Morgunblaðið - 23.09.1965, Blaðsíða 15

Fímmtudagur 23. sept. 1965
MORGUNBLAÐIÐ
15
Sundurieitar svip-
myndir frá Hollandi
ÞAÐ ER áliðið kivölds. Við er-
um á ferð með járnbrautarlest
írá UtreCht til Haag. Ég stend
við glugga og horfi út í myrkrið.
Klukkan er ellefu, langt síðan
maður hætti að aðgreina himin
og jörð í dimmunni. Á stöku
stað bregður fyrir ljóstýru í
fjarska lí'kt og farið sé um strjál-
býla sveit heima á íslandi.
En við erum ekki á ferð um
ísland, strjálbýlasta land veraid-
ar, heldur um Holland, þéttbýl-
asta land veraldar. Einkennilegt
er til þess að vita, að tólf mililjón
ir manna skuli rúmast á þessum
skækli, sem er ekki stærri en
fjórar til fimm sýsilur á okkar
landi. Maður hefur á tilfinning-
unni, að myrkrið hljóti að vera
fullt af fólki, þó enginn sjáist,
því Hollendingar verða ekki tald
ir af ljósunum á þessari leið. í>eir
spara rafmagn og fara snemma
að hátta.
Og sem nú lestin brunar hratt
áfram, þó hún virðist standa kyrr
í þessu eilífðarinnar myrkri,
kveður allt í einu við hátt og
xiæsta óviðfelldið hiljóð, sem
minnir á bæði urg og ýlfur.
Lestin snarhægir á sér. Eftir fá-
ein andartök stendur hún eins
kyrr og nokkuð getur staðið.
Hvað hefur komið fyrir?
Klefar og gangar eru fullir af
(Cólki. Af viðbrögðum þess að
dæma er alvara á ferðum. Sumir
byrgja andlit í höndum sér. Aðr-
ir taka að æða fram og aftur um
lestina. Konur halla sér að körl-
um sínum, hvor tveggja með
skelfdum svip. Kraftalegur mað-
ur gengur að dyrum vagnsins á
vinstri hlið og sviptir þeim opn-
um. Úti fyrir dyrunum blasa við
járnbrautarteinar, gráir í daufri
skímunni. Maðurinn hyggst æða
út á teinaná, en hættir við það.
Hvað er á seyði? Gott er að
vita ekkert og skilja ekkert. f>á
er heldur ekkert að óttast.
Það líður nokkur stund án þess
nokkuð gerist. I>eir taugaóstyrku
hægja smám saman á sér og
hætta loks að æða fram og aftur.
Þeir, sem byrgt höfðu andlit í
höndum sér, gægjast fyrst var-
færnislega út um neipar sínar,
líta svo upp, þegar þeir sjá, að
öllu er óhætt. Konurnar, sem
höfðu hallað sér að körlum sín-
um, skelfingu lostnar, rétta úr
sér á ný, og karlarnir, sem ekki
vissu sitt rjúkandi ráð,, finna á
sér, að nú er kominn tími til að
n;anna sig upp og verða hugrakk
ir á svipinn, eins og ekkert hafi
í skorizt. Vagndyrunum er aft-
ur lokað. Ung kona snýr sér að
okkur hjónunum — sér að við er-
um útlendingar — og segir á
ensku, að það hafi aðeins orðið
smáóeirðir aftur í lestinni.
Innan tíðar birtast tveir lög-
regluþjónar. Þeir koma framan
úr stýrishúsi (eins og mér finnst
einlægast að kalla það) og arka
spordrjúgjr aftur eftir vögnun-
um. Þeir láta kylfur dingla við
belti.
Forvitni kemur í stað ótta.
Málið upplýstist. Það voru fylli-
raftar aftur í lestinni. Þeir höfðu
farið að slást. Einn þeirra hafði
gripið í neyðarihemilinn og
stöðvað lestina.
Nú sígur hún aftur af stað.
Eftir stundarfjórðung rennur
hún inn á stöðina í Haag.
★ ★ ★
í SCHE’VENINGEN, sem er út-
Iborg 'frá Haag, stendur hús eitt,
sem heitir á hollenzku Op goud-
en wieken. Það á sína sögu eins
og önnur hús. En hún verður
ekki rakin hér. Aðeins skal þess
geta, að Op gouden wieken er niú
notað sem „náðstefnumiðstöð“, og
skilst manni, að hvers konar al-
þjóðlegar samkomur fái þar inni.
Ætlun mín er að sækja „sum-
arskóla“, sem haldinn er fyrir
skólamenn frá Norður- og Vest-
ur-Bvrópu.
Það er mánudagur og mi’kið
um að vera á Op gouden wieken,
hringiða fólks í víðáttumiklum
forsalnum. Fyrirfram geri ég ráð
fyrir að greina kennarasvip á sér
hverju andliti. En þegar betur er
að gáð, sé ég, að hér er einungis
saman komið kvenfólk. Hvilík
kvennasýning! Þarna bregður
fyrir öllum litum hörunds og
klæðis. Þarna eru gamilar, grá-
hærðar og sinaberar kerlingar,
sem vaða elginn á ýmsum tungu-
málum. Þarna eru ungar tízku-
dömur, sem virðast hafa hugann
við heiminn fremur en heimsfrið
inn — og lái þeim enginn.
Þarna eru kolsvartir boldangs-
Höfundur og kona hans í „borg-
inni“ Madurodam.
kvenmenn, sumir svo feitir, að
þeir mundu kosta mörg kýrverð
í Afríku miðri. Þarna er gult
kvenfólk, sem gæti verið frá
Japan eða Kína, eða hver veit
hvaðan. Og þarna eru indverskar
konur, vafðar í sínar viðhafnar-
miklu silkislæður. Og mála á
enni sér kringlóttan depil, svart-
an eða rauðan. Það er þeirra
stæll.
Konurnar eru að drek'ka kaffi
í forsalnum. Þær eru saman
komnar á friðarþingi. Og mega
undur heita, að heimsfriðnum
skuli ekki vera borgið eftir sam-
kundu slíkrar breiðfylkingar.
★ ★ ★
SÍÐLA DAGS er sezt að kvöld-
verði í einum matsalnum á Op
gouden wiéken. Gefst nú tæki-
færi að ræða við stanfsbræður
frá öðrum löndum, því kennar-
ar eru mættir til „sumargkólans.“
Litaður umsjónarmaður — auð
sjáanlega indónesískur; það er
krökkt af þess lands fólki í Hol-
landi — vísar okkur til sætis við
fjögra manna borð. Skömmu síð-
ar koma tvær franskar konur og
setjast gegnt okkur. Þær bera
merki í barmi sér, þar sem lesa
má nöfn þeirra og þjóðerni. Þær
heita Madame • Savajol og
Madame Néré, og eru alúðin
sjáif. Þær eru, eins og segir ein-
hvers staðar í Laxness, á öngv-
um aldri. En af látbragði þeirra
má ráða, að þær líti enn í spegil
— til að slétta úr hrukkum, en
ekki til að telja hrukkur, skulum
við segja. Hin fyrrnefnda er lítil,
fjörleg, iðandi; nákvæmlega eins
og við hugsum okkur, að frönsk
manngerð eigi að vera. Hin er
dökk á brún og brá ,róleg, dreym
andi. Það er eins og við höfum
alltaf þekkt þessar konur og þær
okkur.
„Þið eruð frá íslandi," segir
Madame Néré. „Er það satt, að
þið mokið grænsápu í Geysi til
að láta hann gjósa?“
Ekki getum við borið á móti,
að það kunni að vera satt.
..Ég sá einu sinni kvikmynd
frá íslandi,“ segir Madame Néré.
Þulurinn sagði, að hann gysi
ekki, nema sápa væri sett í hann
fyrst.“
Nú eru bornar fram kótilettur.
Við megum gera svo vel að
kyngja þeim „þurrum“, því græn
meti það, sem okkur er ætlað,
lendir á öðrum borðum. Talið
berst að sjálfu Frakklandi, þess-
um ævarandi miðpúnti heims-
ins, og þá einkum þeim mannin-
um, sem er sjálf miðjan í mið-
púntinum, de Gaulle, auðvitað.
„Eruð þið alltaf jafnánægð
með forsetann ykkar?“ spyr ég.
„Eigið þér við de Gaulle hers-
höfðingja?" segja þær í kór.
Og vitanlega á ég við de Gaulle
hershöfðingja.
„Hann hefur bjargað áliti
Frakklands," segi ég. „Þetta var
allt að sökkva hjá ykkur. Nú er
allt á uppleið aftur.“
„Madame Néré og Madame
Savajol geta ekki neitað þvi, að
allt hafi verið á niðurleið, en sé
nú á uppleið aftur. Samt hafa
þær sitthvað við de Gaulle hers-
'höfðingja að athuga.
„Hann hefur hirð um sig. Hann
lætur tigna sig, eins og hann sé
kóngur,“ segir Madame Savajol.
„Og ímyndið yður.“ segir Mad-
ame Néré, „hann hefur snyrti-
stofu fyrir sjálfan sig. Þegar
hann kemur fram í sjónvarpinu,
þá er hann málaður — eins og
dama. Hugsið yður — eins og
dama!“
Margt er skrýtið í kýrhausn-
um, hugsa ég, en segi það ekki,
því ég treystist ekki til að snúa
því á frönsku svo vel fari og á
því ekkert svar við athugasemd
frúarinnar.
En nú man ég eftir einu: „ís-
lenzkur blaðamaður hefur samið
gríðarmikla bók um de Gaulle,“
segi ég. „Mætti segja mér, að það,
væri bezta bókin, sem um hann
’hefur verið Skrifuð.
„Þessu trúi ég,“ segir önnur
frúin, „það hefur verið skrifður
um hann fjöldi bóka.“
Ég er í þann veginn að nefna
Þorstein Thorarensen. En frúrn-
ar verða fyrri til að tefla fram
Francois Mauriac. Þannig fara
stórveldin að yfirbuga smáríkin.
Síðan er farið út í aðra sálma.
Frúrnar segja okkur ýmis
skemmtileg leyndarmál frá
Frakklandi. Þau verða náttúr-
lega ekki höfð eftir hér.
★ ★ ★
FUNDARiHLÉ Á Op gouden
wieken. Borið er fram kaffi. Hol-
lendingar búa til gott kaffi. Það
er hægt að fara eina ferð til Hol-
lands fyrir einn kaffibolla. Þar
þekkist ekki sú villimennska, að
bera gestum lapþunnt undan-
rennugutl út í þenna töfradrykk.
Hollendingar hafa brúnleitan
rjóma, sem þeir nefna kaffi-
mjólk.
Ég er kominn ofan í miðjan
bolla, þegar kona á svörtum
nunnubúningi vindur sér að mér,
kveðst vera belgísk og segist
langa til að spjalla við mig, þar
sem ég sé frá hinu fjarlæga ís-
landi.
„Hvernig er það eiginlega," seg
ir hún og ræskir sig ’ríkmann-
lega, „hvernig er það eiginlega,"
endurtekur hún, „hvaða mál tal-
ið þið þarna á íslandi; talið þið
dönsku eða talið þið græn-
lenzku?“
Það er þá svona, hugsa ég. Sag-
an endurtekur sig svona ræki-
lega og minnist Gríms Thomsens
og belgíska sendifulltrúans. Á ég
að svara eins og Grímur og
segja eldsnöggt af bragði: — Við
tölum belgísku?
Þegar ég skoða hug minn bet-
ur ,finnst mér ,að ég muni aldrei
ná lagi Gríms, hvað sem ég leggi
mig fram; það verður hver að
svara fyrir sig eins og hann er
miaður til, svo ég segi, bljúgur og
auðsveipur:
„Mál okkar heitir íslenzka og
er skylt dönsku, en ekki græn-
lenzku.“
Það er eins og sú belgíska hafi
lesið hugsanir m-ínar, þvi hún
segir:
„Ég hélt, að það væri kannski
eins og hjá okkur í Belgíu. Eins
og þér vitið, er ekkert mál til,
sem heitir belgíska. Við erum að
burðast með tvö mál. Það er
erfitt, ákaflega erfitt.
Svo dreypir hún á kaffinu og
spyr:
„Er ekki óskaplega kailt á fs-
landi? Er ekki voðalega mikill
snjór?“
„Veðráttan á íslandi er ékki
ósvipuð því ,sem hér er í dag,“
segi ég og bendi á gráan, sólar-
lausan skýj®himin, sem blasir við
okkur út um glugga. „Það er
meira regn en snjór.“
„Já einmitt," svarar hún. „En
hvers vegna heitir það þá Is-
land?“
„Það get ég sagt yður,“ segi
ég. „Það var einu sinni vonsvik-
inn, óánægður túristi. Hann hét
Hrafna-Flóki. Það var enginn til
að taka á móti honum, þegar
hann bar að landi, því hann var
einn af þeim fyrstu, sem stigu
fæti sínum á ísagrund. Hann gaf
landinu þetta ónefni, hélt síðan á
brott í fússi. Síðar skipti hann
um skoðun og gerðist innflytj-
andi. En þá hafði heitið festst við
landið. Nú eru liðnar hér um bil
ellefu aldir, síðan þetta gerðist.
Ætli sé ekki vissara að taka vel á
móti erlendum ferðamönnum?
Bezt gæti ég trúað því.“
★ ★ ★
OG SVO ER móttaka í ráðhús-
inu í Haag. Stór og valdsmannleg
ur borgarstjórnarforseti tekur á
móti okkur. Hann ber um hálsinn
þunga málmkeðju, sem liggur í
sveig niður eftir bringunni. Það
er hans embættistákn.
Fram eru borir drykkir, vindl-
ar, smábráuð og allt, sem einu
slíku samkvæmi byrjar. Menn
spjalla saman. Við tökum taili
Dana nokkurn.
„Til lukku með úrslitin í hand-
ritamálinu,“ segir hann. „Ég hef
alltaf sagt, að handritin ættu að
fara aftur til íslands. Þau eru
frá Íslandi komin, og þangað
Skulu þau aftur fara.“
Við rekjum gang málsins fram
Framliald á bls. 17