Morgunblaðið - 26.06.1930, Page 17

sem báru um 3500 smálestir. En
eftir að verslunin var gefin
frjáls þegnum Danakonungs,
sigldu hingað um 100 skip á ári
og báru þau samtals um 7500
smálestir. Þegar verslunin er
gefin öllum frjáls, fara sigling-
ar stórum að aukast og hafa síð-
an aukist ár frá ári svo að segja,
nema á stríðsárunum. Þá hnign-
aði þeim stórlega. — Árið 1857
kom fyrsta gufuskip til landsins.
Fjölgaði gufuskipum smám sam-
an og af 366 skipum, sem hing-
að komu árið 1896, voru 150
gufuskip. Á næstu tveimur ára-
tugum fækkaði seglskipum mjög,
en á stríðsárunum fjölgaði þeim
aftur að mun, og svo hefir þeim
óðum farið fækkandi seinustu
árin, eins og sjest á línuritinu.
Á fimm árum (1922—1926, sem
er seinasta árið er siglinga-
skýrslur ná yfir), hefir þeim
fækkað úr 73 niður í 15. — 1
þessum skýrslum eru aðeins tal-
ín kaupför, en ekki fiskiskip.
Smáverslanir í landinu eru nú
taldar vera um 930 og umboðs- og
heildverslanir um 65. Smáversl-
-anirnar greinast aftur í ýmsa
flokka eftir því, með hvaða vör-
ur er verslað. Hafa hjer sem ann-
ars staðar, einkum í hinum
stærstu kaupstöðum, risið upp
ýmsar sjerverslanir, sem vefsla
svo að segja eingöngu með eina
vörutegund. Má þar til nefna
vefnaðarvöruverslanir, pappírs-
og ritfangaverslanir, tóbaks-
verslanir, skóverslanir, jám-
vöruverslanir, glervöruverslan-
ir, raftækjaverslanir o. s. frv.
Áður fyrri var fyrirkomulag
þannig, og er enn víða út um
land, að hver verslun varð að
hafa á boðstólum allar þær vöru-
tegundir er viðskiftamenn henn-
ar þörfnuðust.
Umboðs- og heildverslanimar
greinast einnig í flokka og þá
aðallega í innflutnings- og út-
flutningsverslanir.
Meginþorri allra verslana í
landinu, bæði smáverslana og
heildverslana, er nú í höndum
tslendinga. Hefir á seinni árum
risið hjer upp fjölmenn verslun-
arstjett, sem þegar hefir aflað
sjer þeirrar mentunar, og
reynslu, er gefur góða von um
að hún nái því takmarki að gera
verslunina sem hagkvæmasta
fyrir land og lýð, ef henni er
ekki íþyngt með óheppilegum
ráðstöfunum ríkisvaldsins.
r
LanÖ5ími Islanös.
Eftir öísla 1. Ólafson lanÖ5íma5tjóra.
Árið 1906 gerðust þau stór- (2 eða 3 talsímaspottar, sem voru
tíðindi, sem áreiðanlega hafa j eign einstakra manna, t. d. síma-
valdið aldahvörfum í sögu ís- j línan milli Reykjavíkur og Hafn-
lendinga. Það ár komst ísland, arf jarðar, sem lögð var 1890,
í ritsímasamband við önnur, aðallega fyrir forgöngu Jóns
lönd, þá komu hingað tveir, Þórarinssonar, sem þá var skóla-
fyrstu íslensku togararnir (Jón stjóri í Flensborg.
forseti og Mars) og þá var
stofnuð hin fyrsta al-innlenda

'
■

Gísli J. Ólafson.
heildverslun (Ó. Johnson &
Kaaber). Það er einkennilegt,
að þessir þrír viðburðir fóru
Það var að sjálfsögðu miklum
vandkvæðum bundið að finna
heppilega leið fyrir símann frá
Seyðisfirði til Reykjavíkur.
Þurfti margs að gæta og þó
einkum þess, að kostnaðurinn
yrði sem allra minstur. Sumarið
1905 ferðuðust þeir hjer um
landið F. Hansen mælingamaður
og O. Forberg, til þess að at-
huga línustæðið. Ráku þeir sig
fljótt á það, að ekki var land-
kortunum treystandi. Vegalengd-
um yfir fjallvegi, h-úðar og dali
gat skakkað um m..rga kílómetra
á tiltölulega stuttu svæði. En
þeir komu sjer saman um það
hvaða leið skyldi valin og þá
um haustið og veturinn eftir
voru símastaurar fluttir á lín-
una og sumarið eftir var síminn
lagður. Gerðu það útlendingar,
aðallega Norðmenn, undir yfir-
umsjá O. Forbergs. Þótti þetta
hið mesta þrekvirki, en síðan
saman, því að fátt er vissara
e„ aldrei hefði botvörpungaút- Tsfendfa'gár''sjá«ir"la7t
gerðin og þó ennþá síður hin
innlenda heildverslun getað þrif-
ist svo, sem raun hefir á orðið,
ef ritsímans hefði ekki notið
við.*
Þetta sama ár kom líka fyrsta
fullkomna talsímalínan innan-
lands. Að vísu voru hjer fyrir
*) Árni Pálsson: Aldamót. —
Minningarrit Landssíma íslands
1926. 'H*
síma yfir miklu verri leiðir. —
Pannsókninni á fyrstu símaleið-
inni var að vísu í mörgu ábóta-
vant og kom það fljótt í Ijós.
n tvent var það þó, sem menn
vöruðu sig ekki á í upphafi.
Annað var það, að staurar
standa illa; þótt þeir sjeu grafn-
ir 1.5 m. í jörð niður, lyftir
frostið þeim upp og þegar klaka
leysir úr jörð á vorin, taka staur-
arnir að hallast. Hitt var ísingin.
Hefir hún verið versti vágestur
símans öll þessi ár og valdið
mestu tjóni á símalínunum. —
Stundum hefir ísingin orðið svo
n ikil, að vírarnir hafa orðið
álíka gildir og sjálfir símastaur-
arnir og hefir þá þungi þeirra
(venjulega samfara veðurhæð)
Li otið staurana hrönnum saman,
eða þá að vírarnir sjálfir hafa
kubbast sundur. Hefir ísingin
valdið flestum og mestum síma-
bilunum á landi, og hleypt þann-
ig gríðarlega fram viðhaldskostn-
aði.
Á hverju ári hefir talsíma-
r.etið verið stækkað stórum eins
og sjá má á eftirfarandi línu-
riti. En aldrei hafa þó á einu
Landsímastöðin í Reykjavík.
ári verið eins miklar fram-
kvæmdir um það, síðan 1906,
eins og í fyrra. Þá var t. d.
unnið það þrekvirki, að tengja
saman símalínurnar sunnanlands
— lögð ný lína milli Víkur í
Mýrdal og Hornaf jarðar. Er það
260 kílómetra vegur' og afar
erfiður, yfir sanda og jökulár
Jiar sem árlega eru jökulhlaup,
meiri og minni. Á 10—15 km.
kafla varð að hafa símalínuna
fast uppi undir Skeiðarárjökli,
til þess að henni væri minni
hætta búin af jökulhlaupum, og
mun síminn hvergi hjer á landi
hafa verið lagður yfir jafnvond-
an veg. Miklum erfiðleikum var
það einnig bundið að koma hon-
um yfir jökulvötnin, t. d. Skoið-
ará. En síminn komst þó alla
leið á þessu sumri og þar með
var komið talsímasamband hring-
inn í kring um landið. Er síma-
netið nú orðið svo víðfeðma, að
talsími er í hverju þorpi, og svo
að segja í hvérri einustu sókn
á landinu. Þess verður þó sjálf-
sagt alllangt að bíða, að sími
verði kominn heim á hvern bæ,
en hver veit nema það verði eft-
ir svo sem 25 ár, eða þegar
Landsíminn er fimtugur.
í öllum kaupstöðum landsins
og flestum þorpum eru bæjar-
símar og langstærstur er auð-
vitað bæjarsíminn í Reykjavík.
En hann mundi vera miklu
miklu stærri en hann er, ef alt
af hefði verið hægt að fullnægja
þörfinni og eftirspurn að tal-
síma. I miðstöðinni eru ekki
nema 2400 númer, og eru þau
öll fyrir löngu leigð. En þrátt
fyrir það, að menn vita, að fleiri
geta ekki áð komist, liggja þó
frir hjá símanum 400 talsíma-
pantanir, sem menn hafa sent
í þeirri von, að einhver númer
kunni að losna. Þegar litið er
á símafjölda hjer á landi, í sam-
£/iiburði við fólksfjölda, og það
aftur borið saman við samskon-
ar skýrslur frá öðrum löndum,
verður að taka tillit til þessa
hörguls á símum, því að ef hann
ísing í
ísafirði 1916.
—- 17