Morgunblaðið - 15.03.1967, Blaðsíða 19

Morgunblaðið - 15.03.1967, Blaðsíða 19
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. MARZ 1967. 19 i :-y.-.:.v»cwofMQ(gamMj Gunnar Bjarnason fyrir miðju ífremstu röð Björn Kristinsson við hlið hans (með gleraugu). Vélskóladeildinni V á Akureyri slitid ► ar á Akureyri og þakfcaði Gunn- ari Bjarnasyni áhuga hans, víð- sýni og baráttu í skólaxnálum. Af hálfu nemenda talaði Ingólf- ur A. Guðmundsson og þakkaíH skólastjóra, forstöðumanni og kennurum ánægjulega skóladvöl og margs konar góðvild. Afhenti hann Birni Kristinssyni veglega gjöf frá nemendum að skilnaðL Ákveðið er, að sams konar deild starfi á Akureyri næsta vetur. Sv. P. - HELGAFELL Framhald af bls. 11. sem ekki hefur lesið bók Guð- bergs Bergssonar. Sá hópur fólks sem er forvitinn, er auð- vitað takmarkaður, en þó stærri hér en í nokkru landi öðru. Ég hef t.d. verið á kon- sertum í Þýzkalandi sem voru sóttir af um 200 manns og það þótti ágætt. Og ann- ar hlutur sem er gleðilegur. Maður tekur glögglega eftir . því t.d. á konsertum að það er sífellt stærri hópur ungs fólks er þangað sækir, og ég held líka að það sé stöðugt að vaxa að ungt fólk leiti eftir góðum bókmenntum. Það seg- ir sig líka sjálft að það kemst ekki hjá því að lesa mikið af bókmenntum í skólum sínum og slíkt verður því orft og tíð- um hvatning og sumir verða sólgnir í bófemenntir eins og aðrir verða sólgnir í áfengi. í>að verður að kenna fólki að lesa bókmenntir. Ég get sagt þér hvernig ég hafði það með mína krakka: Ég setti þeim fyrir hvað þau ættu að lesa og fylgdist með því, að þau gerðu það. En fyrir íneira en bókmenntir. Einn bókaútgefandi sagði eitt sinn við mann sem kom til hans með handrit og mælti með því sem góðum bókmenntum: — Ég ætla að biðja þig að taka ekki um bókmenntir hérna. Af þeim er ekki neitt að hafa nema skaða og skömm. Raunai»"f er að fdendingar lesa ekki smásögur — En endurminninga- og samtalsbækur? — Það er oft talað um end- urminningabækur sem ein- hverja reyfara. Svo þarf ekki að vera. Endurminningar er gott efni í góðar bækur, en þar eins og alltaf að veldur hver á heldur. Eins er með samtalsbækurnar. Þær hafa leitt til mjög skemmtilegra hluta, svo maður ætti að fara varlega í að fordæma slíkt. — Hvernig seljast smásög- ur og ljóð? — Það er eitt sem mér finnst dálítið raunalegt með íslendinga, en það er það hvað það virðist vera erfitt að kenna þeim að lesa smá- VINLANDSKORT Framhald af bls. 32. íslands. Mun tryggingarupp- hæðin vera um 1 milljón doll ara (43 millj. ísl kr.), þótt það hafi ekki verið staðfest. Lögreglan í Ósló fylgdi Árna Gunnarssyni með kort- ið út á flugvöllinn þar í borg og tók íslenzka lögreglan á móti Leifi Eirikssyni er hún lenti á Keflavíkurflugvelli snemma í gærmorgun. Vínlandskortið verður sýnt í kassa, sem komið verður fjrr ir í anddyri I'jóðminjasafns- ins (fyrir framan Bogasalinn). þar verður einnig Speculum Historiale fSögusnegill), sem kortið var upphaflega bundið fremst í. Lögreglumenn munu gæta kortsins dag og nótt meðan það er hér á landi. Sýningin verður oonuð með athöfn kl. 4 í dag af Gylfa Þ. Gíslasyni, menntamálaráð- herra, en ávörp flytja James K. Penfield sendiherra Banda ríkjanna og Konstantine Reic hardt prófessor við Yale há- skóla. Forseti íslands verður viðstaddur athöfnina, ráðherr ar, þingmenn og fleiri gestir. Sýningin verður opin al- mennlngi í dag frá kl. 6—10 síðdegis og svo daglega frá kL 1,30—10 síðdegis. Hár á eftir fara unnlýsing- ar um Vínlandskortið og fylgi rit þess: „Vínlandskortið er nefnt svo, vegna þess að það er tal- ið eina þeklcta alheimskort frá miðöldum, þar sem sýndur er og nafngreindur nokkur hluti vesturálfu heims, þ.e. lönd þau, sem norrænir menn fundu í Ameríku á víkinga- ðld. Vestur og suðvestur af Grænlandi er sýnd aflöng ey frá norðri til suðurs, og skipta tveir langir firðir á austur- ströndinni henni í þrjá mikla skaga. Hægra megin við nyrzta skagann er skrifað Vin Iandia Insula, eyin Vínland. Kortið er dregið með bleki á bókfell og er 27,8X41 sm að stærð. Það var upphaflega bundið sem tvíblöðungur fremst f bók, sem i var næst því nokkur hluti af Speculum Historiale eða Söguspegill, sem er eins konar veraldar- saga frá sköpun heimsins til 1225, þekkt rit eftir munk- inn Vincent af Beauvais (uim 1190—1264), og er fyrir aftan áður óþekkt rit, svonefnd Tartarasaga, sem er samin af munki, er tók þátt í páfalegri sendiför Fransiskusarmunks- ins Jóns af Plano Carpini á fund Mongólakeisara í nánd við Karakorum í Mið-Asíu 1245—47. Þessi tvö handrit og kortið sjálft eru öll talin rituð eftir eldri fornritum af sama skrifaranum, og hefur kort- ið verið gert til skýringar rit- unum og bundið með þeim, þótt það sé á skinni, en rit- að í pappir. Seint á 19. öld hafa kortið og Tartarasagan verið tekin úr upprunalegu bókinni og bundin saman aftur, en Cpec ulum er enn í upphaflegu bandi. Ormagöt í handritinu sýna með vissu, hvernig þau voru bundin saman í önd- verðu og mynduðu eina heild, enda eru þau öll jafnstór í broti. Fyrir tilviljun komu tvð í hendur sama manns árið 1958, og 1964 voru þau gefin Yaleháskóla. Sérfræðingar telja, að papp írinn í Speculum Historiale og Tartarasögunni geti ekki verið búinn til síðar en 1439 eftir vatnsmerkjum að dæma. Þar sem ritin og feortin eiga saman og eru öll rituð af sömu hendi, er þetta mikil- væg bending um aldur korts- Ins. Enda kemur það heim, að rithöndin er hönd æfðs skrif- ara, sem sennilega hefur unn ið í rltstofu einhvers klaust- urs, og er stafagerðin það af- brigði af „kúrsív", sem nefn- fat „Efrirínar-bastarda" og not uð var 1 suðvestaverðu Þýzka landi á öðrum fjórðungi 15. aldar. Þá kemur og upphaf- lega bandið vel heim við tím ann um 1440—50 og getur naumast verið öllu yngra. Þannig berst margt að sama brunni, og má að lokum benda á, að það er táknrænt fyrir þann tíma þegar bókfellið er að víkja fyrir pappírnum, að hér skiptast á skinn og papp- ir í sörnu bókinni. Að öllu athuguðu er niður- staða fræðimanna sú, að Vín- landskortið hafi verið gert ná lægt 1440, í hæsta lagi um það bil ári fyrr eða nokkrum árum seinna. Aðalfyrirmynd þess hefur verið hið kringl- ótta alheimskort, sem Andrea Bianco gerði í Feneyjum ár- ið 1436. Breytingar og viðbæt ur á Vínlandskortinu sýna, að sá sem það hefur gert, hefur haft sérstakan áhuga á út- jöðrum hins þekkta heims. Þannig er austurhluti korts- ins afbrigðilegur frá fyrir- myndum sínum að því leyti, að þar er sýnt Tartarahafið mikla og eyjarnar umhverfis það án þess að fræðimenn h=fi enn getað áttað sig á hvaða heimildir þetta styðst. Á Vínlandskortinu er Græn land sýnt sem ey, og upp- drátturinn er svo eftirtakan- lega nærri lagi, að hann hlýt ur að styðjast við raunveru- lega þekkingu á landinu. Lög- un Vínlands er aftur á móti úr lausu lofti gripin, en skag arnir þrír munu eiga að minna á löndin þrjú, Helluland, Markland og Vísland. Þannig eiga þessir unpdrættir rætur að rekja til Norðurlanda, lík lega helzt ísland og mættu þeir vel vera eina dæmið, sem nú er þekkt um norræna kortagerð á miðöldum. Fyrir ofan uppdráttinn af Vínlandi er þetta skrifað: „Volente deo post longum Iter ab insula Groenlandia per meridiem ad/regiquas extrem as partes occidentalis occeani amrisiter facientes ad/austr- um inter glacies byarnus et leiphus erissonius socij terr- an uberrimam/videlicet vini- feram inuenerunt quam Vini- landam (eða Vimlandam) in- sulan appellauerunt. Henric- us/Gronelande regionumq fini timarum sedis apostolicae epi scopus legatus in has terra/ spaciosa vero et opulentissima in postmo anno p. ss. nrj. (pontificis eða patris sanctis- simi nostri) Pascali accessit in nomine dei/ominpotetnis longo tempore mansit estiue et brumali postea versus Gronelandam redit/adorient- em hiemalen deindo humill- ima obediencia superiori vo- /luntati processit". ,,Að guðs vilja og eftir langa ferð frá eynni Grænlandi í suð ur til fjarlægustu hluta vest- urhafs, sigldu þeir félagar Bjarni og Leifur Eiríksson til suðuráttar gegnum ísa og fundu nýtt land, ákaflega frjó samt og jafnvel vaxið vínviðL og nefndu það eyna Vínland. Eiríkur, sendimaður postul- legs sætis og biskup Græn- lands og grannlanda þess, kom til þessa víðáttumikla og auð- uga lands, í nafni almáttugs guðs, á síðasta ári vors bless- aða föður Pascals, og dvaldist þar um langa hríð bæði vet- ur og sumar, en sneri aftur norðaustur til Grænlands og hélt síðan för sini áfram (til Evrópu?) í auðmjúkri hlýðni við vilja yfirboðara sinna“. Hér er vikið að ferðum Bjarna (Herjólfssonar) og Leifs heppna Eiríkssonar frá Grænlands skömmu fyrir eða um 1000, og ferð Eiríks bisk- ups (ufsa Gnúpssonar) til Vín lands árið 1117 (í íslenzkum annálum er þessi ferð talin árið 1121)“. Nixon í V-Þýzkolnndi RICHARD Nixon fyrrum vara- forseti Bandaríkjanna er nú í heimsókn í V-Þýzkalandi. í dag ræddi Nixon við Kurt Kiesinger kanzlara V-Þýzkalands og lagði þá til að Bandaríkjamenn og Bandamenn þeirra hefðu aukin FYRSTU deildinni í Vélskóla fslanids, sem starfar utan Reykja- vikur, var slitið í gær við virðU- lega athöfn að Hótel Kea. Deild-1 in hefir starfað í röska 5 mánuði, og hefir bókleg kennsla farið fram í Verzlunarman nahús i n u, eii verkleg kennsla í húsi Fiski- félags íslands. Forstöðumaður var Björn Kristinsson, vélvirki. Kennarar auk hans voru Gunn- ar Ágústsson, Björn Þorkelsson, Rík'harður Kristjánsson, Halldór Blöndal Sigurður Ó. Jónsson og Kristján Pálsson. Nemendur voru 14, og stóðust þeir allir próf, sem veitir þeim réttindi til að stjóma vélum allt að 500 hestöflum. Flestir nem- endurnir voru frá Akureyri og ná grenni. en niökknir eru af Aust- fjörðum og nokkrum öðrum stöð- um á landinu. Kennslugreinar voru fslenzka, stærðfræði, eðlisfræði, fjarskipta fræði, rafmagnsfræði, véifræði (í 3 liðum) og smíðar. Meðal gesta við skólaslitin i gær voru settur bæjarstjóri Akureyrar, bæjarráð og forseti bæjarstjórnar. Björn Kistinsson, forstöðumaður, bauð gesti vel- komna og setti athöfnina með stuttri ræðu, en Gunnar Bjarna- son skólastjóri Vélskóla Íslánds, flutti skólaslitaræðu og afhenti prófskírteini. Að því loknu var setzt að kaffidrykkju, þar sem Jakob Frímannsson. forseti bæjarstjórn ar, tók til máls, fagnaði stofn- stofnun þessarar vélskóladeild- - BJARMI II Framhald af bls. 3. gaman af, að Halldór hafi synt frækilega um í brimrótinu. Halldór sagðist hins vegar hafa sogast út með öldunni, en ekki varð honum meint af volkinu. Gerðu þeir félag- ar að gamni sínu um þennan atburð — þeir létu sér þetta svo sem ekki fyrir brjósti brenna. — mf. f gær var í Reykjavík fundur hjá Samvinnutrygg- ingum og voru þar aðilar, sem fást við björgun báta. Mbl. hafði samband við Ás- geir Magnússon, framkvæmda stjóra, sem sagði að þeir hefðu verið að bera saman bækur sínar. Mundu menn fara aust ur í dag og athuga betur að- stæður. En úr því þeir misstu af háflóðinu um sl. helgi, yrði ekki aftur tækifæri fyrr en um páskana á næsta flóði. samráð sín á milli. til þsss að auðveldara væri að forðast mis- skilining. Ástæðan fyrir heimsókn Nixons er sögð vera hin sterka gagnrýni Kiesingers á Banda- ríkjastjórn um að hún hafi ekki skýrt v-þýzku stjórninni nægi- lega vel frá fyrirhuguðum samningi um bann við út- breiðslu kjarnorkuvopna. bragðið hefur vaknað óvenju mikill áhugi hjá þeim fyrir góðum bókum. Sá sem einu sinni byrjar að lesa bækur á erfitt með að hætta því. „Aðeins skaði og skömm" — Þýðir nokkuð að gefa út bækur á fslandi nema fyrir jólin? — Já. Eg hef reynt að dreifa þessu dálítið og bó<ca- félögin gefa út bækur jafnt allt árið með allgóðum árangrL Annars þyrfti að venja fólk á að kaupa bækur á öðrum tíma en um jólin. Hitt er svo annað mál, að ekki ber að tala um bókaflóð fyrir jólin og gjafabæfeurnar með einhverri lítilsvirðingu. Bækur eru hentugar og girni- legar gjfir og oft og tíðum eru slíkar bókagjafir samning ur manna á milli. Menn semja við einlhvern að gefa sér bók, sem þeir mundu ella kaupa og gefa síðan aðra bók í stað- inn. — En leiðir ekki jólamark- aður bóka til þess að meira er gefið út af lélegum bókum heldur en efni standa til? — Því er ekki að neita og ekki er vafi á því, að það er gefið út töluvert af bókum sem eru í sjálfu sér bara kontórvinna og stílaðar ein- göngu inn á gjafamarkaðinn eins og hver önnur vara. Töluverður hluti þessara bóka er ekki einungis saminn fyrir þennan ákveðna mark- að, heldur og fyrir ákveðið fólk, sem ekki mundi kaupa bókmenntir og hræðist ekkert sögur. Margar smásögur eru meðal þess be?ta sem skrifað hefur verið í heiminum, enda býður form þeirra upp á slíkt. Og við eigum marga fyrirtaks smásagnahöfunda. En það er helzt ómögulegt að koma slíkri bók út hér. Þetta parf að breytast og hlýtur að ge:a það með tímanum. Ljóðabækur eru lítið keypt ar og stafar meðfram af þvL að það fólk sem mestan áhaga hefur á ljóðum er ungt fóJk í skólum sem hefur lítil pen- ingaráð. En eins og ég sagðl áðan er sala á bók ekki mæli kvarði þess hve mikið hún er lesin. Ég hef orðið var við að mjög margir hafa les- íð sumar ljóðabækur sem ekki hafa þó selzt vel. Mesti bókmenntabær í heiml — Ég held, segir Ragnar, að nú sé tiltölulega minna keypt af bókum úti á landi en áður var, sérstaklega þó af góðum bókmenntum. Þair er Akureyri undantekningin, því þar er bezti bóksölustað- ur í heimi. Bækur seljast þar að tiltölu þrisvar sinnum meira en í Reykjavík. Þarna held ég að sé um að ræða áhrif frá Menntaskólanum, en víst er um það að æðri skólar hafa mest áhri'f á útbreiðslu nýrrar listar. Þetta hefur t.d. aukizt við það framtak nem- enda að efna til listsýninga og þar með er áhuginn kveikt ur, — áhugi, sem líkja mætti við snjóbolta er skoppar nið- ur fjallshlíð og hleður stöðugt utan á sig.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.