Morgunblaðið - 13.02.1966, Síða 8

8
'MORGU HBLADID
Sunnu'dagur '13. feb'ruar '196$
t
Stiórnarbylting
Kristjáns X 1920
Er Kristján X. Dana-
konungur setti frá stjórn
Zahle árið 1920, og fékk
Liebe til að mynda stjórn,
var það álit manna, að hér
væri um óhjákvæmileg
viðbrögð að ræða, því að
Zahle og ráðherrar hans
hefðu ekki lagt sig fram
við að fá Suður-Slésvík
innlimaða í Danmörku.
í>að er fyrst nú, hálf-
um fimmta áratug síðar,
að gögn Liebe hafa komið
fram í dagsljósið, og þau
sýna, að ekki var um
„skyndileg viðbrögð þjóð-
arinnar“ að ræða, heldur
höfðu stjómarskiftin ver-
ið vandlega imdirbúin.
í þessari grein, sem ný-
lega birtist í tímaritinu
„Lön og Virke“, lýsir
Ernst Christiansen, rit-
stjóri og fyrrverandi ráð-
herra, því, sem gerðist á
bak við tjöldin.
Það var ekki konungi
að kenna, að stjóm Liebe
fór frá eftir nokkra daga
setu, heldur var hér um að
ræða viðbrögð verkalýðs-
hreyfingarinnar, og and-
úð migils hluta dönsku
þjóðarinnar á stjóminni.
31. marz 1920 samlþykki að-
alfundur „Samlbands iðn-
flaga1 að boða til allsherjar-
verkfalls til þess að vinna
gegn „stjórnarbyltingu kon-
ungs.“ Að kvöldi sama dags
Að ofan: Liebe,
hæstarréttarmála-
flutningsmaður:
Hann sagði: „Það
var ekki síður sívax-
andi andúð mín á
Zahie . . .
Til hliðar: Kristján
X. „Ég læt ekki ógna
mér“.
héldu konungur og drottning
ráðherrum nýju stjórnarinn-
ar veizlu, en að henni lokinni
sagði Alexandrine drottning
við Kristján X: ___
„Það er ánægjulegt, að enn
skuli gott fólk Ihafa heknsótt
okkur — til tilbreytingar“.
Svo mikill var skoðana-
munur manna á nýju stjóm-
inni.
Þessi ummæli drottningar
bárust Liebe næsta dag til
eyrna, er forsætisráðlherrann
hitti konung. Því hefur Liebe
lýst í frásögn af atburðunum
um páskana. Frásögnina af-
(henti hann ríkisskjalasafn-
inu með þeim umnnæluim, að
hana mætti ekki birta, fyrr
en fimrn árum eftir fráfall
Kristjáns X. Frásögn Liebe
hefur nú verið birt í „Jyske
Samlinger“.
Þar er að finna nýjar upp-
lýsingar, auk þess, sem stað-
festing fæst á mörgum skoð-
unuim, sem áður eru fram
komnar um atburðina 1920.
Einkum er lýsing Liebe á a£-
stöðu „Sambands iðnfélaga“
og Atvinnuveitendasambands
ins athyglisverð. Það, sem
mestu máli skiftir þó, er, að
stjórnarskiftin höfðu verið
undirbúin vikum saman.
Það hefur fram til þessa
verið almenn skoðun, að af-
skifti konungs af máli þessu
2. Ehstra-Udgav*.
SOCIAL-DEMOKRATEN
~~ ..rí.r.~"-,j
Kongen begaan
Statskup.
Konpn har aískediget Ministeriet Zahle.
Et Ministerium Neergaard ventes dannet
imod Foikeflertallet.
Landet foran politisk og ekono- •
misk Kaosl
fiíSiS

hafi verið með öllu óundir-
búin. Fyrrverandi landvarn-
arráðherra, P. Mundh, lýsti
þannig yfir fyrir rúmu ári, í
endurminningum sínum, að
Zahle hefði ekki þurft að fara
fró, hefði hann sýnt meiri
lipurð.
í frásögn Liebe er hins veg-
ar að finna nákvæma lýsingu
á því, sem ge'kk til, næst á
undan stjórnarskiftunum.
Það var 7. marz, kl. 5 sídegis,
að Liebe fékk fyrstu tilmælin
frá konungi um að taka að sér
emlbætti forsætisráðherra í
nýrri stjórn. Þetta var rúm-
um þremur vikum fyrir sjálf
st j ómarskif tin.
Næstu daga stóðu umræður
um nýja stjórnarmyndun. Þá
tókst að tryggja stuðning
vinstrimanna og íhaldsmanna
við stjórn Liebe. Konungur
tók ekki beinan þátt í þess-
uan samningum. Er Liebe
setlaði að leggja upp í stutt
ferðalag, laugardaginn 13.
marz, fékk hann boð frá kon-
ungi um að skýra frá því,
hvernig ná mætti til 'hans á
ferðalaginu.
Hafa verður í huga, að
næsta dag, sunnudaginn 14.
marz, var haldinn um það ,.t-
kvæðagreiðsla í Flensborg,
hvort borgin _skyldi sameinuð
Danmörku. Úrslitin í kosn-
ingunni urðu mjög á annan
veg, en flestir höfðu gert Táð
fyrir. Þrír fjórðu hlutar at-
kvæða féllu gegn sameining-
unni. Þetta gaf ekki gott til-
efni til að setja stjórnina frá
á þeim grundvelli, að hún
hefði ekki sinnt Flensborgar-
málinu, og svikizt um að
berjast fyrir því, að borgin
skyldi verða hluti Danmerk-
ur. Svo greinilegur var vilji
borgarbúa.
Liebe segir, að næstu daga
hafi rikt nokkur óvissa um,
hvenær lótið skyldi til skarar
skríða gegn stjóm Zahle. Sá,
sem bar boð milli Liebe og
konungs, sagði, að bíða yrði,
þar til eftir páska. Mánudag
29. marz (daginn eftir Pálma-
sunnudag) hringdi konungur
til Liebe. Zahle var farinn
frá, og konugur fór fram á að-
sfcoð, og dró ekki dul á, að
ástandið var mjög alvarlegt.
Eftir þessu samtali hafði
Liebe beðið síðan 7. marz.
Þótt fiásögn Liebe um und-
irbúning stjórnarskiftanna
varpi nýju ljósi á margt, þá
staðfestir hún í flestu fyrri
skoðanir manna. Þeir, sem að
skiftunum stóðu, reyndu að
láta líta svo út, að um „skyndi
leg viðlbrögð þjóðarinnar“
væri að ræða. Hefðu Zahle og
ráðlherrar hans staðið sig illa
í Slesví'kurmálinu.
Fljótlega varð þó séð í gegn
um blekkingarvefinn. Hafi
enn lei'kið á því grunur, hvað
bjó að baki, þá leiðir frásögn
Liebe allan sannleikann í ljós.
Hann samiþykkti 7. marz að
taka við embætti forsætisráð-
herra í nýrri stjórn, „svo að
það var ekki einungis Sles-
ví'kurmálið1, segir hann, „sem
réð úrslitum. Það var ekki síð-
ur sívaxandi andúð mín á
Zahle. Stjórn hans hélt niðri
framsýnum mönnum í efna-
Framhald af bis. 30
TIL SÖLU
2ja herb. íbúð við Ljósheima,
Skipholt, Hagamel, Þórs-
götu og víðar.
3ja herb. íbúðir við Þórsgötu,
Ásvallágötu, Sólvallagötu,
Langholtsveg, Kaplaskjóls-
veg og víðar.
4ra herb. íbúðir við Rauðalæk,
Barónsstíg, Leifsgötu, Ás-
braut, Miklubraut, öldu-
götu, Lönguhlíð og víðar.
5 herb. íbúðir við Karfavog,
Njörvasund, Rauðalæk, Goð
heima, Hagamel, Ásgarð og
víðar.
6 herb. íbúðir við Sólheima,
Skeiðarvog, Nýbýlaveg og
víðar.
Einbýlishús á Seltjarnamesi
6—7 herbergi, 40 ferm. bif-
reiðageymsla.
Einbýlishús við Aratún 137
ferm.
Einbýiishús við Vallargerði.
Raðhús við Kaplaskjólsveg,
Asgarð, Alfhólsveg og víðar.
Tvíbýlishús á bezta stað í
Kleppsholti. Húsið er tvær
hæðir. 1. hæð: 3ja herb.
íbúð. 2. hæð: 4ra herb. íbúð.
Húsið er vandað, laust eftir
samkomúlagi.
Einbýlishús og raðhús í smíð-
um í úrvali í borginni og
nágrenni.
íbúðir í smíðum 2ja, 3ja, 4ra,
5 herbergja íbúðir í Ár-
bæjarhverfi ög víðar.
Athugið að um skipti á íbúð-
um getur oft verið að ræða.
Ólafur
Þorgrímsson
HÆSTARÉTTARLÖGMAÐUR
Fasteigna- og verðbréfaviðskifti
Austurstræti 14, Sfmi 21785
Höfum kaupanda
að sumard valarstað í ná-
grenni Reykjavíkur eða úti
á landi. Sumarfegurð og
hlunnindi æskileg.
Bændur, höfum ennfremur
góða kaupendur að bújörðum,
hlunnindajörðum, einbýlis-
húsum og sumarbústaða-
löndum.
Gott er að fá uppl. bréflega.
AIMENNA
f ASTEIGNASAt AN
IINDARGATA 9 SfMI 21150
íbúðir óskast
Hufum kaupendur
að íbúðum Og húsum víðs
vegar um bæinn af öllum
stærðum. Mjög háar útb.
5 herb. 1. hæð í þríbýlishúsi
við Dragaveg (austan
í Laugarásnum) til sölu.
íbúðin er nýleg og með sér-
inngangi og sérhitaveitu. —
Tvöföldu gleri í gluggum og
í mjög góðu standi. (4 svefn
herbergi).
Einar Sigurðssnn hdl.
Ingólfsstræti 4.
Sími 16767.
7/7 sölu m.a.
2ja herb. risíbúðir í Laugar-
neshverfi og Þórsgötu.
3ja herb. íbúðir við Þórsgötu,
Spítalastíg og víðar.
4na herb. hæð við Hofteig.
Bílskúrsréttur.
4ra herb. íhúðir og einbýlis-
hús tilbúin undir tréverk,
fokheld og fullbúin.
fasteignasalan
TJABNARGÖTU 14
Símar: 20625 og 23987.
2. hluti verðlaunagetraunarinnar er í
næsta hefti er kemur út á fimmtudag.
Verðlaun: Transistor ferðaútvarp.
Gerist áskrifendur og fáið Sjónvarps-
tíðindi send heim vikulega.
Heimilistæki S/F,
Hafnarstræti 1—3
sími 20455.
Verð aðeins kr. 3.00
Til leigu
Verzlunarhúsnseði að flatarmáli 100 ferm. sem
einnig má nota fyrir léttan iðnað er til leigu. Tilboð
ásamt nánari uppl. sendist afgr. Mbl. fyrir næst-
komandi mánudagskvöld merkt: „Verzlunarhús-
næði 8565“.