Morgunblaðið - 19.03.1968, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. MARZ 1968
Gyðingumkenntum
Varsjáruppþotin
Zambrowski rekinn úr
kommúnislaflokknum
Varsjá, 18. marz,
AP-NTB.
AÐALMÁLGAGN pólska
kommúnistaflokksins, Tryb-
una Ludu, krafðist þess í for-
ustugrein í gær, að fólki, sem
tekið hefði þátt í eða stutt að
einhverju Ieyti mótmælaað-
gerðir stúdenta í landinu síð-
ustu vikur, yrði vísað frá öll-
um emhættum hæði í flokkn-
um og stjórninni. Blaðið
sagði, að á fjöldafundum um
allt landið hefðu verkamenn
krafizt þess, að þeim sem á-
byrgð bæru á óeirðunum
yrði refsað harðlega. Tryb-
una Ludu hélt því fram, að
pólskir Gyðingar ættu alla
sök á óeirðunum síðustu
dagana. í dag var Ramen
Zambrowski vikið úr pólska
kommúnistaflokknum, en
honum er gefið að sök að
hafa staðið að hraki stúdenta-
óeirðunum.
1 blaðinu sagði, að þeir sem
ábyrgð bæru á atburðunum
undanfarið væru ekki verðugir
trausts pólsku þjóðarinnar og þá
yrði að svipta þegar í stað öllum
trúnaðarstöðum. Blaðið bætti
því við, að á fjöldafundum sín-
um hefðu pólskir verkamenn
lýst yfir, að þeir mundu berj-
ast gegn óvinum ríkisins, og
þeir styddu eindregið aðalritara
flokksins, Vladislaw Gomulka.
Á sunnudag var allt me'ð kyrr-
um kjörum í Varsjá og £rá öðr-
um landshlutum bárust engar
fregnir um óeirðir, en uppþotin
í Varsjá í fyrri viku náðu til
margra annarra háskólaborga f
Póllandi.
Stúdentar við háskólann í
Varsjá áttu samkvæmt áætlun
að hefja skólagöngu á ný í dag,
en þeir höfðu neitað að sækja
fyrirlestra í nokkra daga. Þeir
hyggjast ennfremur efna til
fundar, þar sem viðstaddur
verður fulltrúi frá miðstjórn
kommúnistaflo&ksins, sem gera
mun grein fyrir ástandinu. Stúd-
entarnir krefjast þess, að tveir
félagar þeirra, sem reknir voru
úr háskólanum í janúar, verði
teknir aftur, og einnig hafa þeir
mikinn hug á að fá að vita hver
sendi vopnaða lögreglu til há-
skólanna til áð bæla niður mót-
mælafundi þar fyrir hálfri ann-
arri viku. Stúdentamir hafa
einnig mótmælt hlutdrægum
fréttaflutningi pólskra blaða og
útvarps af óeirðunum.
Trybuna Ludu gat Raman
Zambrowskis sérstaklega á
sunnudag, og sagði að hann
hefði gengið fram fyrir skjöldu
í stúdentaóeirðunum. Zambr-
owski var mikill Stalínisti á sín-
um tima, en tók upp frjálslynd-
ari stefnu eftir 1956. Blaðið seg-
ir, að sem blaðafulltrúi ríkisins
á Stalínstímanum hefði Zambr-
owski oft skotið pólskum blaða-
mönnum skelk í bringu og nú
væri hann reiðubúinn að skapa
ótta og tortryggni á nýjan leik.
Dagbláðið Zycie Warsawy,
sem kommúnistaflokkurinn
pólski gefur einnig út, birti í
gær yfirlýsingu frá talsmanni
innanríkisráðuneytisins, þar sem
segir, að sýningar á leikritinu
„Forfeðumir“ eftir 18. aldar
skáldið Adam Mikiewics hafi
verið stöðvaðar í janúar. Bann
við sýningu þessa leiks olli
fyrstu stúdentaóeirðunum í Var-
sjá. Talsmaðurinn segir, að ýms-
ir meðal áhorfenda hafi túlkað
leikritið á annan veg en ætlast
hefði verið til og notað ýmis til-
svör leiksins sem árás á núver-
andi stjórnvöld. Leikritið fjallar
um þjáningar pólsku þjóðarinn-
ar undir rússneskri keisarastjóm.
— Pólska Rithöfundasambandið
hafði fyrr mótmælt banninu við
sýningum leiksins. Rithöfundarn
ir kröfðust þess ennfremur, að
slakað væri á hömlunum á menn
ingarlífi í Póllandi.
Fyrrv. leiðtogi pólskra komm-
únista, Roman Zambrowski, sem
studdi Gomulka til valda 1956,
var í dag rekinn úr kommún-
istaflokknum og vikið úr emb-
ætti varaformanns ríkisendur-
skoðunarinnar. Zambrowski er
59 ára gamall Gyðingur, en sam-
kvæmt frásögnum pólskra blaða
á sonur hans að hafa skipulagt
stúdentaóeirðirnar.
Zambrowski var á sínum tíma
foringi kommúnistalei'ðtoga, sem
beittu sér fyrir lýðræðislegum
endurbótum ■ í Póllandi og tóku
upp stefnu óháðari stjórninni í
Kreml.
í Krakow neita stúdentar' enn
að mæta í háskólanum og stend-
ur herlögreglan þar vörð á stræt
um úti.
Kvöldvaka hjá
Ferðafélaginu
FERÐAFÉLAG íslands efnir ti'l
kvöl'd'völku í Sigtúni miðvilku-
daigin.n 20. þ.im. kl. 8.30.
Fu'nidarefni er að þ’essu sinni
sem hér s'egir: Dr. Sigurður
Þónarinssion ræðár um Lakagíga
og sýnir stku'ggamyndir. Garðar
Pálsson, slkipherra, sýnir og
sikýrir litskuglgamyndir. Oig að
venjiu er kaffidrýkkja oig dans.
Torfi Hjartarson.
1
Sáttafundir stóðu í 180 klst
— Síðasti sáttafundur stóð í 46 klst.
— Rætt við Torfa Hjartars., sáttasemjara
ríkisins, um gang samningaviðræðna
SAMKOMULAG það í
vinnudeilunni, sem tókst í
gærmorgun, byggist að
verulegu leyti á miðlunar-
tillögu, sem sáttasemjari
ríkisins, Torfi Hjartarson,
lagði til við deiluaðila h.
11. marz sl. Samningar tók
ust eftir að síðasti sátta-
fundur hafði staðið sam-
fleytt í um 46 klukkutíma.
Morgunhlaðið sneri sér í
gær til Torfa Hjartarson-
ar, sáttasemjara ríkisins,
og innti hann eftir gangi
deilunnar og spurði hann
jafnframt almennt um
störf sáttasemjara.
Torfi Hjartarson sagði:
— Málið kom til mín í lok
febrúarmánaðar og var fyrsti
sáttafundur haldinn 28. febrú-
ar. Síðan hafa verið haldnir
fundir á hverjum degi og
1
hafa þeir staði’ð nálægt 180
klukkustundir samtals — sá
síðasti í 46 klukkustundir.
— Á tímabili töldu ýmsir
tilgangslítið að halda sátta-
fundum áfram, en þér hélduð
samt daglega fundi.
— Það er varla hægt að
segja, að slitnað hafi upp úr
samningaviðræðum, sagði
sáttasemjari, en hins vegar
var afar erfitt um samtöl á
tímabili. Það má segja, að
málamiðlunartillagan, sem
var borin fram hinn 11. marz
sl. hafi hjálpað vi'ðræðunum
af stað aftur. Um hana hefur
síðan verið rætt, og hún sam-
þykkt með nokkrum breyt-
ingum.
— Hvernig hafa þessar
samningaviðræður farið fram,
miðað við aðrar samningavið-
ræður, sem þér hafi'ð átt
hlut að?
— Þetta hafa verið ósköp
vinsamlegar viðræður, og ein-
faldar að því leyti, að hér
hefur aðeins verið rætt um
eitt atriði, greiðslu verðlags-
uppbótar á laun.
— Hafið þér samráð við
aðra um samningu mi'ðlunar-
tillögu á borð við þá, sem
fram var borin hinn 11. marz
sl?
— Slík tillaga er samin á
eigin ábyrgð, eftir því sem ég
hef talið vænlegast miðað við
aðstöðuna.
— Er ekki starf sáttasemj-
ara erfitt?
— Það getur stundum orðið
nokkuð erfitt, en yfirleitt
taka þátt í deilunum margir
ágætir menn, sem gott er að
vera með og kynnast.
— Hva'ð hafið þér lengi ver
ið sáttasemjari, Torfi?
— Ég hef verið sáttasemj-
ari síðan 1945.
— Felur þetta starf í sér
mikla vinnu milli þess sem
vinnudeilur eru háðar?
— Þegar vinnudeilur
standa yfir, fer meiri tími í
það en sáttafundirnir sjálfir,
en þess á milli er stundum
leitað til mín um fyrirspurn-
ir varandi ákvæði samninga,
en það er ekki mikið.
Um 90 fjár fórst í
Staðarsveit í óveörinu
Ólafsvík, 18. marz.
ÓVEÐRIÐ, sem gekk yfir
Snæfellsnes nú fyrir helgina,
skall á í Staðarsveit laust fyr-
ir miðjan dag á laugardag.
Um hádegið á laugardag
hafði hóndinn í Lísudal, Guð-
mundur Jónasson, sett fé sitt
út í hezta veðri og var það
á beit.
Um kl. 3 xk’all s’kyndiileg.a á
norðan veður mieð milkilli snjó-
korniu og Skaifrenininigi. Fóru þá
Guðmundur og bróðir 'hans, Har-
aí'diur, að huga að fénu. Fundu
þeir eftir langa leit 14 kindur,
sem boiminar vioru út í Lfsuvatn,
sem er neðan við bæin'n. Björg-
uðu þeir fénu upp úr vatinimu,
sem var einm krapi. Fóru þeir
s'íðan að lieita að hinu fénu, en
alls var þarna úti 145 fjrár, sem
Guðimiundur átti. Eklki fumdu
þeiir fleira af fénu þá um dag-
inn, oig 'áttu þeir fullt í fangi
mieð að bjarga s'jállfuim sér til
bæjar. Þegar eftir var u>m km
leið til bæjar varð Guðmumdur
að slkilja bróður sinn eftir, en
kiomst sjlál'fuT heim oig var þá
'Orð'inn þrelkað*ur. Var s'íðan far-
ið að leita Haraldar ag fannsit
ihanm skamm't friá bænum. HJatfði
hamn lagt upp nokkru eftir að
iþeir bræður slki’Mu og fiylgt
.símaiínu til bæjarims. Bræðurn-
ir niáðu sér niolkikurn veginn, en
eru þó þrékaðir enn.
í gær var svo haldáð á'fram að
leita fjárins og funduist alDs 77
ikinduT, en 20 þeirra hafa þegar
drepiist þrá'tt fyrir góða aðMynn
ingu og læknislyf. Talið er nú
óls'en'nilieig't að fleira fé finmist
lífs, og hefir bónidinn þvi misst
al'lis um 90 fj’ár og segir það sig
sjlálft að h'ér er um mikið fj(ár-
'hiagstjón að ræða og er enn ekki
útséð utm það hve mikið það
kann að verða, því suirwt af fénu
er enn í milkilli hættu, il'la farið
■og mijög hrakið. — Hinrilk.
- GULLIÐ
Framlhal'd af bls. 1
yfirlýsin.gu, sem William M. Mart
in, aðalbankastjóri seðlabanka
Bandaríkjanna las upp fyrir hönd
bankastjóranna að loknum fundi
þeirra sagði m. a., að héðan í frá
myndj Alþjóðagullsjóðurinn ekki
selja gu.ll til gjaldeyrisyfirvalda
í neinu landi í stað þess gulls,
sem þau seldu á frjálsum mark-
aði. Fundurinn var haldinn að
beiðni Bandaríkjanna og sátu
hann bankastjórar seðlabanka sjö
ríkja, Belgíu, Vestur-Þýzkalands,
ítalíu, Hollands, Sviss, Bretlands
og Bandaríkjanna.
Ásóknin í gullið, sem hefur
neytt Bandaríkin og Bretland til
þess að grípa til ákveðinna að-
gerða í því skyni að vernda doll-
arann, á rót sína að rekja til
gengisfalls pundsins í nóvember
sl. Fall pundsins vegna aðgerða
spákaupmanna var mikið áfall
fyrir traustið á peningakerfi
heims, en það er grundvallað á
ákveðnu sambandi milli sterlings
punds, dollars og gulls. Þegar
pundið var lækkað í gengi, var
dollarinn óvarinn fyrir spákaup-
mennsku, sem jókst vegna minnk
andi trausts á peningaseðlum og
ótta um, að efnahagur Bandaríkj.
anna kynni að fara versnandi.
Fjöldi fólks efaðist um, að Banda
ríkjunum yrði það kleift að halda
dollaranum á núverandi gengi
vegna mmnkandi gullforða og
vaxandi greiðsluhalla.
Afleiðing þessa varð ásóknin i
gullið sem enn þá er opin.berlega
á sama verði og það hefur verið í
34 ár það er 35 dollara únsan
en búizt var við, að það myndi
hækka mjög í verði, ef dollarmn
yrði felldur. Hin miklu gullkaup,
sem áttu sér stað á gullmarkað-
inum í London í nóvember og
desember, varð til þess, að gull-
forði Bandaríkjanna og sex hinna
aðildarríkjanna í Alþjóðagull-
sjóðnum minnkaði um 1500 millj.
dollara. Þetta gullæði var þó
stöðvað með yfirlýsingu banda-
rísku stjórnarinnar um það, að
Bandaríkin myndu eftir sem áð-
ur kaupa og selja gull á 35 doll-
ara únsuna.
Frekari aðgerðir til þess að efla
dollarann voru kunngerðar af
Johnson forseta 1. janúar sl., en
Alþjóðagullsjóðnum tókst ekki
stöðva gullstrauminn úr eigu op-
inberra aðila til einkaaðila. f jan
úar og febrúar, sem voru tiltölu-
lega rólegir mánuðir miðað við
það, sem áður hafði gerzt, missti
AlþjóðaguUsjóðurinn til viðbót-
ar 225 millj. dollara í gulli. í stað
þess að fyrra gulltap hefði þá átt
að vinnast upp.
Síðan jókst orðrómurinn um,
að gullið myndi hækka í verði,
að nýju og varð það til þess að
ný og ákafari ásókn í gullið hófst
í byrjun þessa mánaðar. Varð
þetta að skelfingarkenndu gull-
æði fyrra föstudag, er gullsalan
í London náði 100 tonnum. Á
sunnudeginum þar á eftir ítrek-
uðu meðlimaríki Alþjóðagull-
sjóðsins stuðning sinn við gull-
verðið, en í þetta sinn hafði það
engin' álhrií. Eftir að allt hafði
verið með kyrrum kjörum tvær
klukkustundir á mánudagsmorg-
un. hófst meiri ásókn í gullið en
nokkru sinni fyrr.
Framhald á bls. 23
eggja forseta-
embættið niöur
FRUMVARP um breytingu á
stjórnskipunarlögum kom til
3. umræðu á Alþingi í gær.
Tók þá til máls Pétur Bene-
diktsson og ræddi nokkur at-
riði stjórnarskrárinnar.
Beindi hann þeirri fyrirspum
til ríkisstjórnarinnar hvað
liöi athugun á að koma einn-
ar þingdeildarskiþulagi á í
Alþingi. Þá ræddi Pétur um
breytingu á kjördæmaskipun-
inni, og þann misrétt sem
skapast hefur varðandi mögu
leika kjósenda í hinum ýmsu
kjördæmum að hafa áhrif á
gang þjóðmála.
Að lokum ræddi svo Pétur
nokkuð um forsetaembættið,
og sagði þá m.a., að það væri
skoðun sín, að undir þeim
kringumstæðum, að forsætis-
ráðherra sinnti ekki öðrum
ráðuneytum en forsætisráðu-
neytinu, væri engin ofætlun
fyrir hann að taka jafnframt
á sig þau störf sem nú vseru
ætluð forseta fslands. Kvaðst
Pétur ekki flytja tillógu á
þessu þingi nm að embætti
forseta yrði lagt niður, þar
sem slíkt mál þyrfti nákvaem-
an undirbúning.
Nánar verður sagt frá ræðu
Péturs í blaðinu á morgun.