Morgunblaðið - 23.03.1966, Blaðsíða 18

— ísl. menning
Framhald af bls. 17.
son". En hugljúft látleysi og
næmt fögurðarskyn er yfir
bernskuminningum skáldkonunn
ar Huldu, auk þess sem sú bók
er allmerkileg heimild um það
umhverfi, sem hún ólst upp í.
Loks vil ég geta tveggja binda
ritverks hins unga og áhuga-
sama bókmenntafræðings, Sveins
Skorra Höskuldssonar um Gest
Pálsson. Útkoma þess er einn
merkasti viðburðurinn á vett-
vangi íslenzkrar bókaútgáfu á
siðasta ári. Höfundur hennar hef
ur lagt sig fram um að viða að
sér sem mestu efni um ekáldið og
það, sem mótaði skáldskap
þess og persónuleika, og virðisf
mér, að þeir, sem um bókina
hafa skrifað, hafi dæmt hana
mjög ómaklega. Hún er stór-
fróðleg og um manninn og skáld
ið Gest Pálsson, og vinnubrögð
hans að flestu vel gerð, enda
beinlinis skeimmtileg á köflum,
en sízt er að undora þótt þar
megi teljast einhvers vant og
segja megi, að eitthvað fljóti
með, sem frekar hefði átt niður
að fella. En auk þess er þetta
rit, ásamt bók Hannesar skáids
Péturssonar, gleðilegt vitni þess,
að íslenzkum bókmenntum síð-
ustu alda verði vaxandi sómi
sýndur á næstu áratugum, —
lærisveinar Steingríms prófess-
ors Þorsteinssonar feti í þau fót
spor, sem hann markaði ungur
með sínu mikla riti um Jón
Thoroddsen.
Merkar og nauðsynlegar hand-
bækur komu nokkrar út á liðnu
ári, Lagasafn, sem Ármann Snæ-
varr háskólalektor hefur tekið
saman, ný útgáfa og stórum auk
in af Ríkishandbókinni, fyrra
bindi Samtíðarmanna, höfundar
Jón Guðnason og Pétur Haralds-
son, og loks Lögfræðingatal
Agnars Kl. Jónssonar, vandlega
u. 'ið og geysifróðlegt rit.
Margt íslenzkra skáldrita kom
út á árinu 1965. Ritsafn Bólu-
Hjátenars var endurprentað, og
út kom nýtt bindi af rímum Sig-
urðar Breiðfjörðs, ný útgáfa af
Illgresi Arnar Arnarsonar og af
Úr landsuðri — eftir Jón pró-
fessor Helgason, en sú bók sejst
flestum ljóðabókum fremur og
er þegar orðin sígild í augum
þeirra, sem ljóðum unna. Loks
kom út úrval úr kvæðum og
kviðlingum Káins, og hefur Tóm
as skáld Guðmundsson annazt
val efnisins og séð um útgáfuna.
Þá var prentuð í þremur bind-
um heildarútgáfa af sögum og
ljóðum Þóiis Bergssonar — með
aHýtarlegri ritgerð um ævi og
skáldskap höfundar eftir Guð-
mund Gíslason Hagalin, en Þór-
ir Bergsson varð áttræður á ár-
inu, sem leið. Sem þriðja bindi
í ritsafni Guðmundar skálds Dan
íelssonar kom út skáldsaga hans
Gegnum lystigarðinn. Þessar end
urútgáfur merkra íslenzkra skáld
rita, eldri og yngri, bera bók-
menntahneigð íslendinga slíkt
vitni, að þar má vel við una.
Þá mun og vart verða annað
sagt en að hin nýja uppskera á
akri skáldskaparins á liðnu ári
vitni um allmikla gróðursæld.
Nýjar ljóðabækur, sem vert er
að geta, voru sex, — þar enginn
nýgræðingur í hópnum, en all-
mikil fjölbreytni er í framsetn-
ingu, viðhorfum og viðfangsefn-
um skáldanna, enda aldursmun-
ur mikill á yngri og elzta manni
þessara sexmenninga — eða um
það bil þriðjungur aldar. Bæk-
urnar eru: sérstætt ljóðasafn eftir
Guðmund Böðvarsson, Ágústdag-
ar, eftir Braga Sigurjónsison,
Maurildaskógur, eftir Jón úr Vör,
Limrur, eftir Þorstein Valdimars-
son, Vísur um drauminn, eftir
Þorgeir Sveinbjarnarson, og Mig
hefur dreymt þetta, eftir Jóhann
Hjátenarssðn. Veigur eru í öllum
þessum Ijóðabókum, en vænzt
þótti mér um bók Þorgeirs Svein-
bjarnansonar, því að auk þess,
sem hún sker úr um, að hann
eigi sér framtíð sem mjög per-
sónulegt ljóðskáld, staðfestir
ihann með formi Ijóðanna, að mik
ið megi læra af framsetningar-
hætti skáldanna, sem látt eða
MORGUNBLAÐIÐ
niður í dauniilan sveim dægur-
flugna á þeim haugi, sem er
löngum útsýnishóll og ræðustóll
hinna svokölluðu djörfu ritsóða
á vettvangi opinberra umræðna.
Smásagnasöfn komu frá ekki
færri en sex áður kunnum höf-
undum, ærið misjöfn að gildi, svo
sem vænta mátti. Þau eru Svip-
myndir Elínborgar Lárusdóttur,
Ljóst og leynt, eftir ólaf Jóhann
Sigurðsson, Mannþinig Indriða
Þorsteinssonar, Tylftareiður, eft-
ir Friðjón Sigurðsson, Blóm af-
þökkuð, eftir Einar Kristjánsson
og Vestanátt úr vitum Rósbergs
G. Snædal. En svo kornu og tvö
söfn frá nýjum höfundum, Tólf
konmr Svövu Jakobsdóttur og í
heiðinni, eftir Björn Bjarman. —
Sögur Svövu eru allar örstuttar,
en þær benda mjög ákveðið til
þess, að hún sé glögg á merm
og mannlíf og auk þess gædd
gáfu, jafnvel óvenjulegri gáfu,
til að forma stutta sögu þannig,
að viðfangsefnið gæðist lífi.
Björn Bjarman lætur aillar sínar
sögur gerast í hinu margum-
rædda sambýli við Keflavíkur-
flugvöll. Þær eru lipurt ritaðar
og formsetningin hófsöm. Hann
dregur upp skýrar myndir af
mönnum, atvikum og umhverfi
og lætur þær tala sínu máli, en
rekur ekki upp öskur eða rót-
asf um eins og tarfur við torf-
vegg.
Skáldsögur ársins voiru all-
margar, og hafa sumar þeirra
vakið óvenjulega athygli. Guð-
rún frá Lundi skersf ekki úr leik
um sitt árlega framlag, og hvað
sem annars má um hana segja,
hygg ég, að hún sé fremur öll-
um öðrum núlifandi rithöfund-
um holdi klædd sú fu rðulega
elja og árátta tii skáldskapar-
iðkana og ritstarfa, sem á liðn-
um nauðöldum virðist hafa ver-
ið kynfylgja furðu margra Ís-
lendinga og þjóðin á ærna þökk
að- gjalda, og eru sögur Guðrún-
ar eins konar rímur okkar tíma,
enda eiga þær eins og rímurnar
áður fyrrum ærið stóran hóp
tryggra lesenda meðal al-
mennings um land ailt, og þar
á meðal margt vel greindra
manna. Hins vegar m'Undu þeir
ekki af sama tæi, lesendur hinn-
ar líka árvissu Ingibjargar Sig-
urðardóttur, — því að hún er
af allt öðru sauðahúsL Hún er
vaxin úr arfabing þeirra neðan-
málssagna, sem Guðmundur
skáld á Sandi kvað eiga sér þau
sameiginleg einkenni, að þær
hæfust með hýrum augnaskotum
ekki hirða um rím, en þrátt
fyrir það þurfi ekki að slíta öll
tengsli við arfgengna Ijóðhefð
okkar íslendinga.
Bækur, sem í eru ný leikrit,
urðu fjórar á árinu. Há er ekki
talan, en samt minnist ég þesS
ekki í fljótu bragði, að nokkurt
annað ár hafi haft meira upp á
að bjóða af því tæi. Bókin Tvö
leikrit — eftir Jökul Jakobsson
— flytur okkur methafann Hart
í bak — og arftaka hans, Sjóleið-
ina til Bagdað. Þá komu út
Stormur í grasinu, þriggja þátta
leikrit eftir Bjarna frá Hofteigi,
og eftir sama höfimd I andófi,
leikrit, sem flutt hafa verið í
útvarp — og lokis Minkamir,
Erling Halldórsson. Það leiikrit
felur í sér harða ádeilu, en er
og að form og orðfæri þess vert,
að því sé sýnd almennari at-
hygli en það hefur notið til þessa.
Hneigð höfundar til ádeilu ber
síður en svo að lasta, en fram-
tíð haras sem leikritaskálds verð-
ur undir því komin, hvort hann
stenst þá raun að ná því jafn-
vægi milli skaphita og beiskju
annars vegar og listrænnar getu
og þjálfunar hins vegar, að á-
deilan gæði verk hans áhrifa-
magni í stað þess að draga þau
Miðvikudagur 23. marz 1966
og enduðu í glóðvolgri hjóna-
sæng ....
En kvemþjóðin íslenzka lagði
til fleiri bóksögur en þeirra Guð
rúnar og Ingibjargar á liðnu ári.
Sveitakonan Jakobína Sigurðar-
dóttir gaf út Reykjavíkursögu,
sem er svo hagleg smíð og flytur
svo sannar og öfgalausar mann-
lýsingar, að telja má tíðindum
sæta og lofar miklu um framtíð
hennar. Þá eru það karlmennirn-
ir: Óskar Aðalsteinn sendi frá
sér glettna og skemmtilega sögu,
Breyskar ástir, og Kristmann
Guðmundsson skáldsöguna Torg-
ið, sem ber greinileg merki hins
þjálfaða sagnaskálds, en bæði
frá hans hendi og harðdæmra
ritdómara geldur þeirrar óvenju-
legu aðstöðu, sem skáldið hefur
komizt í gagnvart þefurum einka
lífsins. Þá er að nefna hinar
mikið umræddu skáldsögur,
Svarta messu Jóhannesar Helga
og Borgarlíf Ingimars Erlends
Sigurðssonar, sem eru að nokkru
hliðstæðar að göllum, en engan
veginn að kostum. Jóhannes
Helgi sannar með sinni sögu
óvenjulega skáldgáfu sína, en
Ingimar Erlendur uppfyllir ekki
þau loforð, sem sumar smásögur
hans gáfu. Ádeilur beggja rýra
máttlaus fúkyrði og að þeir hafa