Morgunblaðið - 10.05.1968, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. MAf 19«8
Sóknarprestur
Björn Daníelsson ræðir við
séra Jónas Gíslason
r í»að var að morgni þriðjudags,
26. marz s.l. Við hjónin vorum
búin að dvelja einn dag íKaup-
mannahöfn. Ég hafði komið þar
einu sinni áður — fyrir fimmtán
árum — hún aldrei
Við vorum eins og „álfar út
úr hól“ til að byrja með og glápt
um stórum augum á hús og um-
ferð. Veðrið var indælt og við
röltum um Ráðhústorgið og
næsta umhverfL
Frekar af hendingu en ætlun
námum við staðar framan við
afgreiðslu Flugfélags íslands á
Vesturbrúargötu. Varð mér litið
inn um gluggann og sé, hvar
skeggjaður maður horfir á móti.
Ég lít af honum og á hann atftur
og sé að hann gerir allt eins.
En ég var jafnnær, unz hann
snarast út um dyrnar: vörpuleg-
ur maður á bezta aldri með
jarpt, fallegt og vel hirt skegg.
Það hafði villt mér sýn.
Var þarna kominn sóknarprest
ur íslendinga í Höfn, sr. Jónas
Gíslason. Við höfðum Htillega
kynnzt áður, og hann var fljót-
ari að átta sig, enda hafði ég
ekkert skegg, sem gat villt um.
—Er nú ekki að orðlengja það,
nema hvað sr. Jónas býður okk
ur kaffi og tekur okkur með
eér í skoðunarferð um Strikið,
og nærliggjandi slóðir — þar
sem spor Íslendinga hafa löng-
um markað rás gegnum tímans
djúp. Við sjáum Garð — og
linditréð —, sem að vísu erhorf-
ið! — háskólann og Litla apó-
tekið, krána, þar sem margur
landinn nam staðar á leið í skól-
ann, eða úr. Þar glímdu sumir
við Baccus daglega eða náttlangt
*— og féllu alltaf, unz næsti dag
ur hófst og hné með sömu er-
indislokum. — Við sáum húsið
og stigann þar sem „beinið braut
bragsnillingur góður“, eins og
einhver komst að orði í vísna-
keppni í útvarpinu fyrir mörg-
íim áirum. (Var það ekki Helgi
Sæm?).
Á húsinu er minningartafla um
Jónas. Þökk sé þeirri dönsku
konu, sem lét vinna það verk-
Við litum innfyrir og sáum gaml
an og mjög sli'tinn tréstiga, sem
gæti vel verið það gamall, að
hann væri sá sami og olli aldur-
tila listaskáldsins góða
í í anda sjáum við gluggatjöld-
in fuðra upp í stofu Baldvins
Einarssonar, og það er sem við
heyrum hressil. norlenzk blóts-
yrði kveða við úr smiðjunni, þar
sem Hallgrímur Pétursson var í
læri og sló til skeifur undir
kóngsins gunnfáka. Og við sj'á-
um meistara Brynjólf ganga á
hljóðið — virðulegan og örugg-
an í fasi.
Ekkert er nú lengur, sem
minnir á Brimarhólm, nema þá
nafn á stuttri götu. Þessi forni
kvalarstaður afbrotamanna og
auðnuleysingja var nú hljóður og
hógvær, en hve mörg andvörp,
bænir og bölyrði hafa ekki meng
að loftið kringum þennan stað?
— oftast án árangurs, þótt dóm-
ar hinna ströffuðu væru oft í
litlu samræmi við afbrotin — í
augum nútímamanna.
Margt fleira sáum við og heyrð
um þessa dagsstund með sr. Jón-
asi — bæði raunverulega og með
nokkurri innsýn í horfna sögu.
Því saga fslendinga er tengdari
Hafnargötum en nokkrum öðr-
um stað utan fslands, og sögu-
staðirnir éru legíó.
En eins og Tómas segir:
„landslag yrði lítils virði,
ef það héti ekki neitt“.
Svo er með það að þramma
götur í erlendri borg og horfa
á sérkennileg og fögur hús og
hallir. Maður hefur gleymt þessu
öllu að morgni, nema það eigi
sér sögu, maður viti hana, hafi
áhuga á henni og nemi hana,
Kaupmangaragata, Kanúkastræti
og fjalir Nellunnar hafa lengi
horft í iljar íslenzks aðals, náms
manna og rótleysingja. Glötuð
áform og fögur fyrirheit horf-
ast í augu í þröngum húsasund-
um, þar sem blómi íslenzkra ung
menna beið varanlegt skipsbrot,
eða hóf sig til virðingar og dáða.
En svo leið á daginn ogskoð-
unarferðinni með sr. Jónasi lauk
en þó ekki samskiptum okkar að
öllu leyti. Hann er einn þeirra
manna, sem sífellt virðist mega
vera að því að sinna náungan-
um, gera honum greiða, eða leið-
beina á einhvern hátt. Eitt sinn
fórum við með honum og konu
hans til Hornbæk, þar sem hann
var að heimsækja íslenzkan sjúkl
ing, og á lqiðinni leit hann við
hjá öðrum. Og samkvæmt mörg-
um viðtölum við íslendinga hér
í Höfn, hef ég komizt að raun
um það að hann hefuí unnið
ómetanlegt starf. Fyrst og fremst
í sambandi við íslenzka sjúkl-
inga, sem hafa legið hér á sjúkra
húsum, en einnig fjöhnarga aðra
stúlkur, sem hafa verið hér í
atvinnu, námsmenn og fleiri.
Með þessa vitneskju í huga,
jafnframt frétt um niðurfellingu
prestsembættisins hér, ákvað ég
að leggja nokkrar spurningar
fyrir sr. Jónas, ef hann vildi
vera svo vinsamlegur að svara
þeim.
í þessu augnamiði heimsótti ég
hann og konu hans, Arnfríði
Arnmundsdóttur, á hið fallega
og ánægjulega heimili þeirra í
Holte, þar sem þau búa ásamt
sonum sínum tveim, Arnmundi,
12 ára, og Gísla, 16 ára.
Eftir að hafa þegið rausnar-
legar veitingar tek ég upp blað
og blýant og fer að leita upp-
lýsinga:
— Hvenær byrjaðir þú starf
þitt hérna?
— Ég var ráðinn til að gegna
hér pæestsþjónustu frá 1. júlí
1964 — og skyldi ég starfa hér
í 4 ár. Samkvæmt því hef ég
lokið þjónustutíma mínum um
mánaðamótin júní-júlí í sumar.
— Hafa íslenzkir prestarstarf
að hér áður?
— Ekki á sama hátt og ég.
Þeir hafa ekki verið kostaðir af
íslenzku kirkjunni. En hér hafa
starfað íslenzkir prestar í danskt
þjónustu eins og t.d. sr. Hauk-
ur Gíslason, sem nú er dáinn.
Hann hafði hér guðSþjónustur
fyrir íslendinga — og það hafa
fleiri gert, t.d. sr. Finn Tulinius,
sem mörgum fslendingum er að
góðu kunnur.
— Hve stór er söfnuðurinn?
— Það er ekki hægt að tala
um söfnuð í eiginlegri merkingu
En láta mun nærri, að fjöldi
fslendinga í Danmörku sé að
jafnaði hátt í 3000. Þar af munu
yfir 2000 í Stór-Kaupmannahöfn.
■— Var strax í upphafi ákveð-
ið, hvar þú skyldir halda þínar
guðsþjónustur?
— Nei. Þegar ég kom hingað
hafði ég með mér bréf frá bisk-
upi fslands til Kaupmannahafnar
biskups, sem var mér hjálplegur.
Feliri danskir fslandsvinir hafa
.reynzt mér ráðhollir. Vil ég
Iþar nefna m.a. Bent A. Koch,
(ritstjóra. Sjálfur samdi ég um
kirkjuleigu. Var mér þegar bent
á Vartov-kirkju, og þar hef ég
verið alla tíð. Þetta er gömul
kirkja. Þar starfaði Grundtvig
alla sína prestskapartíð til dauða
dags 1872.
— Ég hef verið hjá þér við
messu. Undarlegt fannst mér að
sjá prédikunarstólinn yfir alt-
arinu.
— Já, þetta er fremur óvana-
legt. Þó mun það vera til í að
minnsta kosti tveim kirkjum
heima: í Vestmannaeyjum og í
Bolungarvík.
— Þrátt fyrir aldur kirkjunn-
ar og anda Grundtvigs fannst
mér kirkjan vera köld. Er ekki
svo, að kirkjur verki mismun-
andi á mann sem guðshús?_
— Alveg tvimælalaust. Ég hef
séð margar veglegar kirkjur víða
um lönd og hrifizt af þeim, en
ég gleymi aldrei, er ég fyrst
kom í torfkirkjuna á Víðimýri.
Hún verkaði sterklegar á mig
en nokkur önnur kirkja sem ég
hef komið í. Mér fannst ég kom-
ast í nána snertingu við guðs-
þjónustugjörð liðinna kynslóða á
alveg sérstakan hátt.
— Hvað með samskipti þín við
danska presta og Dani yfirleitt?
— Daglegt samband mitt við
danska presta er ekki mikið.
Þó hef ég tekið þátt í ýmsum
fundum og ráðstefnum, þar sem
mér hefur gefizt tækifæri til að
kynnast dönsku kirkjulífi. En
starf rnitt hér hefur fyrst og
fremst verið fyrir ísleninga —
og með þeim. Það hefur gert
það að verkum, að ég hef aldrei
fundið til fjarlægðar frá fsiandi.
Þetta hefur verið íslenzkt starf.
Um Dani almennt hef ég ekkert
nema gott aðsegja. Allir læknar
og hjúkrunarkonur, sem ég hef
þurft að hafa samskipti við vegna
starfs míns, hafa reynzt íslend-
ingum framúrskarandi vel.
— Nú er mér kunnugt um
það að starf þitt er ekki nema
að litlu leyti fólgið í almennum
messugjörðum, heldur aðstoð við
sjúklinga, sem hingað koma og
annarri hj álparstarfsemi.
— Já, ég er þakklátur fyrir
það traust, sem mér var sýnt,
er ég tókst starf þetta á hendur.
Starfsskrá mín var rúm og ég
gat mótað verksvið mitt að mestu
að eigin vild. Fyrir utan messu-
gjörðir og venjuleg prestsverk,
hef ég reynt að sinna hverju
því, sem eigin samvizka benti
mér á — ég hef frá upphafi
haft fullkomlega frjálsar hend-
ur. Mér varð strax ljós þörfin
á því að veita þeim aðstoð, sem
komu hingað í lækniserindum.
Tala íslenzkra sjúklinga hér er
eðlilega mismunandi. Flest hafa
legið hér um 20 íslenzkir sjúkl-
ingar samtímis, en oft eru þeir
miklu færri. Nú munu 9 íslend-
ingar liggja hér á sjúkrahúsi,
sem ég veit um. Lauslega reikn-
að hef ég haft samband við um
100 íslenzká sjúklinga árlega.
Flestir dveljast þeir á Rigshospi
talet, en þó geta þeir legið á
fleiri sjúkrahúsum.
— Hver eru helztu vandkvæð-
in, sem þarf að leysa í sambandi
við sjúklinga að heiman?
— Að þeir eru sjúklingar, sem
vissulega ber að aðstoða —marg
ir algjörlega ókunnugir og kunna
ekkert í málinu. Auk þess fylgja
oft einhverjir aðstandendur sjúkl
ingunum að heiman. Þá þarf að
aðstoða við að útvega sér sama-
stað og hafa milligöngu milli
þeirra- og starfsfólks sjúkrahús-
anna. Og persónulega tel ég það
sjálfsagða þjónustu við lækn-
ana og hjúkrunarkonurnar, sem
annast íslenzku sjúklingana, að
aðstoð við skýrslugerð og rann-
sóknir, sem oft er ekki hægt að
framkvæma, nema með aðstoð
túlks. íslendingar, sem hingað
koma, eiga að mæta velvild, skiln
ingi og góðri þjónustu — og
margir hafa borgið lífi sínu með
hingaðkomu sinni. Og það má
gjarnan koma fram, Dönum til
heiðurs, að íslendingar sitjahér
við sama borð og þeir sjálfir á
flestum sjúkrahúsum, bæði hvað
snertir greiðslu sjúkrakostnaðar
og alla aðra aðstöðu.
— Og telur þú, að prestinum
beri að vera þessi tengiliður —
sem þú nefnir — milli sjúkling-
anna og starfsfólks sjúkrahús-
anna?
— Hverjum ætti að standa það
nær? Ég hef stundum verið
spurður að því, hvort mest af
mínum tíma fari ekki í annað
starf en prestsstarfið. Þetta er
auðvitað mikill misskilningur.
Presti og kirkju á ekki að vera
neitt mannlegt óviðkomandi.Starf
prestsins er alls ekki fólgið í
því einu að syngja messur og
vinna hin venjulegu aukaverk.
Hann á ekki síður að reyna að
veita kristilega þjónustu hvar-
vetna þar sem vanda ber að
höndum — ekki til þess að setja
það í starfsskýrslu eða tíunda
það á opinberum vettvangi, held-
ur til þess að hlýða köllun sinni
og flytja í verki þann boðskap,
sem kirkjunni er falið að flytja
hér á jörð.
— Og nú ert þú að hætta sr.
Jónas, og embættið verður lagt
niður.
— Svo er að sjá. Ég vil, að
það komi skýrt fram, að það er
á engan hátt verið að bola mér
burt. Ég var ráðinn til starfa
í 4 ár. Hitt eru mér mikil von
brigði, ef þetta starf leggst nið-
ur, því að fáum ætti betur að
vera ljóst nauðsyn þess eftir
þá reynslu, sem fengin er. En
þetta er því miður enn ekki
orðið embætti að lögum, lögfest-
ingin hefur beðið eftir heildar-
endurskoðun á skipun presta-
kalla í íslenzku kirkjunni. Von-
andi kemst sú endurskoðun á
sem fyrst. Kirkjunni er full nauð
syn á að færa ytri starfstilhög-
un til samræmis við nýjar kröf-
ur breyttra þjóðfélagsaðstæðna.
í sambandi við bláðaskrifin,
sem orðið hafa heima um nauð-
syn þess að hafa hér prest, þá
vil ég undirstrika, að þar hef
ég engan hlut átt að máli. Ég
tel starfi prestsins þann veghátt
að, að bezt fari á, að það sé
unnið í kyrrþey. Mikið af því
er einkamál prestsins og þess
aðila, sem unnið er fyrir hverju
sinni. Hitt hefur glatt mig að
finna, að þeir, sem kynnzt hafa
starfinu hér, telja mikilsvert, að
því verði haldið áfram. Og eng-
inn ætti að vera færari til að
vinna einmitt þetta starf en
þjónn kirkjunnar, sem getur miðl
að af kærleiksboðskap hennar
því fólki, sem á í erfiðleikum
og kann því betur að meta þann
boðskap, sem kristindómurinn
flytur.
— En fari nú svo, að ákveð-
ið verði á ný, að halda uppi
prestsembætti hér í Höfn, mund-
ir þú þá halda áfram?
— Fyrir tveimur vikum hefði
ég svarað þessu ákveðið neit-
andi. Við höfum ákveðið að hætta
hér 1. júlí og flytja heim í haust,
að loknu 2—3 mánaða fríi. En
nú hef ég tilkynnt biskupi, að
ég sé reiðubúinn að starfa á-
fram frá 1. október fram á' mitt
næsta sumar, ef þess verður ósk
að og fjárhagsgrundvöllur er
tryggður fyrir áframhaldi starfs
ins. Það er gert í þeirri von,
að á þeim tíma verði skorið úr
um framtíð þessa starfs, en eng-
in von væri til þess að fá mann
að heiman til að taka að sér
þetta starf í nokkra mánuði, ef
framtíð þess væri í fullkominni
óvissu. Ég óska þess ekki, að
það starf sem ég hef reynt að
byggja hér upp, falli niður. Hins
vegar höfum við alltaf ætlað að
flytja aftur heim. Mig langar
til þess að starfa heima á fs-
landi, þótt ég sé þakklátur fyr-
ir þann tíma, sem við höfum
dvalist hér. Þess vegna flytjum
við heim í seinasta lagi sumarið
1969.
Og ég vil rfcta þetta tæki-
færi til að flytja þakkir til allra
þeirra, sem hafa sýnt starfi minu
skilning og vinarhug, og sent
sjálfum mér og fjölskyldu minni
hlýjar óskir og kveðjur.
-----Og þar með lýkur samtali
ofekar sr. Jónasar. Meðan ég fer
með lestinni heim til mín streym
ir hlýtt vorloftið gegnum opinn
gluggann. Sumarið er að konia,
og ég vænti þess, að á því sum-
arstarfi, sem sr. Jónas Gíslason
hefur unnið hér á slóðum Hafn-
ar-fslendinga, megi verða það
framhald, sem okkur er sómi að.
e
Dodge Weapon
er til sölu. Gírkassi, fram og afturdrif, millikami
fylgja kaupunum. Upplýsingar í síma 81095.
Allar nánari upplýsingar veittar í símum
3-3222 og 8-1838.