Morgunblaðið - 11.08.1967, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST 1967
18
Esther Ágústsdóttir
Minning
FYRIR sautj'án ár.um bar fyrst
saman fundum Esther ÁgúSts-
dóttur og fjölskyldiu minnar. Við
bjuggum þá undir sama þaki og
dyr beggja heimilanna stóðu
fljótlega og gagnkvæcnt opnar.
Þessi kynni urðu samstundis að
traustri og einlægri vináttu, s-em
jókst og efldist ár frá ári og
aldrei bar þar á neinn skugga,
heldur þvert á móti.
Sú djúpa vinátta og mikli kær
leikur, sem Esther sýndi jafnan
og batt við börn okkar, átti
ekki hvað minnstan þáttinn í
því, að við litum alltaf með þökk
og virðingu á hana sem meðlim
og sterkan hlekk í fjölskyldunni.
Esther Ágústsdóttir var um
marga hluti sérstæður og sér-
kennilegur persónuleiki. Hún
var glæsilegur fulltrúi kynsystra
sinna og vakti eftirtekt hva-r s!em
leið hennar lá. Fór þar saman
kvenleg reisn og óvenjulega alúð
leg sikaphafn. Hún var að mörgu
leyti mjög fíngerð kona og við-
kvæm en jafnframt þó kjark-
mikil og heilsteypt, er sannaðist
á sjaldgæfan hátt í mótlæti og
oft og tíðum baráttuþungu and-
streymi á lífsleiðinni, en þó
aldrei jafn glöggt og í sjúkdóms-
legum síðasta árið, er bersýni-
lega báru að einum brunni, ein-
mitt þegar hún var sælust í ást
sinni með góðum eiginmanni og
fósturbörnum, er skjótt máttu
ekki af henni sjá og unnu henni
Ihugáistum eins og hún þeim.
En þannig var einmitt Esther,
einlæg, viljasterk, fórnfús og
kærleiksrik og vann því auð-
veldlega hjörtu og hugi sam-
ferðamanna og kvenna, alltaf á
jafn einfaldan, fallegan og um
leið fölskvalausan hátt,
>að var gott að vera í návist
hennar. Hún var í eðli sínu líifs-
glöð og kunni vel að meta hinar
björtu og ljósari hliðar l'ífsins í
j'arðlífi okkar en þó bersýnilega
alltaf bezt í návist sinna beztu
vina, sem hún valdi bæði af
glöggskyggni, nærgætni og hóg-
værri varúð, sem varð svo til
þess, að hún var vinum sínum
t
Móðir okkar og tengdamóðdr,
Ása Jóna Eiríksdóttir,
Öldugötu 28,
lézt 9. ágúst.
Börn og tengdabörn.
Eiginmaður minn, faðir
okkar og tengdafaðir,
Hallvarður Sigurðsson
frá Pétursborg,
Vestmannaeyjum,
sem andaðist 5. þ. m., verður
jarðsumginn frá Landakirkju
föstudaginn 11. ágúst kl. 2
síðdegis.
Sigríður Guðjónsdóttir,
börn og ti-nKdahörn.
Minningarathöfn um móð-
ur mína,
Þorgerði Jónsdóttur
frá Vestri-Garðsauka,
fer fram í Fossvogskirkju,
þriðjudaginn 15. ágúst kl.
10.30.
Jarðsett verður frá Stór-
ólfshvolskirkju sama dag kl.
14. Athöfninni í Fossvogs-
kirkju verður útvarpað.
Kristín Einarsdóttir.
avo einlæg, trygg og sönn, að
slíks munu fá dæmi.
Esther nam ljósmyndasmíði og
þótti bæði mjög hlutgeng og oft
og tíðum snjöll í iðn sinnL Sam-
vizikusemi hennar, ósérhlifni og
dugandi heyrði ég oft og tíðum
við brugðið. Kom mér að sjálf-
sögðu slíkt ekki á óvart, sem
kynnzt hafði henni jafn vel með
fjölskyldu minni og öðr.um vin-
um um margra ára skeið. Hún
var afburða skilamanneskja í
þess orðs beztu merkingu, hvort
heldur var í starfi fyrir aðra í
iðnigrein sinni eða síðustu árin,
eftir að hún gerðist kaupkona á
eigin ábyrgð og rak verzlunina
Ilmbjörk af mikiLli hagsýni,
dugnaði og^ smekkivisi.
Esther Ágústsdóttir var list-
hnieigð kona og hafði mjög peT-
sónulegan smekk og skoðanir í
þeim efnum. Hún mun sjálf hafa
litið svo á, að heimabyggðin,
sem hún unni svo mjög, Vest-
mannaeyjarnar, með hinum há-
reistu hömrum, igrænum sillum,
iðandi fuglageri, athafnasömu
lífi, víðsýni til hafs og himins
og fagurra fjalla, jökla og sveita
í landi, lognsæ og svarrandi stór-
sjóum við sæbratta hamra og
hetjulega hafsókn dugmikilla
sjómanna — þetta allt taldi hún
hafa skapað þann neista og þá
glóð til listhneigðar þeirrar, er
hugur, hjarta og hönd bjó yfir.
Nú er þessi elskulega, unga og
glæsilega kona, á bezta aldri,
tæplega fertug, gengin yfir
landamæTÍn miklu. Það er þung-
bært að hugsa til þess, að sjá
ekki oftar hið fallega og hlýja
bros hinnar hugþekku vinkonu
okkar, sem alltaf flutti ljós í
bæinn, bvernig sem á stóð fyrir
henni sjálfri.
Þótt harmur okikar og sorg sé
sár, er það þó lítið í samanburði
við það, sem nú sverfur að eigin-
manni hennar og ungum fóstur-
börnum, öldruðum foreldrum,
systkinum og öðrum ástvinum.
t
Þakkir flytjum við öUum
þeim, sem sýnt hafa vinar-
og hlýhug við andlát og jarð-
arför eigihkonu minnar og
dóttur okkar,
Ester Ágústsdóttur,
Gunnar Mekkinósson
og foreldrar.
Innilegt þakklæti fyrir auð-
sýnda vinsemd við fráfall og
jarðarför
Signýjar Jónsdóttur
frá Neðri-Hundadal.
Guðm. H. Einarsson,
bræður, mágkonur
og bróðurböm.
Ást og kærleikur átti þar óðiul
í sivo ríkum mæli. En Esther
sjálf mun veita þeim styrk til að
standast þessa þungu raun.
Við hin, sem vorum svo lán-
söm í lífinu að kynnast Estiher
Ágústs'dóttur, stöndum í mikiili
og óbættri þakkarskuld við
'hana. En við trúum því og vit-
um að hún muni eiga mikla og
góða heknkomu í „himininn háa
ag bláa“ að baki tjaldsins stóra.
Og við bi'ðj'Um algóðan Guð að
styrkja og halda vörð um alla
ástvini ihennar, sem hún unni svo
innilega og svo heitt í stónu,
góðu og göfugu hjarta.
Jakob V. Hafstein.
— Bók Svetlönu
Framhald af bls. 10.
maignþrota andspænis hinu
hræðilega kerfi, sem óx í
kringum hann eins og risa-
stórir býkúpugangar. Svet-
lana mdnnist barnæskuára
sinna með gleði. Faðir henn-
ar sveipaði hana ást og um-
hyggju. Foreldrar hennar
voru hamingjusöm og voru
alltaf að bjóða heim skemmti
legu fótki. StaLín var sjálfur
sfcemmtilegur gestgjafi, sem
hafði gaman af að hártogast í
gríni við gesti sína og oft og
tíðum efndi hann til skot-
keppni í miðri veizlu. Þegar
Svetlana var 7 ára að aldri,
árið 1932, var skyndilega endi
bundinn á fjölskyMuhamingj
una, er Alliluyeva, móðir
Svetlönu, eem var seinni
kona Stalíns, framdi sjáMs-
morð eftir að hafa ritfizt við
Stalín yfir veizluborði. Svet-
lana frétti ekki fyrr en mörg-
um árum síðar að móðir henn
ar (befði framið sjálfsmorð.
Þetta bafði djúp áhrif á
hana, en hún segir að orð-
rómurinn, sem illar tungur
komu á kreik um að Stalín
hefði myrt konu sína eftir
drykfcjurifrildi, hafi verið
enn verri. Svetlana segir að
allt rifriMið hafi verið smá-
vægilegt. Stalín sagði við
konu sína: „Heyrðu, þú drekk
ur“ og hún hreytti á móti:
„>ú sfcalt efcki voga þér að
tala svona til min“, en gefck
síðan frá borðinu að öllum á-
sjáandi. Svetlana segir að
Stalín hatfi aldriei drepið ann-
að en hauka og héra og ekki
kunnað að drepa annað.
Hún segir að dauði móður-
innar hafi verið reiðarslag
fyrir Stalín, sem hafi tortímt
honum og valdið því að hann
missti trúna á vinum sínum
og öðru fólki. Hann hafði
alltaf litið á konu sína sem
nánasta og traustasta vin sinn
og hann leit á dauða hennar
sem svik og hnifsstungu í
bakið. Svetlana telur, að sjálfs
morð móður sinnar hafa legið
sem mara á Stalín það sem
eftir var ævi hans og það
reisti múr milli hans og barna
hans. Hann fór að ofsækja þá
®am hann taldi hatfa haft
slæm áhrif á konu sína.
Dauði Alliluyeva og bitur-
leiki Stalíns opnuðu hann
fyrir áhrifum eins geigvæn-
legasta áhrifamannsins innan
sovézka veldisins, Laverenti
Beria. Þegar Svetlana minn-
ist á Bería verður frásögn
hennar, sem annars er mjög
jöfn, næstum heiftúðug. Hún
hreytir úr sér: „Þetta var ein-
stök samtímamanngeTð illsku
fulls hÍTðmanns hjá Zarnum,
ímynd austræns fláræðis,
smjaðurs og hræsni". Svetl-
ana eyðir miklu rúmi í að
segja frá sambandi Stalíns og
Bería. Fundir þeirra urðu dag
legiir eftir að Bería varð yfir-
maður leynilögreglunnar árið
1938. Hér segir Svetlana:
„Áhrif Bería á pabba gætti
fram á síðasta dag. Ég tala
um áhrif hans á pabba en alls
ekki öfugt. Bería var slungn-
ari, fláráðarL ósvífnari, harð
ari, skýrari og þar af leið-
andi sterkari en pabbi. Pabbi
hafði sínar veiku hliðar og
hann var stundum efagjarn.
Hann var traustgjarnari, gróf
ari og styttri í spuna og meira
blátt áfram. Slunginn maður
eins og Bería gat stjórnað hon
um og Bería þekkti veiku hlið
ar pabba, sært stolt hans,
innri tómleika og einmanna-
leika sálar (hans og hann
hellti óspart olíu á eldinn og
magnaði logana eins og hann
gat“. Svetlana gerir sér grein
fyrir því að áhrif Bería á föð
ur hennar draga alls ekki úr
sekt Stalíns. „Pahbi og Bería
voru að mörgu leyti samsekir.
Ég ætla ekki að reyna að
skipta sökinni á milli þeirra,
en áhrif þessa djöfuls á pabba
voru of mikil og of áhrifa-
mikil“.
Það var að nokkru leyti
verk Bería að Stalín varð
fangi kerfisins, sem hann
sjáltfur skapaði. Heimsóknir
hans voru svo skipulagðar,
að Stalín fékk ógeð á þeim.
Þegar hann einu sinni heim-
sótti lítið sveitaþorp, lögðu
menn Bería rauðbn dregill yf
ir óhreinan veginn þangað og
hlóðu veizluborðin með dýr-
indis kræsingum. Eftir því
sem árin liðu dró hann sig
æ dýpra inn í skel sína. Hann
eyddi sífellt meiri tíma á bú-
garði sínum fyrir utan
Moskvu, þar sem hann borð-
aði einn og sat löngum undir
tré í þungum þönkum og
áhyggjufullur. Svetlana segir
einnig að ihann hafi tvívegis
reynt að draga sig alveg i
hlé frá opinberu lífi árið
1952.
Tortryggni hans gagnvart
þeim er umgengust hann
daglega varð æ sjúklegri.
Svetlana telur upp langana
lista af fórnarlömbum Stal-
íns, en mörg þeirra voru nán-
ir ættingjar eiginkvenna
hans trveggja. í síðasta bréf-
inu segir hún að lokum „Vin
ur minn, þú ert nú líklega
orðinn þreyttur á öllum þess-
um dauðafrásögnum en það
virðist sem svartur hringur
hafi verið dreginn umhverfis
pabba og sem lenda innan
hans a.onaðhvort hverfa eða
er eytt. Svetlana var einnig
innan þessa hrings, og hún
tekur það skýrt fram að hún
hafi ekki sloppið þaðan á-
verkalaus. Einu sinni sló
hann hana tvisvar utan und-
ir, er hún skýrði honum frá
því að hún væri ástfangin af
miðaldra Gyðingarithöfundi.
Eftir það hittust þau sjaidan
og þegar þau hittust var and
rúmsloftið þvingað og Svet-
lana segir: „Það var erfitt
fyrir okkur að tala, því að
við höfðum ekkert að tala
um. Þegar við vorum ein
reyndi ég af öllum mætti að
finna eittbvert umræðuefni
en það var eins og að standa
við rætur fjalls og hann
stæði á tindinum. >ú kallar
eins hátt og þá getur, en hann
heyrir aðeins slitur úr setn-
ingunum.
Dauði StaUns olli Svetlönu
sorg, en henni létti einnig
Hún lýsir dauðastríðinu í
simáatriðum. StaUn lá inni í
stóru herbergi, sem var fullt
af fólki. Ókunnugir læknar
settu ólar um háls hans og
gáfu honum hverja spraut-
una á fætur annarri. Pabbi
dó á hryllilegan og erfiðan
hátt. Honum varð æ þyngra
um andardráttinn og andlit
hans dökknaði. Hann varð ó-
þekkjanlegur í framan og
varir hans svartar er hann
kafnaði smátt og smátt. Hann
leið hryllilegar kvalir.“ Þeg-
ar Stalán liolksins lézt etftir 3ja
daga kvalir grétu allir við-
staddir, jafnt valdamenn sem
þjónar. Hún minnist leiðtog-
anna, sem nokkrum árum síð
ar fordæmdu föður hennar
og telur upp þá sem grétu
án uppgerðar, þá Voroshilov,
Kaganovich, Malenkov, Bulg
anin og Khrushchev." Þetta
sýndi að a/uik hinna ýmS'U
mála, sem tengdu pabba og
þessa menn, hafði hann sjálf
ur haft áhrif á þá. Hjá þjón-
uistufólkinu voru tilfinningarn
ar einlægar. Það kom allt til
að kveðja pabba og þau munu
öll verða þess fullviss fram
á síðasta dag að betri maður
en pabbi var ekki til á þess-
ari jörð, og því getur ekk-
ert breytt.
Einn kafli í bók Svetlönu
er eins og áður til Rússlands.
Sá kafli var ritaður löngu
áður en henni datt í hug
að yfirgefa ættjörð sína.
Þessi kafli sannar beiðarleika
höfundar, nú þegar hún hef-
ur yfirgefið Rússland. Hún
segir: „Hvað getum við sagt?
Við sem tengd erum Rúss-
landi mundum aldrei getað
svikið það eða yfirgefið,
hversu grimm sem það kann
að vera, og þrátt fyrir allan
þann sársauka, sem við verð
um að þola að ósekju og
vegna óréttlætis munum við
aldrei hlaupast á brott frá
því til að leita sálarlausra
þæginda."
Svetlana lýkur æviminn-
ingum sínum með þess'Um
orðum: „Við megum aldrei
gleyma góðleikanum. Fólk,
sem hefur lifað af stríðið og
fangabúðirnar — Þjóðverjar
og okkai eigið fólk — fólk
sem hefur orðið vitni að öll-
um þjáningum tuttugustu
aldarinnar, slíkt fólk gleym-
ir ekki kunnuglegum andlit-
um frá æskuárum sínum, hin
um smáu sólríku afkimum,
þar sem sálin hvílist í ró allt
lífið í gegn, þrátt fyrir allar
þjáningar. Það er slæmt ef
maður hefur ekki þessa af-
kima, þar sem sálin getur
hvilzt. Hrokafyllsta og hræði-
legasta fólk varðveitir þessa
afkima æskuminninganna,
nokkra litla sólargeisla, og
felur þá fyrir öllum í djúp-
um flókinna sálna sinna.“
Gagnrýni um bók Svetlönu,
sem enn hefur birzt er ein-
róma lofsamleg. Brezka blað
ið Evening News segir að
bókin sé meistaraverk. Rúss-
landssérfræðingur Observers,
Edward Crankshaw segir:
„Bók Svetlönu inniheldur
gæði og dýpt mikillar skáld-
sögu. Lesandinn öðlast nýjan
skilning. Rússneskusérfræð-
ingur Daily Mail í London,
Olga Franklin segir að í bók
inni sé ekki að finna nokkr-
ar meiriháttar afhjúpanir, en
að bókin dragi huluna af líf-
inu innan bleikra múra
Krernl og lýsi hjarta Rúss-
lands í einföldum og falleg-
um setningum.
Inniiegustu þakkir tii barna
minna, venzlafólfcs, vina og
velunnara, fyrir góðar gjafir,
hlýjar kveðjur og góðar ósk-
ir í tilefni 90 ára afmælis
míns. Sérstaklega þakka ég
stjórn Félags járniðnaiðar-
manna fyrir dvölina í Ölfus-
borgum, sem verður mér ó-
gleymanliegt, unz yfir lýkur.
Filippus Ámundason.
Innilegar þakkir til alira,
sem glöddu mig á 75 ára af-
mæh mínu 6. þ. m., með
heimsóknum, gjöfum og
skeytum. Sérstaklega þakka
ég Herði Hallbergssyni og
toonu hans fyrir þann hötfð-
ingsskap að taka á móti gest-
um mínum þennan dag.
Guð blessi ykkur öll.
Sigríður Hannesdóttir.
Hugheilar þafckir til allra,
sem glöddu mig með skeyt-
uim og gjöfum á 75 ára atfmæli
mínu. Sérstaklega þakfca ég
hjónunum á Hösfculdsstöðum,
Eyj'atfirði, fyrir frábæra mót-
töku.
Guð blessi ykkur öll.
Sigurlaug Einarsdóttir,
Hotfsósi.