Morgunblaðið - 19.03.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. MÁRZ 196ÍB
17
Gömul óvild ýfð uop milli
Johnsons og Kennedys
— með baráttu Kennedys fyrir að verða
forsetaefni demókrata
ROBERT F. KENNEDY boSaði
blaðamenn til fundar á laug-
ardag í Washington og til-
kynnti þeim að hann hefði á-
kveðið að berjast fyrir því að
verða forsetaefni demókrata
við forsetakostningarnar í
Bandaríkjunum í nóvember.
Lýsti hann því yfir að með
þessari ákvörðun sinni væri
hann ekki að veitast að nein-
11 m sérstökum, heldur væri það
ætlun hans að gefa kjósendum
kost á að velja um nýjastefnu
Hann kvaðst bjóða sig fram
vegna þess að hann væri sann
færður um að landið væri á
hættubraut, vegna þess að
hann hefði ákveðnar skoðanir
á því hvað gera bæri, og vegna
þess að hann teldi það skyldu
sína að gera sitt bezta til að
leysa vandamálin.
Kennedy hét því að láta
hætta loftárásum á Norður-
Víetnam ef hann yrði kjörinn
forseti, og að taka upp samn-
ingaumleitanir um frið í Viet-
nam. Hann kvaðst leita eftir
kjöri vegna þess að hann vildi
að Bandaríkin og demókrata-
flokkurinn væru tákn vonar
en ekki vonleysis. Kvaðst hann
hafa tilkynnt Johnson forseta
um framboð sitt, og einnig Eug
ene McCarthy ÖldungarideilLd-
arþingmanni demókrata frá
Minnesota, sem sjálfur hefur
hafið baráttu fyrir því að
verða forsetaefni demókrata.
Johnson forseti er um þess-
ar mundir staddur á búgarði
sínum í Texas, og hefur hann
ekkert viljað láta hafa eftir
sér um framboð Kennedys
Sagði Johnson aðeins er hann
frétti um framboðið: „Sumir
bralla með gull, aðrir með for-
kosningar". Átti hann þar við
ákvörðun Kennedys um að
taka þátt í forkosningum víða
í Bandaríkjunum, þar sem
kjörnir verða fulltrúar á flokks
þingið í ágúst.
Hubert Humphrey varaforseti
ræddi við fréttamenn á sunnu-
dag um ákvörðum Kennedys,
og sagðist þá reikna með því
að Johnson yrði forsetaefni
demókrata, og að hann yrði
sjálfur varaforsetaefni flokks-
ins, en bæði Kennedy og Mc
Carthy lýstu stuðningi við
framboð þeirra eftir lok flokk
þingsins, „Sárin gróa ótrúlega
fljótt eftir flokksþingin," sagði
Humphrey. Aðspurður hvort
hann gæti hugsað sér að styðja
framboð Kennedys, ef sú yrði
ákvörðun flokksþingsins svar-
aði Humphrey: „Ég verð að
athuga málið gaumgæfilega".
Seinna bætti hann þó við: „Ég
er demókrati, og ég styð fram-
bjóðendur flokks míns. Ég er
þó sannfærður um að það verð
ur Johnson.“
TILBOð Kennedys.
Bandarísku útvarps- og sjón-
varpsfélögin ABC og CBS og
vikuritin Time og Newsweek
skýrðu frá því að Kennedy
hefði boðið Johnson forseta að
taka til baka framboð sitt ef
forsetinn féllist á að skipa á-
byrga nefnd til að endurskoða
stefnu stjórnarinnar varðandi
Vietnam, en nefnd þessi skyldi
hafa vald til að ráðleggja breyt
ingar á rekstri styrjaldarinn-
ar í Vietnam. Var þetta tilboð
Kennedys flutt forsetanum áð-
ur en Kennedy tilkynnti fram-
boð sitt.
Frank Mankiewicz blaðafull-
trúi Kennedys staðfesti þessa
fregn á sunnudag, og sagði að
þessi tillaga hefði fynst skotið
upp kollinum á fundi á mánu-
dag í fyrri viku þar sem þeir
hittust að máli Kennedy
Clifford varnarmálaráðherra
og Theodore Soerensen, ráð-
gjafi Kennedys. Að sögn blaða
fulltrúans sagði Kennedy þá
að ef þessi endurskoðunar
nefnd yrði skipuð réttum að-
ilum — en engin nöfn voru
nefnd — og ef Johnson gæfi
yfirlýsingu um að hann skyldi
fara eftir ráðleggingun nefnd-
arinnar, sæi hann (Kennedy)
ekki ástæðu til að halda fram-
boði sínu til streitu.
Mankiewicz segir að Johnson
forseti hafi heitið því að hugsa
málið, en seinna í vikunni neit-
að tilmælum Kennedys á þeim
forsendum að nefndarskipunin
gæti verið óbein aðstoð við
stjórnvöld í Hanoi auk þess
sem hún bæri keim af stjórn-
malabraski á styrjáldartímum.
f sjónvarpsávarpi á sunnu-
dag skýrði Robert Kennedy
frá því að hann óskaði eftir
náinni samvinnu við Eugene
McCarthy til að hindra það að
Jóhnson verði kjörinn fram-
bjóðandi á flokksþinginu í á-
gúst, og að hann hefði ekki í
hyggju að slofna nýjan flokk
þótt hann ekki næði tilætluð-
um árangri á flokksþinginu.
Ságði Kéhnedy að samstarf
þeirra McCarthys gæti verið
mjög mikilvægt og báðum til
hagsbótá,- því þannig kæmi
bezt fram öflug andstaða inn-
an flokksins við Vietnam-
stefnu forsetans.
MiCarthy flutti einnig
sjónvarpsávarp á sunnudag, og
ræddi þá framboð Kennedys
og ummæli hans. Sagði hann
að framboð Kennedys hefði í
engu breytt áformum sínum
varðandi áframhandandi kosn-
ingabaráttu, og taldi sér enga
hjálp í því þótt Kennedy tæki
nú virkan þátt í kosnimga-
baráttunni, Sagði hann einnig
að ef hann ekki yrði kjörinn
frambjóðandi til forsetakjörs á
flokksþinginu í ágúst, væru
stuðningsmenn hans algjörlega
óbundnir varðandi stuðning vip
aðra frambjóðendur.
15 ára stjórnmálaferill
Robert Francis Kennedy er
aðeins 42 ára, fæddur í Brook
line, einni af útborgum Boston
í Massachusetts, hinn 20. nóv-
ember 1925, sjöundi í röðinni
af níu börnum hjónanna Rose
Fitzgerald og Joseph P. Kenn-
edy. Þótt iiarm sé ungur að ár-
um á hann að baki langan
stjórnmálaferil, því hann stjórn
aði kosningabaráttu bróður síns
Johns árið 1952, þegar John
var fyrst kjörinn Öldungar-
dei'ldarþingmaður fyrir Massa-
chusetts-ríki, en þá var
„Bobby“ 27 ára. Þótti sá kosn-
ingasigur eldri bróðurins mjög
athyglisverður, því þetta var
árið sem Eisen'hower var fyrst
kjörinn forseti, og einkennd-
ust kosningarnar yfirleitt af
mikilli sókn republikana. Og
þótt Robert F. Kennedy sé að
eins 42 ára, má minnast þess
að John F. Kennedy var 42 ára
þegar hann var kjörinn for-
seti Bandaríkjanna árið 1960.
Á unglingsárum sínum bjó
Robert Kennedy í London hjá
föður sínum, sem þá var sendi
herra Bandaríkjanna þar.
Gekk hann í menntskóla í Eng
landi en stundaði síðar háskóla
nám við Harvard háskóla og
háskóla Virginia-ríkis í Banda
ríkjunum, og lauk þaðan lög-
fræðiprófi.
Þegar elzti bróðir Roberts,
Joseph P. Kennedy yngri, var
skotinn niður í orustuflugvél
sinni yfir Ermasundi árið 1944,
hætti Robert við nám í bili og
gegndi herþjónustu næstu tvö
árin. Frétti hann að tundur-
R. F. Kennedy.
spillir, sem var í smíðum, ætti
að hljóta nafn látins bróður
síns, Joseph P. Kennedy, og
sótti hann um að fá að starfa
um borð í tundurspillinum sem
óbreyttur sjóliði. Vissi hann
ekki þá að tundurspillirinn yrði
sendur til Karabíska hafsins,
þar sem hann var við eftirlit
til styrjaldarloka.
Að loknu háskólanámi hóf
Robert Kennedy lögfræðistörf.
Varð hann fulltrúi við Glæpa-
deild dómsmálaráðuneytisins ár
ið 1951, og starfaði aðallega við
skatta- og fjársvikamál. Sum-
arið 1952 sagði hann embætti
sínu lausu til að stjórna kosn-
ingabaráttu bróðursíns, og eft-
ir kosningarnar var hann einn
þeirra 15 lögfræðinga, sem skip
aðir voru sem ráðgjafar rann-
sóknarnefndar Öldungadeildar
innar, en formaður þeirrar
nefndar var þá Joseph R Mc
Carthy frá Wisconsin. Rann-
sóknarnefnd McCarthys varð
fræg að endemum, enda treysti
Kennedy sér ekki til að starfa
fyrir nefndina nema í fimm mán
uði. Síðar, eftir að McCarthy
hafði látið af formensnku, hóf
Kennedy á ný störf yfir nefnd
ina, og starfaði á hennar veg-
um þar til árið 1956 er hann
stjórnaði enn á ný kosningai-
baráttu Johns bróður síns, sem
þá barðist fyir því að vera í
framboði Sem varaforsetaefni
demókrata, en sú barátta mis-
tókst.
Árið 1957 hófst barátta Ro-
berts Kennedys gegn spillingu
í verkalýðshreyfingunni í
Bandaríkjunum, og stóð sú
barátta í mörg ár. Beindi Kenn
edy aðallega örvum sínum gegn
Dave Beck, þáverandi for-
manni flutningaverkamanna—
samtakanna, og seinna gegn
eftirmanni Becks, James R.
Hoffa. Lauk þeim átökum með
því að báðir formennirnir voru
dæmdir til fangelsisvistar,
Hoffa þó ekki fyrr en 1964
meðan Kenne'dy var dómsmála
ráðherra.
Árið 1960 ákvað Jo'hn F.
Kennedy að berjast fyrir fram
boði sem forsetaefni Demókrata
og helgaði Robert þeirri bar-
áttu alla krafta sína. Skipu-
lagði Robert kosningabaráttu í
öllum 50 ríkjum Bandaríkj-
anna, og átti hvað mestan þátt
í því að eldri bróðir hans var
útnefndur frambjóðandi flokks
ins á ársþingi demókrata í At-
lantic City í júlí 1960 eftir
harða samkeppni við öldunga-
deildarþingmennina Stuart Sym
ington og Lyndon B. Johnson,
auk þess sem Adlai Stevenson
ríkisstjóri gaf þá kost á sér til
framboðs. Hafði Stevenson ver
ið forsetaefni demókrata við
forsetakostningarnar 1952 og
1956, en tapaði í bæði skiptin
fyrir Eisenhower.
Eftir að John F. Kennedy
tók við forsetaembætti í janúar
1961, skipaði hann Robert bróð
ur sinn í embætti dómsmálaráð-
herra. Þótti sumum það nokkuð
langt gengið að skipa 35 ára
mann í þétta mikilsverða em-
bætti, og töldu Robert ekki
hafa nægilega reynslu til að
sinna því sem skyldi. Forset-
inn lét mótmælin sem vind um
eyru þjóta, og smám saman
varð Robert ein helzta stoð og
stytta bróður síns. Var almennt
talað um hann í Washington
sém annan valdamesta mann
stjórnarinnar. Svo fór einnig
með andstæðinga hans að þeir
urðu að viðurkenna að dóms-
málaráðuneytið var betur rek-
ið eftir að Robert Kennedy tók
við ráðherraembættinu en áð
ur.
Meðan Jóhn F. Kennedy var
forseti og þar til hann var
myrtur í Dallas 22. nóvember
1963, var Robert Kennedy hafð
ur með í ráðum varðandi lausn
ir allra helztu vandamála
ríkisstjórnarinnar. Sérstaklega
beitti hann sér fyrir lausn kyn-
þáttavandamálsins, og hann var
einn þeirra fáu ráðherra og
annara fyrirmanna, sem forset-
inn leitaði ráða hjá við lausn
Kúbudeilunnar 1962, þegar Sov
étríkin féllust á að flytja heim
eldflaugar, er komið hafði ver
ið fyrir í skotstöðvum á Kúbu.
Eins og sjá má af ofanskráðu
hafði Robert frá upphafi helg-
að bróður sínum starfskrafta
sína. Hann trúði á bróður sinn
og stefnu hans, en hugsaði
minna um að trana sjálfum sér
fram. Það varð öllum mikið á-
fall þegar John F. Kennedy var
myrtur, en fáum jafn mikið og
Robert. Héldu margir þá að Ro
bert hætti öllum afskiptum af
stjórnmálum og sneri sér að '
málum Kennedy—fjölskyldunn-
ar. Svo fór þó ekki, og var
Robert kjörinn annar Öldung-
ardeildarþingmanna New York
—ríkis haustið 1964, þótt sjálf-
ur væri hann frá Massa-
chusetts. Sagði hann þá af sér
ráðherraembættinu.
Óvild milli Johnsons og Kenned
ys.
Eftir fall Kennedys forseta
tók Lyndon B. Johnson varafor
seti við stjórnartaumunum. Eðli
legt var að hann yrði forseta-
efni demókrata við forsetakosn
ingarnar 1964, en miklar vanga
veltur voru um það hver
yrði varaforsetaefni flokksins.
Komu margir til greina, og þá
ekki sízt Robert Kennedy. Var
á það bent að Kennedy—nafn
ið gæti bætt mjög aðstöðu John
sons. Heldur hafði þó verið kalt
á milli þeirra Roberts Kenned-
ys og Johnsons allt frá upphafi,
og var ekki vitað hver áhrif
sá kali hefði á ákvörðun for-
setans er hann veldi sér vara-
forsetaefni. Johnson hafði bar-
izt fyrir því að vera í fram-
boði sem forsetaefni demókrata
árið 1960, þegar John F. Kenn-
edy varð fyrir valinu, og varð
Johnson þá að sætta sig við
embætti varaforseta. Það gekk
þó ekki árekstralaust að koma
Johnson í framboðið með Kenn
edy, því- margir voru umsækj-
endurnir. Áleit Johnson þá að
Robert Kennedy ynni að því
að koma í veg fyrir honum byð
ist varaforsetaframboðið, þótt
það álit væri á misskilningi
byggt.
Annað var það, sem ölli ó-
vild milli þeirra Roberts Kenn
edys og Johnsons, og Johnson
átti erfitt með að fyrirgefa, en
það var tillitsleysi, sem John-
son þótti Kennedy yngri sýna
sér sem varaforseta. John F.
Kennedy kvaddi Johnson vara
forseta jafnan til viðræðna um
öll vandamál, er hæst bar á
góma hverju sinni, og lagði sig
fram um að hafa Johnson allt-
af með í ráðum. Robert Kenn-
edy hafði svo til ekkert sam-
band við Johnson varðandi þau
merku mál er afgreidd voru í
dómsmálaráðuneytinu.
Elskaði bróður sinn.
í bók sinni „The Making of
a President — 1964“, sem gef-
in var út 1965, segir rithöf-
undurinn og blaðamaðurinn
Theodore H. White meðal ann
ars um deilur þeirra Kenned-
Framhald á bls. 22
Flestir telja Kennedy hafa lýst
heldur seint yfir framboðinu
— segir Hannes Kjartansson í símaviðtali við Morgunblaðið
MORGUNBLAÐIÐ átti í gær
simtal við Hannes Kjartans-
son, sendiherra íslands hjá
Sameinuðu þjóðunura í New
York, og spurðist fyrir um
hvernig fólk þar í landi tæki
framboði Roberts Kennedy
til forseta.
Hannes Kjartansson sagði,
að framboði Kennedys væri
tekið mjög misjafnlega og
væru skiptar um þann unga
mann. Erfitt væri að segja
um, hvernig málin þróuðust.
Hannes sagði, að meirihluti
þeirra, sem hann hefði rætt
við, svo og flestir dálkahöf-
undar og fréttaskýrendur, virt
ust þeirrar skoðunar, áð
Kennedy hafi tilkynnt heldur
seinit um framboð sitt, ekki
sízt með tilliti til framboðs
Eugene McCarthys og hins
góða árangurs, sem hann
hefði náð í forkosningunum í
New Hampshire.
Hannes sagði, að margir
Bandaríkjamenn virtust þeirr
ar skoðunar, að Kennedy
hefði átt að bíða fjögur ár í
viðbót. Unga fólkið, sem
hefði staðið með Kennedy,
virtist einnig telja að hann
hefði beðið of lengi. Mc-
Carthy hefði orðið að standa
einn í eldinum án stuðnings
hans.
Loks sagði Hannes, að sér
virtist fólk telja Johnson geta
hlotið útnefningu demókrata
til forsetaframboðs, ef hann
óski þess. Heyrzt hefði, að
Johnson ætlaði ekki a'ð gefa
kost á sér, en menn legðu
ekki trúnað á slíkt.
Hannes Kjartansson lagði á
það áherzlu, að hér væri að-
eins um hans eigin skoðanir
a ðræða.