íslenzk verzkmarstétt rækt |>að hlutverk að útvega landsmiiimum betri og
ódýrari vörur on áður voru hér á boðstóium.
Eitt stærsta verkefnið sem heið úrlausnar, eftir margra alda áþján, var að byggja yfir þjóðina. Á nekkrum áratugum
hetur fólk til sjávar og sveita íiutzt úr frumstæðum torfbæjum í vönduð íbúðarhús.
Þó að ótrúiega mikið hafi áunnist á svo skömmum tíma, er ennþá mikið verk að vinna. Þó mun það verk skjótt sækj-
ast, og húsnæðisvandamálin leysast fyrr en varir, ef þjóðin viðurkennir þá staðreynd, að frelsi og framtak haidast í hendur.
í 36 ár hefur verzlun vor verið ein stærsta sérverzlun iandsins í byggingarefimm, og skipað sér í sveit þeirra innlendra
verzlana, er reynt hafa af fremsta megni að sjá landsmönnum fyrir góðu og ódýru byggingarefni, eftir því sem aðstæður
hafa leyft á hverjum tíma.
J. Þorláksson & Morðmann h.f.
STOINAÐ 1917
BANKASTRÆTI 11.
REYKJAVÍK.