Morgunblaðið - 04.04.1968, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 1968
13
— Undir íslenzkum
Framhald af bls. 10.
irlestrahalds um handritamálið
og önnur íslenzk menningamál
af ýmsum samtökum, og fyrir
fáum árum ferðaðist hann um og
flutti erindi í skólum víðs vegar
um Noreg í boði menntamála-
ráðuneýtisins norska.
Bjarni hefur lengstum búið í
smábænum Ry á Austur-Jót-
landi, og á hann þar hús, sem
hann hefur að miklu leyti byggt
sjálfur. Kona hans er vel mennt-
uð, tók stúdentspróf, las uppeld-
isfræði við háskóla og lauk síð-
an kennaraprófi, — og um skeið
greiddi hún fyrir störfum Bjarna
í þágu þjóðar sinnar með því að
stunda kennslu í skólum. En áð-
ur en langt leið, veiktist hún af
illkynjuðum og langvarandi sjúk
dómi ,og þar eð þá var svo kom-
ið ,að þau hjón höfðu eignazt
þrjú börn, má nærri geta, að
heimilisástæður og afkoma muni
hafa verið meira en lítið erfið,
þótt Bjarni léti það ekki hamla
sér frá að vinna handritamálinu
allt það gagn, sem hann mátti
og komu þar greinilega í ljós
hin sömu skapeinkenni og
snemma bar á hjá honum,
dirfska, skapþungi, kapp og
seigla.
Bjarni hefur notið nokkurs
stuðnings héðan að heiman af
opinberu fé til starfa sinna, og
á síðastliðnu vori, voru honum
veitt allrausnarleg heiðurslaun.
Hjá miklum þorra íslenzkra
stjórnmálamanna er starf hans
vel metið ,og íslenzk alþýða hef-
ur á honum miklar mætur. Þá
hefur og fyrrverandi sendiherra
íslands í Kaupmannahöfn, Stef-
án Jóhann Stefánsson, farið um
hann eftirfarandi orðum í síð-
ara bindi ævisögu sinnar:
„Ekki má heldur gleyma
Bjarna M. Gíslasyni rithöfundi,
sem fyrr og síðar lagði málstað
okkar dyggilegt lið og hafði einn
ig til brunns að bera yfirgrips-
mikla þekkingu á handritamál-
inu. Lét hann oft óspart frá sér
heyra bæði í ræðu og riti, og
var mér stuðningur hans, áhugi
og dugnaður ómetanlegur".
Þessi orð eru órækur vitnis-
burður og efast ég ekki um, að
Bjarni M. Gíslason hafi kunnað
að meta hann. En hjá íslenzkum
fræðimönnum hefur verið mjög
hljótt um Bjarna, og hefur það
vakið hneyksli margra hér á
landi og þá ekki síður í Dan-
mörku meðal vina hans og sam-
starfsmanna, sem gerzt vita, hve
mikils virði starf hans hefur ver-
ið hinum íslenzka málstað, enda
er það ekki óalgengt, að lærðir
íslendingar líti niður á lýðhá-
skólamenn og menningu og hafi
enga hugmynd um, hvað danska
þjóðin og einnig við eigum þeim
að þakka, bæði fyrr og síðar —
og þá einkum í handritamálinu.
Mér er nær að halda, að það
væri að þjóðarvilja, að Bjarna
Gíslasyni, sem nú er sextugur,
væri boðið hingað heim á vori
komanda og honum sýndur auk-
inn sómi.
Ég hef nýlega séð mynd af
Bjarna, þar sem hann situr í
skrifstofu sinni — og á veggnum
á bak við hann og yfir höfði
hans er íslenzkur fáni. Strax og
ég sá þessa mynd, flaug mér í
hug, að hún væri mjög táknræn
um starf og stríð Bjarna og ást
hans á þjóð sinni og landi og ís-
lenzkum menningarerfðum. Und-
ir íslenzkum fána hefur hann
háð baráttu sína til framgangs
hjartfólgnasta máli íslenzku þjóð
arinnar síðan sjálfstæðisbarátt-
unni lauk. Og margir munu þeir
verða meðal íslendinga, sem pieð
mér óska honum og fjölskyldu
hans allra heilla — og þá ekki
sízt þesS, að honum auðnist að
sjá handritin flytjast heim og að
enn reynist andleg orka hans svo
sterk og frjó, að hann megi taka
þar upp þráðinn á ný, sem hann
sleppti honum 1951, þá er hann
tók þá ákvörðun að helga hand-
ritamálinu alla sína orku og
seiglu.
Guðmundur Gíslason Hagalín.
ÁRIÐ 1931 kom ungur maður
til mín í skrifstofu Morgunblaðs-
ins, bjartleitur og með mikið gló-
bjart og hrokkið hár. Hann bauð
af sér góðan þokka, var einarð-
legur og staðfestulegur á svip.
Hann kvaðst heita Bjarni M.
Gíslason og vera Barðstrending-
ur að ætt. Og erindið var það
að vita hvort ég vildi taka í
Lesbók kvæði eftir sig.
Við tókum tal saman og hann
sagði mér nokkuð af högum sín-
um. Hann kvaðst engrar mennt-
unar hafa notið nema barnaskóla
fræðslu, því að hann hefði orð-
ið að vinna fyrir sér frá ferm-
ingu og síðan oftast verið á sjón
um, og nú á togara hér syðra.
Honum var sjómennskan í blóð
borin eins og mörgum Vestfirð-
ingum á þeim árum, en þótt hon-
um líkaði starf sitt vel, þá hugs-
aði hann samt hærra: hann lang-
aði til að verða skáld. Kvaðst
hann eiga efni í dálitla ljóða-
bók, en langaði til þess að kynna
kvæði sín og vita hvernig þeim
yrði tekið, áður en hann gæfi
út bók. Þess vegna langaði hann
til að fá birt kvæði í Lesbók.
Það fór nú svo, að þetta ár
og hið næsta birtust allmörg
kvæði hans í Lesbók, og haust-
ið 1933 gaf ísafoldarprentsmiðjá
út ljóðabók hans, sem hann
nefndi „Ég ýti úr vör“.
Og svo ýtti Bjarni úr vör í
öðrum skilningi. Hann sagði
mér, að seinustu árin hefði sér
tekist að safna dálitlu fé, og nú
ætlaði hann að verja því til þess
að afla sér þeirrar menntunar,
sem hann hefði svo sorglega far-
ið á mis við, hann langaði til
þess að kynnast annara þjóða
háttum og menningu, og þess
vegna væri afráðið að hann færi
í danskan lýðháskóla, og reyndi
svo síðan að brjóta sér braut
sem rithöfunudr og skáld í Dan
mörku.
Svo fðr hann utan og var tvo
vetur í lýðskóla á Als og síðan
tvo vetur í Askov. Hin hollu
áhrif lýðháskólanna höfðu úrslita
þýðingu fyrir framtíð hans.
Hann kynntist fjölda ágætra lýð
skólamanna, sem báru í brjósti
hugsjón réttlætis og siðmenning-
ar. Hann hreifst með þeim, og
vann sér skjótt mikið álit meðal
þeirra. Og þegar lýðskólamenn
irnir tóku þá ákvörðun að beita
sér. fyrir því að íslendingar
fengi aftur handrit sín fráDan-
mörk, því að þeir ættu siðferði-
lega rétt til þess, hvað sem laga-
legum rétti liði, þá varð Bjarni
þar fremstur í flokki. Rit hans
um handritamálið, „De íslandske
Haandskrifter stadig aktuelle"
og „Danmark—Island", bera af
öðru því, er skrifað hefir verið
um samskifti þjóðanna, hógvær,
margfróð, og rökrétt. Enda kné-
setti Bjarni þar dönsku háskóla-
prófessorana, sem mest börðust
gegn afhendingu handritanna.
Leiðir forsjónarinnar eru ó-
rannsakanlegar. Hver mundi
hafa trúað þyí, þá er hinn ungi
sjómaður brauzt í því að sigla
til Danmerkur til þess að afla
sér þar menntunar, svo að hann
gæti orðið skáld, að hann mundi
skila þjóðirvni svo dýrlegum og
ógleymanlegum óði sem Bjarni
hefir gert? Fyrir það á hann
lofgróna þökk.
Áður en Bjarni „ýtti úr vör“
orkti hann kvæði um vestfirsk-
an afreksmann, sjómann sem
skeytti ekki um hættur, þegar
bjarga þurfti. Seinasta erindið
getur verið niðurlag þessara fáu
orða:
En fleiri eru afrek þessa manns,
allsstaðar þess nesið sýnir
merkin,
að hann hefir unnið hreysti-
verkin
enginn þó að honum færði krans.
Hver vill nú af íslands ungu
sveinum
aftur kveikja líf á berum
steinum,
sem nú vitna um dáð og hreysti
hans?
Árni Óla.
DANSKIR lýðháskólamenn vilja
bera fram þakkir og hyllingu til
skáldsins og baráttumannsins
Bjarna Gíslasonar, sem verður
sextugur í dag.
Skáldagáfuna fékk hann í
vöggugjöf, en barátta hans alla
ævi fyrir auknum rétti íslands
á vettvangi Norðurlandanna —
ekki hvað sízt Danmerkur —
þar með talinn heimflutningur
handritanna til íslands — er í
beinum tengslum við þann sam-
norræna anda, sem hann kynnt-
ist á lýðháskólum. Hann horfir
vítt yfir og lætur margt til sín
taka: Dani í Suður—Slesvig, og
allsherjar vakningu meðal Finna,
Færeyinga og Norðmanna. Hann
stendur sterkum fótum í sögu
þjóðar sinnar og skáldskap hef-
ur hann barizt fyrir allar Norð-
urlandaþ j óðirnar.
Án þeirra tengsla, sem hefur
þannig orðið til milli Bjarna
Gíslasonar og danskra lýðhá-
skóla og án þeirra bóka, sem
Bjarni Gíslason hefur ritað, er
óhætt að fullyrða að tæpast hefði
verið unnt að fá meirihluta
dönsku þjóðarinnar til að fylkja
sér um afhendingu handritanna.
Islenzka þjóðin hefur þakkað
honum og skerfur hans má
aldrei gleymast meðal landa
hans. Með þessum línum vjl ég
senda honum kveðju og hylla
mikinn norrænan og alþýðlegan
baráttumann.
Snöghöj lýðháskólanum
í marz 1968
Poul Engberg.
— IMIIVIIR —
Vornámskeið
Skóli fyrir fullorðna:
22. apríl — 30. maí. Tveir tímar í senn tvisvar í viku.
Námskeiðið er 24 tímar alls.
Enska — Danska — Þýzka — Franska — Spánska
ítalska — Sænska — íslenzka fyrir útlendinga.
Aðstoð við próf:
Stærðfræði 16. — 27. apríl
Danska 16. — 23. apríl
„fslenzka" 30. apríl — 11. maí
Eðlisfræði 30. apríl — 16. maí
Enska 4. maí — 19. maí
T’vær stundir í senn, 14 stundir alls í hverju fagi.
Athugið: stundaskrá okkar er í samræmi við próf-
töflu landsprófs.
Námskeið fyrir unglinga
sem ætla til Englands
6. — 31. maí, tveir tímar í senn annan hvern dag
24 stundir alls. Öllum unglingum heimil þátttaka,
hvort sem þeir fara út á vegum Mímis eða ekki.
Skólagjald í öllum flokkum greiðist við innritun.
MÁLASKÓLIIMIM XÚMIR
Brautarholti 4 — Sími 1 000 4 kl. 1—7.
spilakvOld
Sjálfstæðisfélaganna í Hafnarfirði
verður í kvöld fimmtudaginn 4. apríl kl. 20.30 í Sjálfstæðis-
húsinu. Ath. að þetta er síðasta spilakvöld vetrarins.
Góð kvöldverðlaun. — Kaffiveitingar.
N E F N D I N .
Skrifstofustúlka óskast
Stórt verzlunarfyrirtæki í Miðbænum óskar eftir
skrifstofustúlku til vélritunarstarfa, simavörzlu o.fl.
Umsóknir sendist afgreiðslu blaðsins merktar:
SSS — 8827“ fyriv 7. þ.m.
HarÍtiÍarkutiip
I M N I
IJ T I
BÍLSKIJRS
$mi- 'Utikutiir h. □.
RÁNARGÖTU 12. SÍMI 19669
VILHJALMSSON
BÓTAGREIÐSLUR
almannatrygginganna í Reykjavík
Vegna páskahátíðarinnar hefjast greiðslur bóta almannatrygg-
inganna í aprílmánuði sem hér segir:
Föstudaginn 5. og laugardaginn 6. verður eingöngu
greiddur ellilífeyrir.
Greiðslur annarra bóta þó ekki fjölskyldubóta,
hefjast mánudaginn 8. apríl.
Greiöslur fjölskyldubóta befjast þriðjudaginn 76. apríl
TRYGGINGASTOFNUN RÍKISINS.