Morgunblaðið - 21.06.1968, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. JÚNÍ 1968
MINNING:
Kristján Kristjánsson
frá Akureyri
ÞÓTT Kristján Kristjánsson sé
horfinn af sjónarsviðinu og við
heyrum ekki lengur hressilega
rödd hans, þá gleymist hann
naumast nokkrum þeim, er hon-
um kynntust, og nafn hans mim
geymast sem brautryðjanda um
framfarir í samgöngumálum
þjóðarinnar á fyrri hluta tutt-
ugustu aldar.
Kristján kom víða við sögu og
var ráðama’ður í mörgum fyrir-
tækjum, en kunnastur er hann
undir nafninu Kristján á BSA,
og ég held hann hafi kunnað því
vel að vera kenndur við þetta
fyrsta fyrirtæki sitt. Ég man
fyrst eftir honum sem Kristjáni
á BSA. Þá var löng og erfið bíl-
ferð milli Akureyrar og Reykja-
víkur og að mörgu að hyggja
um heimanbúnað bifreiðanna.
Ég man heimferðir úr skóla frá
Akureyri með áætlunarbifreið
ifrá BSA. Lagt var upp kl. 7 að
morgni. Alltaf var forstjórinn þá
sjálfur mættur, fylgdist með
öllu hvatur í hreyfingum og gaf
fyrirskipanir á báða bóga. Allir
veittu þessum fjörmikla og rögg
sama manni athygli og engum
gat dulizt, a'ð ekkert var látið
fara í handaskolum á BSA.
Arangurinn birtist líka í vax-
andi velgegni BSA og eiganda
hennar að því marki, að Kristján
á BSA var að ævilokum í hópi
límsvifamestu og þekktustu
framkvæmdamanna í landinu.
Um Kristján Kristjánsson gilti
hið sama og um flesta athafna-
menn af hans kynslóð, að hann
átti ekki erfðafé til að leggja
grundvöll að atvinnurekstri sín-
um. Hann varð því að byrja
smátt, en hann hugsaði stórt og
var stór í sniðum. Það kom líka
fljótlega í ljós, að hann átti hæfi
leika til að gera stóru hugsan-
irnar að veraleika. Alla starfs-
ævi hans voru bifreiðarnar meg
inatriði atvinnurekstrar hans,
en framtak hans spannaði mörg
fleiri svið. Hann var í hópi
þeirra fyrstu, er gerði sér grein
fyrir mikilvægi flugsamgangna
í okkar stóra landi, og hann var
þeirrar skoðunar, að ekki væri
alltaf nauðsynlegt að bíða eftir
léiðsögn höfuðborgarinnar, því
að hann hugsaði ekki aðeins
stórt fyrir sig heldur eigi síður
fyrir bæ sinn Akureyri. Því
gerðist hann einn frumherjanna
að stofnun Flugfélags Akureyr-
ar, er síðar varð Flugfélag Is-
lands. Hann var einnig forustu-
maður um stofnun Dráttarbraut-
ar Akureyrar, er var upphafið
að því fyrirtæki, sem í dag er
einn af máttarstólpum atvinnu-
lífs á Akureyri. Þáttur Kristjáns
í síldarbræðslunni á Dagverðar-
eyri og ýmsum öðrum mikil-
vægum atvinnurekstri, skal hér
ekki rakinn, enda þessum orð-
um ekki ætlað að vera starfs-
saga heldur aðeins benda á höf-
uðdrætti í starfsamri ævi merki
legs athafnamanns.
Þótt Kristján væri búsettur
hér í Reykjavík síðustu árin og
hefði sett hér upp stórfyrirtæki,
þá var hann alltaf fyrst og
fremst Akureyringur, þeim
sta’ð unni hann og vildi veg Ak-
ureyrar sem mestan. Hann hef-
ir líka lagt fram stóran skerf til
að efla Akureyri og henni er
sæmd að þessum athafnasama
borgara sínum.
Eðli Kristjáns Kristjánssonar
var með þeim hætti, að hann
hlaut að skipa sér undir merki
Sjálfstæðisflokksins í barátt-
unni fyrir framtaki og frelsi
þjóðfélagsborgaranna. Einmitt á
sviði stjórnmálastarfseminnar
lágu leiðir okkar Kristjáns sam
an og urðu kynni okkar smám
saman að vináttu, sem aldrei
bar skugga á. Einnig á félags-
málasviðinu stafaði frá honum
þróttur og bjartsýni, er jafnan
hvatti til athafna og dáða og for-
dæmdi úrtölur. Sjálfstæðisflokk
urinn og þá fyrst og fremst
Sjálfstæðismenn nyrðra eiga
honum margt að þakka. Hann
kærði sig lítt um að vera kjör-
inn til forustustarfa, en var ætíð
reiðubúinn að leggja fram sitt
lið, þegar eftir var leitað. Hvatn
ingar hans og síðan stóri þátt-
ur að byggingu hins glæsilega
Sj álfstæðishúss á Akureyri verð
ur aldrei þakkað sem skyldi.
Mér verða ætíð minnisstæðar
ýmsar samverustundir ^ méð
þessum horfna vini mínum.
Kristján var hispurslaus í tali,
svo að sumum þótti nóg um, en
honum var ekki lagið að þurfa
að tala tæpitungu eða mega ekki
nefna hlutina sínu rétta nafni.
Mér fannst það meðal hinna
beztu kosta Kristjáns hversu
hreinskilinn hann var og hrein-
skiptinn og það getur naumast
hafa dulizt nokkrum, er kynnt-
ust Kristjáni, að þótt hann væri
fasmikill og stundum hvatskeytt
ur, þá átti hann hlýtt hjarta og
vinátta hans var óbrigðul. Hann
var hertur í skóla lífsins og
þurfti oft að takast fast á við
erfið viðfangsefni, en hann vaxð
veitti alla tíð létta lund og var
hrókur alls fagna'ðar hvar sem
hann kom. Hann var því aufúsu-
gestur.
Kristján Kristjánsson var o-
venjulegur þrekmaður, enda
undi hann sér lítt hvíldar. Á
hið mikla kapp hans, er hann
kunni lítt að takmarka, þótt
árin færðust yfir, sennilega ekki
minnstan þátt í því, að við verð
um nú að sjá honum á bak tæp-
lega sjötugum. Þótt við vinir
hans hefðum óskað að njóta sam
vista við hann enn um mörg árr,
veit ég þó ekki hvort lengri hér
vist hefði fært honum mikla
gleði. Slík orð er a’ð vísu vafa-
samt að taka sér í munn, en ég
get ekki hugsað mér Kristján
Kristjánsson sem gamlan mann
með lamaða starfsorku. Sú til-
vera hefði verið hrópandi mót-
sögn við eðli þessa baráttuglaða
athafnamanns.
Þótt ekki sé að efa að Kristj-
án á BSA fái nú á nýju tilveru-
stigi með endurnýj aðri orku að
fást vfð ný viðfangsefni, er
munu gleðja hans athafnafusu
sál, þá hljótum við að kveðja
hann með trega og söknuði, svo
hugstæður hlýtur hann að vera
öllum vinum sínum. Konu hans
og börnum flyt ég hugheilar
kveðjur og bið Guð að blessa
þeim minninguna um góðan og
umhyggjusaman ástvin. Sjálfum
honum óska ég fararheilla og
Guðs leiðsagnar um hin ókunnu
eilífðarlönd.
Magnús Jónsson.
„ÉG vil enga grafskrift yfir mig,
því það er langt þangað til ég
hrekk upp af“, sagði Kristján á
BSA við mig er ég átti við hann
afmælisviðtal sextugan. Þetta
var fyrir réttum níu árum.
Ekki hefði mér til hugar komið
að nú sæti ég og setti saman
nokkur kveðjuorð til þessa mikil
hæfa athafnamanns og góðkunn-
ingja.
Þótt vissulega vaeri starfsdag-
ur Kristjáns orðinn langur, þeg-
ar tekið er tillit til þess hve
eindæma vinnusamur hann var,
þá finnst okkur allt of snemmt
að sjá á bak honum tæplega sjö-
tugum, einkum vegna þess að
við, sem ekki höfðum við hann
dagleg samskipti, gátum í engu
séð að hann kenndj hrörnunar-
merkja. Hitt var akkur ekki
kunnugt að hann hafði kennt
sjúkleika, enda var honum tam-
ara að bera annan talshátt fyrir
sig en grátkonuvæl.
Ég mun heldur ekki gleyma
svarinu, sem hann gaf mér við
spurningunni: Hvert telur þú
frumskilyrði til þess að komast
ftil bjargálna í þessu lífi?
„Að nenna að fara á fætur á
morgnana, hugsa og vinna.
Hverju þjóðfélagi er hollast, að
einstaklingurinn fái að ráða sem
mestu um gerðir sínar, sé það í
honuim að nenna að vinna. Ó-
stundvísi er þjóðarböl, en hana
rekur maður sig allstaðar á.
Þetta opinbera fargan og ófrelsi
á öllum sviðum er að dTepa þjóð
ina. Ef ég vil byggja hús yfir
starfsemi mína, þá á ég að ráða
því sjálfur, hvernig það er, en
ekki einhverjar nefndir og skrif-
stofurassar í opinberum stofnun-
ium. Það er neyð fyrir þann, sem
vill bjarga sér, að þurfa að
skríða fyrir nefndum og ráðum
til þess að fá leyfi til að vinna“.
Ég hygg að í þessum fáu orð-
um speglis,t í stórum dráttum
lífsviðhorf Kristjáns. Athafnir
áttu hug hans allan og hann gat
ekki liðið að búa ekki við frelsi
til þessara athafna. Það gat held
ur enginn annað en dáðst að
framkvæmdavilja hans. Dugnað-
ur hans og stórhugur kemur líka
glöggt fram í þeim stórvirkjum,
sem eftir hann liggja. Sú fá-
dæma bjartsýni og framsýni er
felld í stein og múr bæði hér í
Reykjavík og norður á Akur-
ejrri, þar sem hann átti mest af
starfsdegi sínum.
Auðvitað vann 'hann ekki þessi
verk sín einn, en það gat heldur
enginn undirsáta hans sagt að
hann sæti kyrr og léti aðra um
að vinna verkin.
Kristján var ákaflega gaman-
samur og hress í bragði. Honum
fylgdi ávallt ferskur andblær og
það má raunar segja, að allir
spryttu upp í návist hans, hvort
sem var til athafna, gleði og
gáska eða til góðverka, allt eftir
því hvert hugur hans stefndi
hverju sinni. Hann hreif menn
með sér nauðuga viljuga, svo
sterkur var persónuleiki hans.
Og mér er nær að halda að eng-
inn hafi nauðugur hrifist með.
Margar gamansögur eru til um
Kristján á BSA og ef til vill eru
þær ekki allar sannar, en ’hitt er
jafn víst, að aldrei Skapast gam-
ansögur um aðra en gamansama
menn. Sjálfur hafði hann fá-
dæma.ánægju af þessum sögum.
Ein lítil saga lýsir því hve mikla
ánægju hann hafði að spaugi.
Hann var þá í húsi fjiarri fyrir
tæki sínu um miðjan starfsdag
og með honum var meðal annars
einn af undirmönnum hans og
engan veginn sá, er næstur hon-
um stóð í virðingatröppum fyr-
irtækisins, sem þá taldi um 10-0
manns í vinnu. Þá segir þessi
samvizkusami undirmaður hans:
— Heyrðu, Kristján; heldurðu
að það geti gengið að hvorugur
okkar sé við?
Kristján verðlaunaði spyrjand
ánn.
Þannig verður okkur hugsað
til Kristjáns og þannig viljum
við eiga um hann minninguna,
þennan glaðværa, hressilega, at-
hafnasama en sjáMmenntaða
framkvæmdamann.
Væmni eða viðkvæmni bar
Kristján ekki utan á séi; og hann
auglýsti ekki það sem hann
gerði vel á torgum eða gatna-
mótum. Hitt vissu þeir, sem
minna máttu sín, að í hans
breiða brjósti sló 'hlýtt hjarta og
undir yfirbragði, sem stundum
var eins og harðhnjóskar íslenzkr
ar náttúru, bjó göfugmannleg
mildi.
Ég votta ekkju og börnum hins
látna samúð mína um leið og ég
veit að það verður þeim huggun
að með Kristjáni er góður dreng
ur genginn, sem ávaxtaði vel það
pund, er hann fékk með sér út á
lífsbrautina.
Kristján Kristjánsson var
fæddur 19. júní árið 1099 að
Kambsstöðum í Ljósavatns-
skarði, sonur Kristjáns Krist-
jánssonar bónda þar og á Birn-
ingsstöðum, síðar verkstjóra við
símalagnir, og konu hans, Arn-
dísar Níelsdóttur. Eina menntun-
in, sem Kristján naut í æsfcu var
fátækleg barnafræðsla eins og
gerðist í sveit á þeirri tíð. Sjálf-
ur sagðist Kristján hafa verið
fermdur upp á kverið og faðir-
vorið og ekki lært annað um æv-
ina, en það sem hann gat staut-
að sig áfram sjálfur. Þannig hef-
ir sjálfsmenntunin og farsælar
igáfur komið honum vel á veg.
Kristján lærði snemma að aka
bifreið og var með þeim fyrstu,
er það gerði á Norðurlandi.
Hann stofnaði Bifreiðastöð Akur
eyrar árið 1923 og þar með hóf
hann umfangsmikinn bifreiða-
rekstur er stóð allt til ársins
1956. Átti hann ibæði fólksflutn-
ingabíla, stóra og litla, og vöru-
flutningabíla. Síðan jók hann
fyrirtæki sitt með stofnun bif-
reiðaverkstæðis og bifreiðasölu
og síðan rak hann bifreiða- og
varahlutasölu bæði á Akureyri
og í Reybjavík allt til dauðadags
og fyrirtæki hans, Kr. Kristjáns-
son hf., starfar nú undir stjórn
sonar hans með stórrekstur hér
við Suðurlandsbrauf 2.
En umsvif Kristjáns voru ek'ki
einasta í sambandi við bifreiðar.
Hann lét sig margt fleira skipta.
Hann var einn af stofnendum og
meðeigendum í síldarverksmiðj-
unni á Dagverðareyri meðan hún
var rekin, einn af stofnendum
Dráttarbrautar Akureyrar hf.,
meðeigandi og í stjórn _ fyrir-
tækja ei-ns og Olíufélags íslands
hf„ Siteypustöðinni hf. í Reykja-
vík, Hval hf„ Orfcu hf. að ó-
gleymdu því, að hann var einn
af stofnendum Flugfélags Afcur-
ey-rar, sem síðar var gert að
'Flugfélagi íslands. Þetta sýnir
einmitt framsýni hans, því auð-
vitað varð flugið harðasti keppi-
naufurinn um fólksflutninga, en
einmitt á þeim hafði -hann byggt
upp fyrirtæki sitt.
Eiginkona Kristjáns er Mál-
fríður Guðfinna Friðriksdóttir
og lifir hún mann sinn. Þau
hjón eignuðust þrjú börn, sem
öíl eru á lífi og bús-ett hér í
Reykjavík, Kristján, starfsmaður
hjá ríkisendurskoðuninni, Kol-
brún, gift Braga Jónssyni, for-
stjóra Orku 'hf„ og Friðrik, nú-
verandi forstjóri Kr. Kristjáns-
son hf„ og kvæntur Bergljótu
Ingólfsdóttur.
í dag verður til moldar borinn
einn af hinum svipmestu at-
hafnamönnum, sem þjóðin hefir
átt á uppbyggingarskeiði sínu
frá torfbæjum til háhýsa, þarf-
asta þjóninum til þota og ára-
foátum til stórskipa. Við -kveðj-
um hann með virðingu og þökk.
Vignir Guðmundsson.
Það varð mér mikill harm-
fregn þegar ég fretti andlát vin
ar míns Kristjáns Kristjánsson-
ar frá Akureyri.
Ég þekki ekki svo vel ættir
Kristjáns að ég reyni hér að
kynna þær, enda munu aðrir,
þeim kunnugri, gera þeim full
skil.
Aftur á móti égt ég ekki látið
hjá líða að minnast þessa stór-
brotna vinar míns lítil'lega, nú
þegar hann er allur.
Leiðir okkar lágu mjög sam-
an um tíú ára skeið, og þó sér-
staklega þau sex ár, sem við
störfuðum saman í fyrirtækinu
Kr. Kristjánsson h.f„ sem við
stofnuðum sarnan árið 1951.
Kristján var maður harður í
horn að taka. Sjálfur var hann
afburða vinnusamur og ætlaðist
til 'hins sama af öllu starfsfólki
sínu. En hann var sanngjarn og
tillitssamur og því virtur af
öllum, sem með honum eða hjá
honum störfuðu, og hélzt hon-
um því vel á starfsfólki.
Sem dæmi um þrotlaust vinnu
þrek Kristjáns langar mig að
nefna hér eitt dæmi, enda jafn
vel það sem kom undir hannfót
unum sem efna og athafnamann.
Um margra ára skeið rak
hann séifteyfis-langferðabílana
milli Reykjavíkur og Akureyr-
ar, að hálfu á móti öðrum aðilj-
um. í samkeppni þessari drap
hann af sér alla keppinauta
enda áttu þeir enga mótleiki
gegn ofurkappi hans. Hann sá
sjálfur um að koma farþegum
sínum og farangri fyrir í bílum
þeim, sem frá Akureyri fóru,
milli kl. 6 og 7 á morgni hverj-
um, og tók síðan á móti þeim,
sem að sunnan komu, fram til
miðnættis suma daga Slíka
þjónustu gátu keppninautarnir
ekki veitt og urðu því jafnan
undir í samkeppninni.
Á sérleyfi þessu efnaðist Krist
ján vel, enda þótt t.d. Póst-
stjórnin, sem rak það um tíma
á móti honum að hálfu, tapaði
á því stórfé.
Hann hætti þó þessum mann
flutningum fyrir allmörgum ár-
um, sérstaklega af því að hann
þóttist hafa af því mikinn óhag
að vera í beinni samkeppni við
hið opinbera, og snéri sér óskipt
ur að öðrum verkefnum.
Lífsgleði og lífsvilja Krist-
jáns var viðbrugðið Það er
bara mánuður liðinn síðan ég
hitti hann síðast, og þá gaill mér
í eyrum þessi hvelli, þróttmikli
og smitandi hlátur, sem svo
mjög einkenndi hann.
Mér var kunnugt um að hann
hafði fengið kransæðastíflu fyr-
ir um 2 til 3 árum, en enga
grein gerði ég mér fyrir því að
um svo alvarleg veikindi var að
ræða, sem raun ber vitni, enda
flikaði Kristján a'ldrei veikind-
um sínum, né höfðu þau áhrif
á lífsgleði hans. Þau voru þó á
svo háu stigi að hann þoldi ekki
tiltöluega smávægiega skurðað
gerð, sem hann varð að gang-
ast undir nú fyrir nokkrum dög
um.
Hér er því um að ræða slit —
þrotlaust starf, enda taldi Krist
ján sig sjaldan geta tekið sér
hvíld frá störfum, án þess að
það raskaði hag fyrirtækja sinna
Fyrir nokkrum árum kynntist
ég þýzkum stóriðjuhöldi, sem
þá var nokkuð á sjötugs aldri.
Hann sagðist vinna að meðaltali
12 til 14 tíma í sólarhring, sem
hann þó taldi allt of langan
vinnudag. Þó sagðist hann vera
vel heilsuhraustur, en þakkaði
það eingöngu því, að á árihverju
dvedist hann í þrjár vikur á
hressingarhæli í Tékkóslóvakíu
þar sem hann undirgengist járn
Framh. á bls. 20
íbúðir óskast
Hef kaupanda
að 3ja—4ra herb. íbúð í Vest-
lurfoæ, helzt á Högiunum. —
Má vera í góðum kjallara
eða í risi.
2ja, 3ja og 4ra herb. íbúðir til
sölu á 'góðu verði. Útborg-
un frá 150 þús. víðsvegar
um bæinn.
2ja herb. risíbúð með stórum
svölum við Grundarstíg.
3ja herb. íbúðir við Lynghaga,
Eskihlíð, Álftamýri, Blöndu
hlíð, SafamýrL
4ra, 5 og 6 herb. hæðir m. a.
við Fellsmúla, Háaleitisbr.,
Grænuhlíð, Miðtún Freyju-
götu, Eiríiksgötu, Laufásveg,
Brekkulæk, Safamýri,
Hvassaleiti og víðar.
Fokhelt stórt einbýlishús I
Arnarnesi, væg útfoorgun
og margt fleira.
Ingólfsstræti 4.
Sími 16767Ö Kvöldsími 35993.