Morgunblaðið - 26.06.1930, Page 35

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOMORGUNBLAÐIÐ oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo
lögin, Leikreglur og Heilsufræði
íþróttamanna. Bendir þetta á, að
í. S. 1. hafi fljótt sjeð, að ekkert
er eins nauðsynlegt, til útbreiðslu
líkamsíþrótta og skilnings á
Sigurður Grímsson Thorarensen
„glímukóngur“ íslands.
þeim málum í okkar strjálbygða
landi,. en útgáfa góðra íþrótta-
rita. — Þessari bókaútgáfu
Sambandsins hefir verið misjafn.
lega vel tekið, og virðist mega
draga þá ályktun af því, að al-
menningur hefir eigi enn áttað
sig fullkomlega á þroskagildi lík-
amsíþrótta fyrir þjóðina. Mikið
hefir þó áunnist á síðustu árum.
Með stofnun íþróttafjelaganna
hefjast íþróttirnar aftur til vegs
og virðingar. Flestir geta nú
numið þá íþrótt, sem þeir hafa
mestan hug á að iðka; — og eru
íþróttirnar þannig að verða al-
menningseign. Það sem skólana
hefir vantað í þessum efnum,
sækja menn nú til íþróttafjelag-
anna, því þau hafa á stefnuskrá
sinni flestar þær íþróttagreinir,
sem iðkaðar eru meðal siðaðra
])jóða. — Hjer í höfuðstaðnum
eru íþróttafjelögin að sjálfsögðu
fjölmennust og öflugust; og eiga
nú tvö þeirra (I. R. og K. R.)
sín eigin íþrójitahús. Kemur það
sjer vel, því tilfinnanlegur skort-
ur hefir verið hjer á Ieikskálum
til þessa. Það er eins og kaup-
staðastjórnirnar hafi til skamms
tíma, eigi gert ráð fyrir, að
æskulýðurinn þyrfti á leikvöllum
og leikskálum að halda. — En
þegar íþróttafjelögin koma til
sögunnar, er farið að hugsa
rneira um þessi menningarmál-
efni. Fyrst framan af var róð-
urinn að vísu erfiður, en nú er
þó svo langt komið, að skipulags-
nefndin hefir tekið þessi leik-
vallarmál til athugunar; og má
nú fastlega gera ráð fyrir því,
að hverjum kaupstað, sem skipu-
lagður er, verði ætlað sjerstakt
svæði fyrir leikvang. En til þess
að bestu og hentugustu svæðin
sjeu valin í byrjun, verða í-
þróttafjelögin að vera á varð-
bergi, því erfiðar er að bæta úr
síðar, þegar byggingar aukast í
kaupstöðunum.
Eitt af þeim málum, sem 1. S.
I. hefir alla tíð látið sig mjög
miklu skifta, er bygging sund-
hallar í Reykjavík. Um síðustu
áramót var byrjað á bygging-
unni, og þó að íþróttamenn sjeu
ekki að öllu leyti ánægðir með
framkvæmd þessa máls, t. d. um
stærð sundþrónna, Þá eru þeir
ekki í vafa um það, að við erum
hjer á rjettri leið, og að sund-
höllin muni í framtíðinni verða
til ómetanlegs gagns til eflingar
sundment landsmanna. En þar
sem sundkunnátta færist mjög í
vöxt, einkum hjer í höfuðstaðn-
um, verður fljótlega að búa til
stóra útilaug í sambandi við
sundhöllina, fyrir alla sundfæra
menn og konur. Þessi útilaug
mætti ekki vera minni en t. d.
50 stikur á lengd, svo að menn
gætu óhindrað haldið áfram að
þroska sig í þessari hollu og nyt-
sömu íþrött. Og það má gera
ráð fyrir, að sundmenn vorir
vildu eitthvað á sig leggja, til
þess að greiða götu þessa menn-
mgarmáls, sem mun auka meira
hreinlæti og hreysti en nokkur
önnur ein íþróttagrein.
Þá hefir í. S. 1. beitt sjer fyrir
stofnun og starfrækslu sundskál-
ans í Örfirisey. Þar hafa þeir,
sem ekki hafa getað komist fyrir
í sundlaugunum, haldið sundiðk-
Magnús Guðbjörnsson
Mara þonhlaupari.
unum áfram á sumrum án nokk-
urs endurgjalds.
í fáum íþróttagreinum á seinni
árum hafa verið framin stærri
afrek, en í sundi; má þar fyrst
nefna Drangeyjarsund Erlings
Pálssonar, Viðeyjarsund Ástu
J óhannesardóttur, auk þeirra
sem synt hafa frá Engey til
lands. Þá hafa margir menn
hlotið sundþrautarmerki 1 .S. 1.
i'yrir að synda 1000 stikur í
svölum sjó, undir ákveðnum lág-
markstíma, sem er 26 mín. fyrir
karla og 30 mín. fyrir konur.
Þá sýnir og , sundmetaskráin
framfarir afreksmanna vorra í
sundi, þó betur muni verða síð-
ar, þegar fullkomin sundhöll og
sundskáli (sjóskáli) er fengin.
Til þess að greiða götu íþrótta-
hreyfingarinnar hefir I. S. I.
stofnað íþróttaráð á Akureyri,
tsafirði og Vestmannaeyj um; en
knattspyrnuráð í Reykjavík. —
A.uk þess hefir sambandið haldið
tvö íþróttanámskeið, sem hafa
verið fjölsótt og gert ótvírætt
gagn, einkum út um land, þar
sem ekki hefir verið völ á íþrótta
kennurum.
Eins og gefur að skilja, hefir
I. S. 1. átt frumkvæði að ýms-
um nytsemdarmálum íþróta-
manna, má þar meðal annars
minna á hinn óvinsæla íþrótta-
skatt, sem í. S. t. kvað niður.
Var þó áður búið að halda fjöl-
mennan fund um málið, og sam-
þykkja tillögu, sem ekki náði til-
gangi sínum.
Margir veglegir verðlauna-
gripir eru í höndum I. S. í., eins
og t. d. íslandsbeltið (Glímu-
belti í. S. I.), Sundbikar tslands,
Farandbikar I. S. í., Fimleika-
Um alla þessa verðlaunagripi
bikar Oslo Turnforening o. fl.
ður 1. S. 1. að sjá, að kept sje
um árlega. Og eiga sum þessi
mót sjer langa og merkilega
sögu, eins og t. d. Islandsglím-
an, sem þreytt verður nú í tutt-
ugasta skiftið á Þingvöllum. —
Það yrði of langt mál að fara að
rekja hjer alla starfsemi 1. S. 1.
frá því fyrsta, en geta skal þó
þess, að mikill styrkur hefir það
verið starfsemi t. S. í., að hátt-
virt Alþingi hefir hin síðari árin
styrkt það með fjárframlagi. Eru
Sambandinu nú veittar á fjár-
lögunum 6000 kr. Því er ekki að
leyna, að t. S. t. og flest öll
iþróttafjelögin eru fátæk að fje,
en þau munu þó halda áfram að
rjetta landsmönnum „örvandi
hönd“, í þessu þýðingarmikla
starfi fyrir æskulýðinn.
Að sjálfsögðu er of fljótt, að
kveða upp dóm um starfsemi t.
S. I. þessi 18 ár, sem það hefir
starfað; því sambandið á mest
alt starf sitt framundan. Og
mörg af þeim menningarmálum,
sem í. S. I. beitir sjer fyrir,
eru enn á uppsiglingu, eins og
t.d. að stofnaður verði fullgildur
íþróttaskóli í höfuðstaðnum. En
það er eitt af merkustu málunum
:m bíður úrlausnar. Það er alt
of dýrt fyrir þjóðina, að láta í-
’rróttamenn sína sigla til ann-
ra landa, til þess að ganga úr
ugga um, hvort þeir sjeu hæfir
íþróttakennarar. Um það ætti að
vera hægt að dæma í landinu
sjálfu, með þeim kenslukröftum
-,em ijyrir eru.
Jón Ingi Guðmundsson
,,sundkóngur“ íslands.
Hjer í höfuðstaðnum má kenna
allar þær líkamsíþróttir, sem eru
á stefnskrá t. S. 1., og sumar
þeirra með tiltölulega litlum
kostnaði. — Mestir erfiðleikar
mundu máske verða á því að
kenna skautahlaup, meðan eng-
in er skautahöllin; þó hefir R.-
víkur tjörn oft komið að góðum
notum, þegar veðráttan hefir
leyft. — En til fjallanna mundu
menn leita með skíðaiðkanir, eins
og áður ,sbr. skíðaferðir Skíða-
fjelags Rvíkur í vetur).
Hvað væri eðlilegra en að aðal-
íþróttaskóli landsins væri í höf-
uðstaðnum. Þar er mest kennara-
val, sæmilegur leikvangur, rúm-
góð íþróttahús, sundhöll í smíð-
um, sundskáli, róðrabátar til af-
nota o. s. frv. í einu orði sagt:
Fjölbreytt íþróttalíf. — Þar sem
kennaraefnin geta fengið full-
kominn undirbúning undir starf-
ið. Meðal þeirra hollu strauma,
sem borist hafa um landið frá
höfuðstaðnum, er hin skipulags-
bundna íþróttahreyfing. — Með
henni hafa íþróttamenn sýnt mik-
inn skilning og þroska, og er von-
andi að þeir skipi sjer ávalt, sem
best um 1. S. t. og áhugamál þess.
enda er það vissasti vegurinn til
framkvæmda þessum menningar-
málum. — Og þá má gera ráð
rir að íþróttamönnum , vorum
vaxi svo ásmegin að þeir geti
varpað því frægðarorði á tsland
og íslendinga, sem vjer allir ósk-
um og vonum, og jafnvel verð-
ur að telja nauðsynlegt sjálf-
stæðri þjóð.

r
Póstrek5tur á Islanöi.
Eftir 6uðmunð
Guðmundur Bergsson.
tsland hefir alt frá land-
námstíð verið ver sett, að því
er samgöngur snertir, en nokk-
urt annað land í Norðurálfunni.
Veldur því bæði lega landsins
og strjálbygð þess. Lahdið á
auðvitað einnig sinn þátt í þessu:
Fjöll og firðir, vatnsföll,- víð-
áttumikil öræfi, sandar, hraun
og jöklar, — alt hefir þetta
lagst á eitt til að einangra þjóð-
inni og sundra henni. Hjer í
landi hefjast ekki skipulags-
bundin póststörf fyr en þúsund
árum eftir landnám, — eða
með öðrum orðum mörg hundr-
uð árum síðar en hjá öðrum
menningarþjóðum álfunnar.
26. febrúar árið 1872 er fyrst
gefin út: „Tilskipun um póst-
mál“ á Islandi. Alt þangað til
var hjer ekki um neinar reglu-
bundnar póstferðir að ræða. —
Bæði hið opinbera og einstakl-
ingar urðu áður að annast sjálf-
ir öll brjefaskifti sín í milli og
bera allan kostnað af því. Hið
opinbera sendi venjulega áreið-
anlegan mann með sinn póst,
en einstaklingar notuðu sjer
venjulega tækifærisferðir og gat
þá komið fyrir að brjefin yrðu
nokkuð lengi á leiðinni, — jafn-
vel svo árum skifti. Kom þetta
ekki af óskilvísi fólksins, heldur
af of-mikilli skilvísi þess, ef svo
mætti að orði kveða. Orsökin
var þessi: Árni var beðinn fyr-
ir brjef til Bjarna á Leiti, en
sjálfur átti hann ekki erindi svo
langt og bað því húsráðanda á
son fyru. póstmeistara.
næsta bæ að koma brjefinu á-
leiðis með fyrstu ferð. Nú fjell
engin ferð strax, og brjefið var
lagt inn í bók, svo að það ekki
volaðist, — en bókin var lögð á
afvikinn stað, til þess að óvitar
ekki næðu í brjefið. Þrátt fyrir
alla varúð og skilsemi viðkom-
enda, kom það fyrir, að þetta
vel geymda brjef kæmi ekki til
viðtakanda fyr en eftir þ r j ú
ár: Bókin hafði ekki verið opn-
uð allan þann tíma, — en brjef-
ið var sem nýtt, að útliti til.
Annað einkennilegt fyrir-
komulag á þessu sviði skal hjer
getið um, það voru hin svonefndu
þingboð, sem sýslumenn sendu um
alla sýsluna einu sinni á ári. Þeim
var komið áleiðis þannig, að
hver húsráðandi var skyldur til
að flytja það tafarlaust til næsta
bæjar án nokkurs endurgjalds.
Var þessi skipun hins opinbera
upphaflega svo ströng, að
dauðarefsing var viðlögð, ef út-
af var bfugðið. Til að vara bú-
♦
endur við vanrækslu í tjeðu
efni, var exi látin fylgja þing-
boðinu og hjelst sú venja fram
yfir miðja seinustu öld, í af-
skektustu sveitum landsins. Þá
var þó öxin orðin aðeins lítil
eftirlíking og það úr trje. —
Muna þetta margir núlifandi
menn, sem komnir eru á efri
ár.----------
Svona var sem sagt póstferð-
um farið hjer alt fram um
1870. Þá fór fyrst að komast
skriður á þetta nauðsynjamál
og upp úr þeirri hreyfingu varð
áður nefnd Tilskipun um póst-
mál til. Vitanlega náði hún ekki
lengra en það, að geta kallast
aðeins lítill vísir til fullkominn-
ar póstrækslu, — eins og ágrip
það sýnir, er birt er hjer með,
sem sýnishorn af póstrekstri
hjer í landi, frá 1872 og til
1926, — lengra ná þær skýrsl-
ur ei. Þegar fastar póstferðir
hófust hjer 1872, voru sama
sem engir reglulegir vegir til og
allar ár óbrúaðar. — Vegirnir
voru að mestu aðeins troðning-
ar, fjárslóðir og hestagötur. —
Þar sem umferðin var mest voru
þessir svo nefndu þjóðvegir
ruddir á vorin og verstu torfær-
urnar brúaðar, að nafninu til.
Skipaferðir umhverfis landið