Morgunblaðið - 26.06.1930, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ 0000000000000<>00000000000000-C-00<>0000<>000
Siáuarútuegur.
Eftir Ólaf EísIasOn framkuœmöastjóra.
Róðrarbátur í lendingu.
að margir franskir togarar, sem
veiddu hjer við land, væri út-
búnir loftskeytatækjum. — Sú
málaleitun strandaði. Árið 1915
lætur Eimskipafjelagið setja loft
skeytatæki í ,Goðafoss‘ og ,Gull-
foss' og það mun mikið hafa
ýtt undir að loftskeytastöðin' á
Melunum var reist. Hún tók til
starfa hinn 17. júní 1918. Er það
5 kw. Marconistöð. Var hún
fyrst aðallega ætluð til þess, að
taka við skeytum frá skipum, og
koma skeytum til skipa, en í
hvert skifti sem sæsíminn hefir
bilað, hefir hún hlaupið undir
bagga og haldið uppi sambandi
við umheiminn. Tveimur árum
eftir að loftskeytastöðin í Reykja
vík tók til starfa,, var byrjað
að reisa loftskeytastöðvar í Isa-
firði og á Hesteyri; stöðin í Isa-
firði var svo síðar flutt að
Kirkjubæjarklaustri, en á síð-
astliðnu sumri, þegar Skafta-
fellslínan var bygð, var loft-
skeytastöðin á Klaustri lögð nið-
ur, og nú eru loftskeytastöðv-
arnar hjer á landi orðnar sjö, að
þessum tveimur meðtöldum. —
Hinar stöðvarnar eru í Vest-
mannaeyjum, Flatey á Breiða-
firði, Flatey á Skjálfanda, Gríms-
ey nyrðra og Húsavík. Fyrstu
stöðvarnar voru gneistastöðvar,
en þeim hefir öllum verið breytt
í lampastöðvar, og mun Island
vera fyrsta ríki í heimi að segja
algjörlega skilið við gneista-
stöðvar.
Loftskeytastöðvarnar í Vest-
mannaeyjum og Reykjavík, eru
aðallega ætlaðar til þess að halda
uppi sambandi við skip í hafi,
og hinar loftskeytastöðvarnar,
sem vinna sín á milli. Árið sem
leið afgreiddi loftskeytastöðin í
Reykjavík 30 þúsund skeyti (um
y2 miljón orða) og fer starf
hennar stöðugt vaxandi, vegna
þess að altaf fjölgar þeim skip-
um, sem loftskeytatæki hafa. Af
70 íslenskum skipum hafa nú
50 móttökutæki og senditæki, hin
hafa móttökutæki, og eins margir
vjelbátar.
Tilraunir voru gerðar þegar
haustið 1920, að talast við þráð-
laust milli loftskeytastöðvanna,
og gengu þær ágætlega, og hafa
gengið vel síðan.
tJtvarp.
Nú er verið að reisa hina marg
umtöluðu útvarpsstöð á Vatns-
endahlíð í Mosfellssveit. Verður
hún hálfu kraftmeiri heldur en
útvarpsstöð Dana í Kalundborg,
eða 15 kw. Hún á að senda á
1200 metra bylgjulengd.
Það er Marconifjelagið í Lon-
don, sama fjelagið, sem reisti
fyrstu loftskeytastöðina hjer á
landi, er hefir tekið að sjer að
koma upp vjelum stöðvarinnar.
Var í fyrstu ætlast til þess, að
stöðin gæti tekið til starfa fyrir
Alþingishátíðina, en vegna þess
hvað veðrátta var óhagstæð í
vetur sem leið, verður hún því
miður ekki tilbúin fyr en seinna
á sumrinu.
Þegar athuguð er hnattstaða
íslands verður ekki af henni
ráðið annað en að þjóðin, sem
byggir landið, hljóti að lifa mest
af siglingum og fiskveiðum. —
Þet'ta hefir þó ekki svo verið
alt fram á síðustu áratugi. Skil-
yrði hafa þó verið fyrir hendi
fyrir því, að aðalatvinnuvegir
Ólafur Gíslason.
þjóðarinnar væri fiskveiðar. —.
Umhverfis landið og inni í fjörð-
um og flóum eru einhver fiski-
sælustu mið, sem sögur fara af.
Þessi mið hafa verið og eru
forðabúr Evrópu. Hingað Tiafa
sótt um margar undanfarnar
aldir mestu siglingaþjóðir álf-
unnar. Mörg hundruð fiskiskipa
hafa verið við veiðar hjer árlega
umhverfis landið, og auðæfin
sém þessi mikli floti hefir haft
á burt, verða aldrei með töl-
uip talin.
Hinar miklu fiskveiða- og
siglingaþjóðir hafa jafnt og
þjett aukið flotann og fullkomn-
að veiðarfærin. Síðasta full-
komna veiðarfærið, botnvarpan,
sem hefir verið notuð mest
allra véiðarfæra síðari hluta 19.
aldar og það sem af er þessari
öld, hefir átt drýgstan þáttinn
í því að auka velgengni fisk-
veiðanna, enda hefst nýtt tíma-
bil í sögu þorskveiðanna, þegar
þetta veiðarfæri tekur að ryðja
sjer til rúms.
Frá því að Island bygðist og
fram á síðustu öld, voru miðin
umhverfis landið einungis að
litlu leyti fyrir Islendinga.
Hinir miklu siglingamenn,
sem tóku sjer bólfestu hjer í
fyrstu, báru ekki gæfu til þess
að halda við skipastólnum og
fylgjast með öðrum þjóðum á
sviði siglinga og fiskveiða. Þjóð-
in átti um margra alda skeið
engan hafskipastól, og afleið-
ingin varð sú, að henni voru
allar bjargir bannaðar til fisk-
veiða, nema það lítið sem hægt
var að ná í á opnum bátum, að
mestu inni' á flóum og f jörðum,
eða fast uppi við landsteinana.
Hið eina, sem landsmenn höfðu
af fiskmergðinni að segja, sem
sveimaði umhverfis landið ár
eftir ár, var að sjá erlenda fiski-
flotann umkringja landið og
hafa á burt auðæfi, sem hin fá-
menna og fátæka þjóð hefði
getað tileinkað sjer, og notið, ef
skipakostur hefði verið fyrir
hendi. Hjer var ekki hægt um
vik að kippa þessu í lag. Þjóðin
var upp á aðra komin með alla
aðflutninga og verslun, og ekk-
ert efni til í Jandinu til þess
að byggja skip. Þar ^við bætt-
ist svo fátækt þjóðarinnar og
kúgun hins erlenda valds, sem
tók fyrir kverkar allrar fram-
takssemi, svo að hver öldin leið
af annari, án þess að framfarir
sæust á nokkru sviði. Slíkt á-
stand veldur niðurlægingu, því
„það er svo bágt að standa í
stað.“
Það gefur að skilja að fisk-
veiðar gátu ekki orðið aðal-
atvinnuvegur þjóðarinnar meðan
ástandið uar þannig, að þær voru
einungis stundaðar á opnum bát-
um, enda verður ekki sagt að
þjóðin hafi á þeim tímum afl-
að sjálfri sjer nægilega til við-
urværis. Útflutningur á fiski
var mjög lítill alt fram á síðustu
öld. Aðeins nokkur þúsund skip-
pund á ári af öllu landinu, þeg-
ar best ljet, og sum árin bregst
veiðin að því er sjeð verður svo
að vandræði hlutust af.
Þannig liðu margar aldir, að
þjóðin, sem byggir þessa eyju
gat ekki fært sjer í nyt auðæfi
hafsins, sem aðrar þjóðir sóttu
hingað um mörg hundruð mílna
haf, og er fátt sem betur lýsir
eymdarástandi því, sem þjóðin
var í á þessu niðurlægingar-
tímabili.
Meðan þjóðin stundaði aðeins
veiðar á opnum bátum, var
mestmegnis veitt með handfær-
um og nokkuð með lóðum, en
síðari hluta 18. aldar var byrj-
að að nota þorskanet í ver-
stöðvum á Suðurlandi, einkum
í Gullbringusýslu. Veiðin var
ýmist söltuð eða hert. Framan
af öldum var þó nærri allur afli
hertur. En smám saman fer inn-
flutningur salts í vöxt, og þá
jafnffamt verkun saltfiskjar. —
Var saltfiskurinn ýmist fluttur
út í tunnum, eða þveginn og
þurkaður likt og enn á sjer stað.
Verkun fiskjarins mun hafa
verið mjög ábótavant fyr á öld-
um, og verður engin verulag
breyting á því til batnaðar, fyr
en þjóðin rankar við sjer og
semur sig að hætti annara þjóða
með veiðarfæri og skipakost,
eins og síðar mun getið verða.
Auk þorskveiða voru einnig
stundaðar hákarlaveiðar, og
hvalveiðar fyr á öldum. Há-
karlaveiðar voru stundaðar á
opnum bátum og farið í setu,
sem kallað var, jafnvel dögum
saman, úti á rúmsjó á haustin
og veturna. Hefir þá oft reynt
á hreysti og þor. Skammdegis-
nóttin er löng hjer á landi, og
ekki fýsilegt að sitja hana lið-
langa í opnum bátum úti á
rúmsjó, í kalsaveðri. En þessi
voru kjör þeirra, sem fyr meir
stunduðu hákarlaveiðar hjer við
land. Nú lifir aðeins minningin
um það harðrjetti, sem íslenskir
sjómenn áttu við að búa fyr á
tímum. Harðrjetti, sem ef til
vill er einsdæmi meðal fiski-
manna nágrannaþjóðanna .
Þegar kemur fram yfir miðja
19. öldina, fer að votta fyrir
nýju lífi í fiskveiðunum. Augu
manna hjer á Suðurlandi opnast
fyrir möguleikum til þess að
efla fiskveiðarnar; þilskip voru
keypt til handfæraveiða. —
Rekstur þeirra gefst vel og flot-
inn eykst, ár frá ári alt fram
um aldamót. Þetta skútnatíma-
bil bar ennfremur þann árang-
ur að sýna, að hjer voru af-
bragðs siglingamenn og fiski-
menn, jafnvel betri en vænta
hefði mátt hjá þjóð, sem ekkert
hafði haft af siglingum að segja
svo öldum skifti.
Það voru miklar framfar-
ir að eignast þilskipin í staðinn
fyrir opnu róðrarskipin, sem
áður voru eingöngu notuð. En
um það leyti sem íslendingar
auka þilskipaflotann sem mest,
eru Englendingar og fleiri þjóð-
ir farnar að sækja hingað veiði
á botnvörpuskipum, og munur-
inn var undramikill á veiði botn-
vörpuskipanna og handfæraskip-
anna. íslendingar stóðu því enn
álíka langt að baki Englending-
um og verið hafði áður en
skútuöldin hófst. Samt liðu svo
áratugir að íslendingar rjeðust
ekki í að fá sjer botnvörpuskip.
Bar margt til þess. Fátækt þjóð-
arinnar, þekkingarleysi á þess-
um nýtísku veiðiaðferðum, og
varfærni, sem þjóðinni var sam-
gróin eftir margra alda kúgun
og vantrú á mátt sinn og megin.
1 byrjun þessarar aldar fer
að verða vart við ný átök á
sviði fiskveiðanna. Fyrstu tog-
ararnir eru keyptir til landsins
og jafnframt ryðja vjelbátar sjer
til rúms. Sá floti vex með ótrúleg-
um hraða ár frá ári, með stöðugt
betri og betri árangri. Vjelbát-
arnir stækka og fullkomnast, og
nú eru hjer við land mörg hundr-
uð ágætra vjelbáta, sem eiga
stóran þátt í því að auka vel-
gengni fiskveiðanna. — Líklega
má fullyrða, að ekkert hefir eins
fleygt fram þorskveiðum hjer
við land, á skömmum tíma, eins
og vjelbáta- og vjelskipafht-
inn. — Á hverjum firði og flóa
kring um landið eru fleiri og
færri vjelbátar, sumstaðar svo
Togari.
ooooooooo<x>oooo<x>oooo<xx>oooooooooooooo<xx>oo<x>oooooooooo<xx>oo<x>oooooo<>oo<xxx>ooobo<>ooooooooooo
— 23 —