Morgunblaðið - 02.03.1968, Blaðsíða 3

3
* r MORGXJNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. MARZ 1966
FUNDUR Stúdej^tafélags Reykja
víkur um giltti verkfalla, er
fram fór í Sigtúni sl. fimmtu-
dagskvúld var nokkuð vel sótt-
ur. Frammælendur voru Sveinn
B.jörnsson, verkfræðingur,
Sveinn B. Valfells, forstjóri og
.Tón B. Hannibalsson hagfræð-
ingur. Formaður félagsins Ólaf-
ur Egilsson setti fundinn og
skipaði Braga Hannesson banka-
stjóra fundarstjóra.
Tveir hinir fyrri frummæl-
endur voru þeirrar skoðunar, að
verkföll væu ekki lengur tæki,
er beita ætti í hinni almennu
kjarabartxttu, en Jón taldi, að
verkföll væru enn í fullu gildi.
Tóku margir til máls og sýnd-
ist sitt hverjum. Urðu umræður
fjörugar en fundinum lauk, er
klukkan var langt gengin í eitt.
Sveinn Björnsson mælti fyrst-
ur frummælenda. Harrn sagði í
upphafi, að það væri þairtft verk,
ef einhver tæki sig til að skrá
sögu ísl. verkfalla, þar sem m.a.
væri greint frá upphaflegu
ágreiningsefni og hver árangtur
hefði orðið, og hvað verkföllin
hefðu verið vðtæk í tíma og
rúmi. Hversu margir gerðu séir
t. d. ljóst, að til þess að ná upp
tekjumissi í 3ja vikna löngu
verkfalli, sem lyktaði með 5%
kauiphækkun, þyrftu menn að
Frá fundi stúdentafélagsins um gildi verkfalla.
(Ljósm. Mbl. Kt. Ben).
Fjörugar umræður á fundi Stúdenta-
félagsins um gildi verkfalla
hólgu og orsakir hennar og
vinna í 60 vikur unz minnsti
ávinningur næðíst. Ef verkfallið
væri almennt ,væri öruggt að
tíminn yrði lengri, Allir myndu
vilja fá sitt og kauphækkunin
færi beina leið út í verðlagið.
Ræðumaður sagði, að þetta
einfalda dæmi sýndi, að verkföll
væru launþegum í hæsta máta
vafasamt voipn.
Bæri því að grípa til alls ann-
ars áður en verkfallsvopninu sé
beitt.
Frummælandi sagði, að alls
ekki mætti skilja orð sín svo, að
æski'legt væri að afsala sér
verkfallsTéttinum, helduir ætti
að nota hann sem heilagt vopn
í ýtrustu neyð til varnar hinum
æðri markmiðum verkalýðsihreyf
ingarinnair.
Vék ræðumaður síðan að
þeim leiðum, er hann taldi, að
frekar bæri að fara en verkfalls-
leiðina. Vitnaði hann í því sam-
bandi í samþykkt norska ailþýðu
sambandsins frá 1953, en þax er
sagt, að barátta verkalýðssam-
takanna beindist nú ekki ein-
göngu fyrir réttlátri skiptingu
þjóðartekna ,heldur og til þess
að auka í framleiðslulþáttum,
sem gerðu mögulegt aukið vöru
framboð og iægra verðlag.
Sagði ræðumaður, að þessi
yfirlýsing væri ekki nein skraut
fjöður heldur hefði verið unnið
eftir henni, og vildi hann sér-
staklega minnast á eitt atriði,
en það væru samstarfsnefndir
starfsmana og stjórnenda at-
vinnuf yrirtæk j a.
Tilgangur nefndanna væri að
reyna að finna leiðir til að auka
framleiðni fyrirtækjana, svo og
að fjalla um aðbúnað á vinnu-
stöðum. Þessar nefndir væru
ráðgefandi, og væru þar rædd
þau vandamál, er uppi væru í
fyrirtækinu hverju sinni. Þá er
einnig séð fyrir því, að fulltrú-
um launþega séu gefnar upplýs-
ingar, eir varða hag fyrirtækj-
anna.
Frummælanidi sagði, að báðir
aðiljar teldu sig hafa hag af
þessum samstarfsnetfndum. Þær
hefðu leitt til meiri festu á
vinnumarkaðnum, og taldi hann
litla hættu á, að menn mistigju
sig á ótímabærum launabriöfum,
ef slíkar netfndir væru starfandi.
Taldi hann brýnt að reyna að
koma slíkum nefndum á hér á
landi.
Sveinn B. Valfells rakti í upp-
hafi ræðu sinnar þær orsakir,
er lágu til stofnunar verkalýðs-
samtakanna. Benti hann á, að
barátta þeirra, með verkföll að
vopni, hefði orðið sigursœl og
fært verkalýð bætt kjör og
einnig hetfði hún hvatt atvinnu-
rekendur til meiri vélvæðingar
og vinnuihagræðingar. Væri
þetta grundvöllurinn undir f jölda
framleiðslu nútímans.
Þá benti frummælandi á þá
staðreynd, að oft hefðu kaup-
kröfur launþega orðið til þess að
lama atvinnufyrirtæ'ki til stór-
tjóns fyrir launþega sjálfa. Það
væri staðreynd, að ekki væri
'hægt að fá meira úr neinu fyrir-
tæki en það framleiddi. Sé það
tekið og ekkert skilið eftir
staðn: fyriirtækið.
Frummælandi vék þvi næst
oð þróun efnahagsmála á ís-
landi eftir síðari heimstyrjöld og
sagði, að vegna óraunsærirar
kaupkröfupólitíkur hetfði hér
orðið stórtfelld verðbólga. Benti
hann á, að þrátt fyrir gítfurlegar
kauphækkanir frá stríðslokum,
hefðu lífsskjör ekki batnað að
sama skapi, því að hækkun
varnings og þjónustu hefði sí-
fellt siglt í kjölfarið. Kauphækk-
anir væru að vísi meiri en hækk
un verðlags, þær hefðu verið
í samræmi við hagvöxt og öl’l
kaupgjaldsaukning umtfram það
hetfði runnið í sandinn.
Þá benti frummælandi á, að
öll þjóðfélagsbygging væri nú á
annan hátt en í upphatfi hinnar
klassisku verkalýðsbaráttu. Nú
. væru allar stéttiir 'lan'dsins
skipulagðar í samtökum og
beittu þær samtökum sínum til
þess að hlutfailsleg staða þeirra
í iaunakerfinu minnkaði ekki.
Hlytu menn því að velta því
fyrir sér, hvort skynsamlegt sé
að fara í verkföll til að kretfjast
hækkaðs kaups í krónutölu,
þegaT vitað væri að kaupmáttur
gæti ekki þegar til lengdar léti
hækkað meir en svaraði hag-
vexti .Annað spilltist í verð-
bólgu.
Ef menn stöldruðu við og
íhuguðu, hvort ekki væri þess
vert að kanna nýjar leiðir til
þess að bæta lífskjörinn kæmi í
Ijóst, að verkföll væru úrelt, og
yrðu nú til þess eins að skerða
Hfskjör almennings.
Síðastur frummælenda var
Jón B. Hannibalsson. Hann sagði
í upphafi að væru verkföll úr-
elt, væri fleira úrelt í þjóðfé-
laginu t. d. embættismanna-
keríið og flokkakerfið.
Rakti hann síðan þróun
verkalýðsbaráttunnar og hverj-
ar fórnir hefðu verið færðar og
hvað 'hefði fengizt.
Frummælandi taldi fjarstætt
að hal'da því fram, að verkföll
væru úrelt, verkalýðhreyfin'g án
þess vopns væri einungis
pappírstígrisdýr og væri alls
ekki fær um að gegna hlut-
verki sínu í þjóðifélaginiu.
Frjáls verkalýðsihreyfing væri
einn af hornsteinum lýðræðis og
væri hún svipt vopni sínu, gæti
margt illt af hlotist.
Vissulega gætu þær aðstæður
skapast, að mörgum þætti verka
'lýðshreyfingin misbeita valdi
sínu og nú væri talað um, að
stét'tarlegt vald veTkalýðshreyf-
ingarinnar hefði vaxið ríkis-
valdi yfiir höfuð. En þessi gagn-
rýni væri ekki ýkja sanntfærandi.
Verkalýðshreyfingin væri al'ls
ekki eins öflug og af væri látið.
Hún væri pólitiskt margklofin,
févana, skipulagslega í lama-
sessi og félagsstarfsemi hennar
nær aldauða. „Hitt er annað mál,
sagði frummælandi, að fagleg
eining launþega getur skapazt,
og þá er verkaiýðshreyfingm
sterk, en slí'kt gerðist aðeins, er
á hanna væri hallað í kjaramál-
'um, og getur slíkt alls ekki ver-
ið hættulegt fyrir íslenzkt þjóð-
félag.“
Ræddi hann síðan um verð-
Róm, 1. marz (AP)
OLL umferð stöðvaðist um
miðhluta Rómar í dag þegar
þúsundir stúdenta áttu í
höggi við lögreglumenn, sem
beittu þá kylfum og táragasi.
Stúdentar við háskólann í
Róm hafa undanfarnar þrjár
vikur hvað eftir annað farið
í kröfugöngur til að knýja
fram breytingar á stjórn há-
skólans og kennsluaðferðum-
Oft hefur komið til árekstra
af þessum sökum, en aldrei
jafn alvarlegra og í dag.
Hundruð manna særðust í
átökunum, þeirra á meðal 150
lögreglumenn, og fjöldi stú-
denta var handtekinn.
taldi, að verkalýðslhreytfingin
ætti ekki ein sök á henni, heMur
hefðu aðgerðir hennar miðazt
við það, að koma í veg fyrir, að
launiþegar bæru skarðan h'lut
frá borði. Hitt væri annað mál,
að menn væru farniir að Hta á
verðbólgu eins og sjálfsagðan
h’lut, sem enginn réði neitt við.
Það væri a.m.k. ljóst, að þjóð-
in treysti stjórnarandstöðunni
ekkert frekar til þess að leysa
vandann og væri það sjáltfsagt
ekki út í bláinn. Stjómmála-
kerfi þjóðarinar hefði m. ö. o.
beðið skipbrot ,þjóðin treysti
ekki einum flokki frekar en öðr
um og væri það m. a. afleiðing
hins steindauða flokkræðisvalds.
Að loum benti frumm'ælandi
á, að í kjaradeilum væru það
oftast fleiri en tveir, sem deiildu.
Þjóðhagsmunir væru oft í veði
og yrðu hart úti. Ef koma ætti
í veg fyrir verkföil, yrði ríkis-
val'dið að sjá til þess, að biða
ekki aðgerðarlaust eins og nú
hefði átt sér stað.
Hófust þá almennar umræður.
Voru þær fjörugair og fóru
margir á kostum. Forystumönn-
um vinnu'mahkaðarins hafði
verið boðið á fundinn, en þar
sem þeir sitja nú á fundum næt-
ur sem daga, gat ekki orðið atf
því. En þrátt fyrir það, var aug-
ljóst ,að menn voru ekki á einu
máli um gi'ldi verkfalla, því að
fundinum lauk ekki fyrr en
klu'kkan langt gengin í eitt.
Taflið er að um þrjú þú’sund
stúdentar hafi verið saman
komnir á torginu Piazza di
Spagna í miðlborginni þegar
knöfugangan hó'fst, en þaðan
var gengið að arkit'ektadteild hiá-
skólans, sem lögnagluimenn
.höfðu sleigið hrinig um. Voru lög
regl'umiennirnir búnir hjlálimium,
kyltfuim oig táragais-sprengjum.
ÖU umlferð stföðvaðiíst um mið-
borgina, s'trætiisiva‘gnar og lei'gu-
bffreiðir hættu að g'anga, ag
eigendur verzlana flýttu sér að
byrgja gluigga verzlamanna, en
fótgangendur ag börn úr barna-
skóla í n'ágrenninu lögðu á
flótita.
Stúdentarnir réðusit 'gegn lög-
reglumönnumum við hásikólann
hrópandi „íbyl'ting, bylting". Rifu
þeir upp steinlagða götiuma og
Framh. á bls. 19
Stúdentaóeirðir í Róm
— Hundruð manna særðust og fjöldi
stúdenta var handtekinn
STAKSTEIMAR
600 milljónir
Það hefur lengi verið eitt
helzta árásarefni stjórnarand-
stæðinga á ríkisstjórnina, að hún
ræki stefnu í peningamálum,
sem skapaði mikinn lánsfjár-
skort og þessu til sönnunar
hafa stjórnarandstæðingar bent
á hina svonefndu sparifjárbind-
ingu Seðlabankans. Það hefur
að vísu verið marghrakið að
það fé, sem bankar og spari-
sjóðir hafa með þeim hætti
bundið i Seðlabankanum hafi
verið látið ónotað en það hef-
ur m.a. gegnt því hlutverki að
standa undir gjaldeyrisvara-
sjóðnum. En með hliðsjón af
þessum stöðuga og ítrekaða
áróðri stjórnarandstæðinga er
fróðiegt að kynnast þeim upp-
lýsingum, sem fram komu í
ræðu viðskiptamálaráðherra á
aðalfundi Kaupmannasamtaka
fslands um stöðu Seðlabank-
ans gagnvart bönkum og spari-
sjóðum um þessar mundir. En
í þeirri ræðu kom fram, að
Seðlabankinn á nú útistandandi
um 600 millj. króna hjá bönk-
um og sparisjóðum og öðrum
Iánastofnunum landsins. Hið
bundna fé þessara aðila í Seðla
bankanum nemur nú um 1900
millj. kr. en útlán Seðlabank-
ans til annarra en ríkissjóðs
nema um 2500 millj. kr. Af
þessu er ljóst, að fráleitt er að
tala um „frystingu" sparifjár í
Seðlabankanum. Þvert á móti
hefur Seðlabankinn veitt meira
fé til lánastofnana í landinu en
hann hefur móttekið og má
segja, að slíkt sé eðlilegt, þeg-
ar erfiðleikar steðja að, eins og
verið hefur allt síðastliðið ár og
er um þessar mundir.
Staðan sl. dr
Þá er einnig athyglisvert, að
skoða þær tölur, sem viðskipta-
málaráðherra gaf um afstöðu
banka og sparisjóða og ann-
arra aðila til Seðlabankans á sl.
ári en hann upplýsti, að á ár-
inu 1967 hefðu bankar og spari-
sjóðir lagt 181 milljón króna
inn í Seðlabankann en aukning
skulda banka og sparisjóða við
Seðlabankann og minnkun inni-
stæðna þeirra hjá honum nam
hins vegar 356 millj. króna á
ári. Samkv. þessum tölum hafa
bankar og sparisjóðir fengið nær
tvöfallt meira fé hjá Seðlabank-
anum á sl. ári en þeir lögðu
inn í hann. Auk þess lánaði
Seðlabankinn f járfestingarlána-
stofnunum sl. ár 192 millj. kr.
og hækkun á skuld ríkissjóðs
og ríkisstofnana nam 458 millj.
kr. Loks námu kaup á verð-
bréfum og minnkun mótvirðis-
fjár 115 millj. króna. Fé það
sem Seðlabankinn lét þannig af
hendi sl. ár nam 1121 mUlj.
kr., en frá dragast 181 milljón
króna, sem hann fékk frá bönk-
um og sparisjóðum. Seðlabank-
inn lét því af hendi á sl. ári
940 millj. króna meira fé en
hann fékk og þetta gat gerzt
vegna þess að gjaldeyrisvara-
sjóðurinn minnkaði um svipaða
upphæð.
Ldnsfjdrþörf
Allar þessar upplýsingar
kippa algjörlega fótunum und-
an þeim ítrekaða og stöðuga
áróðri Framsóknarmanna og
kommúnista, að ríkisstjórnin
hafi rekið þá stefnu í lánsfjár-
málum atvinnuveganna að svelta
þá að rekstrarfé. Ljóst er, að
Seðlabankinn hefur gengið
mjög langt til þess að sjá at-
vinnuvegunum fyrir meira fjár
magni og miklu mun lengra en
hyggilegt hefði verið, ef eðlilegt
ástand hefði ríkt í efnahags-
og atvinnumálum landsmanna.
En eins og allir vita, hafa
miklir erfiðleikar steðjað að á
þessu tímabili og þess vegna er
verjanlegt að reka nokkuð aðra
stefnu í peningamálum en gert
hefur verið á ofþenslu- og verð-
bólgutímum.