Morgunblaðið - 26.06.1930, Qupperneq 62

[ORGCNBL AÐIÐ oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo^
UNION PAPER CO
■ LTD.
TELEGRAMS: UNIONGO, OSLO, NORWAT
STÆRSTA 00 ÓDÝRASTA PAPPÍRSFIRHA NORÐURLANDA
ÁRLEG FRAMLEIÐSLA TFIR 300.000 SMÁLESTIR AF PAPPÍRSKVOÐU OG PAPPÍR
SJERGREINAR:
BLAÐAP APPÍR,
UMBÚÐAP APPÍR,
SM JÖRPAPPÍR,
VEGG OG LOFTPAPPlR
AÐALUMBOÐSM.:
Garðar Gíslason,
RE YKJAVIK
<x><xx><xxxxxxxx><x><><><><><x><><x><x>o<xxxx><x><>o<><><x>oo<>o<>oo<><><<x><xxxxx>o<xx><><><x><><xxxxxx><xxxxxxxxx>o<><><><x> <
GREIG & DOUGLAS, leith
KEXVERKSMIÐJUR
BRITANNIA, SMÁRI OG CARLTON
CABIN KEX DOOQODDOOODa
HAFA VERSLAÐ VIÐ ÍSLAND í NÆRFELT 30 ÁR
UMBOÐSM.: QaRÐAR GíSLASON, REYKJAVÍK
FREDE H0UNTF0RD & SONS,
SHEFFIELD, ENGLAND,
SJERVERKSMIÐJA FYRIR LANDBÚNAÐARVERKFÆRl
„GREYHOUND" UÁBLÖÐ
KLÖPPUR & STEÐJAR
SJERSTAKLEGA SNIÐIN FYRIR ÍSLENSKAR ÞARFIR
AÐALUMBOÐSM.: QnRmR QÍSLASON, REYKJAVte
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO >0000000000OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO0
an óróa. Var nú vaknaður á-
hugi hjá þeim að fá samninga
við íslendinga, um sambandið
milli þjóðanna, enda mótmæltu
Islendingar stöðugt stöðulögun-
um, sem einhliða voru gefin af
danska valdinu.
Mun alt þetta hafa dregið til
þess, að millilandanefndin var
skipuð með konungsúrskurði 30.
janúar 1907.
I nefndinni áttu sæti:
I. C. Christensen formaður,
Hannes Hafstein varaformaður,
Niels Andersen, Lárus H.
Bjarnason, A. H. F. C. Goos,
H. N. Hallsen, Jóhannes Jó-
jhannesson, N. K. Johansen^
Steingrímur Jónsson, P. C.
Knudsen, Ch. Krabbe, N. P.
Madsen-Mygdal, Jón Magnús-
son, Henning Matsen, N. T.
Neergaard, A. Nielsen, Stefán
Stefánsson, A. Thomsen, Skúli
Thoroddsen.
Nefndin klofnaði. Skúli Thor-
oddsen var einn í minni hluta.
Meiri hlutinn samdi frumvarp
til laga um ríkisrjettarsamband
Danmerkur og íslands.
Höfuðdrættir frumvarpsins,
eins og það var lagt fyrir þing-
ið 1909, skulu tilgreindir hjer.
I fyrstu grein er sagt, að ís-
land sje frjálst og sjálfstætt
land, sem eigi verði af hendi
látið. Það er í sambandi við
Danmörku um einn og sama
konung og þau mál, sem báðir
aðilar hafa orðið ásáttir um að
telja sameiginlegt í lögum þess-
um.
Ðanmörk og Island eru því í
ríkjasambandi, sem nefnist
veldi Danakonungs.
1 heiti Danmerkur komi eft-
ir orðin Danmerkur, orðin: „og
Islands“.
í 2. gr. er ákvæði um að um
ríkiserfðir gildi sama skipun og
í Danmörku.
I 3. gr. eru talin upp sam-
eiginlegu málin:
1. Konungsmata.
2. Utanríkismálefni. Enginn
þjóðarsamningur skal þó gilda
fyrir Island, nema rjett sjer-
stjómarvöld íslensk samþykki.
3. Hervarnir á sjó og landi
ásamt gunnfána, sbr. þó 57. gr.
stjómarskrárinnar frá 5. jan.
1874.
4. Gæsla fiskiveiðarjettar
þegnanna, að óskertum rjetti
íslands til að auka eftirlit með
fiskiveiðum við Island eftir sam-
komulagi við Danmörku.
5. Fæðingarrjettur. Löggjaf-
arvald í hvoru landi um sig
getur þó veitt fæðingarrjett að
lögum, og nær hann þá til
beggja landa.
6. Peningaslátta.
7. Hæstirjettur. Þegar gerð
verður breyting á dómaskipun
landsins, getur löggjafarvald Is-
lands sett á stofn innlendan
æðsta dóm í íslenskum málum.
Meðan sú breyting er ekki gerð,
skal þess gætt, er sæti losnar í
hæstarjetti, að skipaður sje þar
maður, er hafi sjerþekkingu í
íslenskri löggjöf og sje kunn-
ugur íslenskum högum.
8. Kaupfáni út á við.
I 4. gr. er ákveðið, að dönsk
og íslensk stjórnarvöld í sam-
einingu ráði yfir póst- og rit-
símasambandi á millí landanna.
I 5. gr. em jafnrjettisákvæð-
in. I enda greinarinnar segir,
að Danir og íslendingar sje
jafnrjettháir til fiskiveiða í
landhelgi við Danmörku og ís-
land meðan 4. atriði í 3. gr. er
í gildi. I 6. gr. er ákveðið, að
dönsk stjómarvöld fari með
sameigdnleg mál samkvæmt 3.
gr. þangað til öðmvísi verði á-
kveðið með lögum, er Rfkis-
þingið og Alþingi setji.
I 7. gr. er ákveðið meðal ann-
ars, að ríkissjóður Danmerkur
greiði íslandi einu sinni fyrir
alt 1.500.000 kr.
I 8. gr. Gerðardómur sker
úr því, hver mál sje sameig-
inleg. Átti hann að vera þannig
skipaður: 2 valdir af Alþingi,
2 af Ríkisþingi, og oddamaður
dómstjóri Hæstarjettar, ef eigi
fæst samkomulag um odda-
manninn.
1 9. gr. er ákvæði um endur-
skoðun samningsins. Konungur
getur eftir tillögum Ríkisþings
og Alþingis, eftir ákveðinn ára-
fjölda, úrskurðað að slitið skuli
sambandinu um 4. og 8. lið
að nokkm eða öllu.
Við kosningar 1908 urðu harð
ar deilur um frumvarpið, og
varð það í ákveðnum minni
hluta hjá þjóðinni. Gegn frum-
varpinu var það fært meðal ann-
ars, að samkvæmt þvi væri Is-
land í ríkisheildinni (det sam-
lede danske Rige), enda vant-
aði öll ríkiseinkenni, þar sem
það fæli annari þjóð un^ aldur
og æfi utanríkismál sín og her-
mál. Þá var því fast andmælt,
að oddamaður gerðardóms væri
oddviti Hæstarjettar, og Dön-
um þar með gefin töglin og
hagldimar. Stjórnarskifti urðu
vegna málsins á Alþingi 1909.
Var frumvarpinu breytt svo
mjög á þinginu, að segja mátti,
að það væri úr sögunni. Það varð
altaf ljósara og ljósara, hvað
erfitt var að losa uppburð sjér-
málanna úr ríkisráðinu.
1911 var samþykt stjómar-
skrárfrumvarp enn á ný. Sam-
kvæmt því skyldu málin borin
upp fyrir konungi. En það var
ekki tekið fram, hvar þau
skyldu borin upp. Konungur
neitaði að staðfesta frumvarpið,
nema fyrst væri ákveðin rjett-
arstaða Islands og Danmerkur.
Auðvitað þurftu Danir ekki að
halda í rfkisráðið, etf ríkis-
einingin yrði trygð á annan hátt
með samningum.
1912 var enn gerð tilraun til
þess að skipa sambandinu milli
Islands og Danmerkur. En sú
tilraun strandaði (Bræðingur-
inn).
1913 var enn samþykt stjóm-
arskrárfrumvarp. Var þar svo
kveðið á, að konungur ákvæði,
hvar málin skyldu borin upp.
Var búist við því, að það mundi
fyrst um sinn verða í ríkisráði,
en ef fallist væri á þessa af-
greiðslu málsins, þá þótti sýnt,
að vjer rjeðum formlega því,
Jivar máMn væri borin Upp.
Ætlunin var auðvitað, að taka
málin út úr ríkisráðinu eins
fljótt og því yrði komið við.
Konungur gaf út opið brjef
20. okt. 1913, þar sem hann
segist muni staðfesta stjórnar-
skrárfmmvarpið, en jafnframt
verði samkvæmt 1. gr. frv. að
ákveða í eitt skifti fyrir öll,
með konungsúrpkurði, er ráð-
á, fyr en samþykt yrði lög um
og mikilsvarðandi stjómarat-
hafnir verði bomar upp í ríkis-
ráði og engin breyting gerð þar
á, fyr en samþykt yrði lög um
ríkisrjettarsamband íslands og
Danmerkur, þar til er ný skipun
verði á gerð.
Jafnframt þessu skyldi svo
gefin út auglýsing í Danmörku,
nafnsett af forsætisráðherra
Dana, um að á úrskurðinum
yrði engin breyting fyr en ný
skipuif væri gerð á sambandinu
milli landanna.
Sjest hjer nú enn, hvað Danir
leggja mikla áherslu á ríkis-
ráðssetuna, þar sem þeir vilja
ekki sleppa uppburði sjermál-
anna úr ríkisráði fyr en búið
sje að tryggja sambandið á
annan veg, sem þeir geta fall-
ist á. —
Þingið 1914 gat ekki fallist
á þessi skilyrði, sem konungur
hafði sett fyrir stjórnarskrár-
staðfestingunni.
Var samþykt þingsályktunar-
tillaga, sem kölluð var fyrirvar-
inn, þar sem þingið hjelt fast
við sinn skilning á þessu máli
og andmælti því, sem komið
væri fram af konungsvaldsins
hálfu, sem í stríði væri við þann
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOÓÓOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
— 62 —