Morgunblaðið - 30.06.1968, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. JÚNÍ 1968
Ifl slófíl
um
'sins
Leiöin Breiðamýri
SÁ sem kemur vestan yfir
Fljótsheiði i í>ingeyjarsýslu, er
á leið til Húsavíkur og hefir
áhuga á að skoða og kynna sér
Aðal-Reykjadalinn, eins og sú
sveit hefir heitið, er við augum
blasir af Fljótsheiðinni, aetti að
staðnæmast á norðurbrún heið-
arinnar og renna augum yfir
svæðið, sem þá blasir við og sé
bjart í lofti og skyggni gott, gef-
ur þar á að líta eina þeirra
sveita, sem hvað fegurð og glæsi
leik snertir, er í fremstu röð og
þegar niður af heiðinni kemur
og sveitin nánar skoðuð, leynast
þar margir smærri blettir, fagr-
5 sem gimsteinar í djásni, eða
sérkennilegir.
Fyrst opnast augum all víð-
lent flatlendi, þar sem smá á
leggur silfurstrengi, því næst
vogskorið stöðuvatn, með star-
grónum hólmum og víkum, þá
víðáttumiklar engjar og gamal-
gróin hraun, en skógivaxnar hiíð
ar meðfram Vestmannsvatninu,
en svo heitir vatnið sem er um
miðbik svæðisins er sést í daln-
um af heiðarbrún. Sé svo litið á
það smærra er auga festir á, ber
mest á reisulegum byggingum og
fyrst og fremst á skólasetrinu
að Laugum og þarnæst fjölmörg-
um vel húsuðum bændabýlum,
en sveitin er þéttbyggð. Næst
heiðinni er stórbýlið Einarsstað-
ir, kirkjustaður, sem á land allt
fram í Ódáðahraun og læknis-
setrið Breiðamýri þar sem lands
síminn er og hefir verið frá því
hann nam hér land 1906. Við
vegamótin undir heiðinni er veit
mgaskáli og þar greinast leiðir.
Liggur sú er til hægri fer í átt
til Fjalladrottningarinnar og
áfram til Austurlands, hin ligg-
ur til Húsavíkur og sem einnig
getur legið til Austurlands um
Tjömu gamla Reykjalheiðarveg-
inn eða kísilgúrveginn nýja. Frá
Einarsstöðum liggur svo akbraut
in til Húsavíkur, sem byrjað var
að leggja 1908, en er nú víða
endurbyggð.
Við Vestmannsvatn, sem veg-
urinn liggur meðfram, er sums-
staðar mjög fallegt. Hið gamla
prestssetur Helgastaðir stendur
sunnan og austan við vatnið og
iá gamli reiðvegurinn um
Hvammsheiði frá Húsavík yfir
Laxá á vaði undan Múlabæjum
og um skógivaxna vatnshlíðina,
*Sem var og er enn voldugasta
skóglendi sýslunnar næst Vagla-
ekógi. Yzt í þeirri hlíð niður við
vatnið, er nú sumardvalarheim-
ili barna og unglinga, rétt við
gamla veginn, sem þar lá og
áfram dálítið uppi í hlíðinni og
fram hjá Helgastöðum. Nú ligg-
ur akbrautin hinumegin við
vatnið, þar sem eigi er síður
fallegt um að litast, t.d. er horft
er norðaustur yfir vatnið á átt til
Lambafjalla og Fagranessbæj-
anna er standa á norðurbakka
vatnsins í nánd við sumarbúð-
irnar á vistlegum stað.
Norðaustur af bænum Hólkoti
sem stendur á allháum hól
vinstra megin vegar þá farið er
norður, er þekktur sögustaður:
Gálgahraun, talið aftökustaður
sakamanna. Hraun þetta er
þarna einangrað og ekki í sýni-
legu sambandi við annað hraun.
Er það all stórskorið en vel gró-
ið. Áður hét allur dalurinn frá
sjó til dalabotna Aðal-Reykja-
dalur, en með því að hreppnum
var skipt um Hólkot, telst Aðal-
dalur í daglegu tali enda um
Hólkot. Þaðan eru 25 km. til
Húsavíkur.
Sé ferðamaður í náttúruskoð-
unarferð og ekki afar tímabund-
inn, mætti ráðleggja honum að
ganga uppí brekkuna hjá næsta
bæ til vinstri við þjóðveginn
Mýlaugsstaði og líta til þriggja
átta, því útsýni er til beggja
handa og fram undan einnig.
Mun vegfarandi þar líta frá einu
af fegurstu bæjarstæðum er
finna má, þegar bjart er yfir og
landið í sumarskrúða og mun
enn verða bent á tvo ámóta staði,
en í nokkru frábrugðna, því þó
horft sé á sama land í öll skift-
in eru afbrigði ærin eftir því frá
hverri hliðinni horft er.
Litlu norðar en hér var komið,
skiftast vegir, þar sem aðalbraut
in heldur áifram til Húsavíkur,
en hin beygir til hægri upp að
Stöðum (Staðarbraut), en held-
ur síðan áfram um Hvamma-
brekkur og Reykjahverfi og sam
einast aftur aðalbraut hjá Laxa-
mýri. En ofan við Hvamma-
brekkur kemur nýi kísilgúrveg-
urinn inn á Reykjahverfisbraut
og má eins fara þá braut á leið
til Austurlands um Reykjahlíð,
eins og hina sem um Reykjadal
liggur frá Einarsstöðum. Svo sem
ráða má af ofansögðu er hægt að
fara hvora leiðina sem er til
Húsavíkur áfram norður Aðal-
dalinn eða um Reykjahverfið og
munar litlu á vegalengd, en ó-
neitanlega er fleira,' sem marga
Húsavík
fýsir að sjá, sé farið um Staða-
braut. Þegar komið er upp að
Stöðum, en það eru fyrst og
fremst Múlabæirnir, mundi
borga sig að ganga upp að ein-
hverjum þeirra eða upp fyrir
t.d. Norðurhlíð, einkum ef það
bæri upp á bjart og kyrrlátt
sumarkvöld, því þá skín við aug
um undrafögur útsýn, einkum til
norðvesturs með Kinnarfjöllin í
baksýn, þessi síbreytilega, en þó
alltaf sjálfri sér líka dverga-
smíð, sem fleirum finnst til um
en okkur er vöknuðum með þau
fyrir augum. Fegurri kvöldsýn
er ekki á hverju strái. Litlu ofar
er svo kirkjujörðin Grenjaðar-
staðir ,sem á tímabili var eitt
eftirsóttasta brauð landsins,
enda búsældarleg jörð, ásamt
rekaítökum fleiri sjávarjarða.
Nú er þ^tta eitt bezt byggða
prestssetur landsins, nýendur-
bætt kirkjan, gamla bænum sem
prestar bjuggu í fram undir
1940, haldið við og varinn raká
með blásturskerfi um allan bæ.
Þar er nú geymt og starfrækt
stórt safn gamalla muna, eign
alls héraðsins og Húsavíkur-
bæjar. Skammt ofan við Grenj-
aðarstaði eru hin vel þekktu
Laxárgljúfur sem allir dá, enda
fátt um hæfan samanburð hér-
lendis. Þar er Laxárvirkjun,
sem miðlar orku um alla S-Þing
eyjarsýslu, Akureyri og Eyja-
fjörð. Þarna stanza allir vegfar-
endur í fyrsta sinn er þeir koma
þar ,ef ekki eru á hraðferð og
sumir láta sig ekki muna um að
koma þar oftar, jafnvel árlega.
Sé ætlunin að halda áfram þessa
leið til Húsavíkur, er farið upp
um Hvammabrekkur, sem nauð-
synlegt er að stanza í og líta
ofan yfir Hvammana, Staðina
og norðvestur Aðaldalinn og er
það þriðji staðurinn sem hér er
bent á, sem heppilega til yfir-
lits á Aðaldal sérstaklega, en
sem ætíð verður talinn sumar-
fögur sveit. — Vegna þeirra sem
ólatir eru að fara smákróka og
tíma hafa til þess, skal nú litl-
um þætti skotið hér inn í. Þegar
farið er áleiðis upp í Hvamma-
brekkurnar upp frá íbúðarhús-
unum við virkjunina, liggur
ruddur vegur á hægri hönd upp
að bæ er heitir Geitafell og
stendur bærinn undir litlu fjalli
er nefnist Geitafellshnjúkur.
Uppá hann má aka á jeppa af
ruddu götunni, en er annars
stutt og auðveld ganga. Af
hnjúki þessum er fágætlega gott
útsýni til allra átta, miðað við
hæð hans og hversu auðveld
gangan uppá hann er. Sér þaðan
inn til Vatnajökuls, norður um
heimskautsbaug, allar nágranna-
sveitir, dali, bæi vötn og ár og
til fjalla vestan Eyjafjarðar.
Þorgerðarfjall, lítið eitt til suð-
vesturs, mun að sumu leyti gefa
enn meiri útsýn og auðvitað ögn
frábrugðnara, en þangað er tor-
veldara að komast. Nú liggur
kísilgúrvegurinn rétt fram hjá
hnjúknum og stutt leið af hon-
um. Þeir sem á hnjúkinn fara
ættu að hafa með sér landabréf
og jafnvel áttavita, vilji þeir
hafa full not af ferðinni á með-
an hringsjá vantar þar, en sem
gæti verið framtíðarverkefni ein
hverra áhugamanna að setja upp.
Sé farið norður Reykjahverfið er
farið fram hjá miklu jarðhita-
svæði, sem lengi hefir verið hag-
nýtt að nokkru, en megin orkan
er en geymd.
Verður nú aftur snúið niður
í Aðaldalinn og haldið norður
eftir honum frá Staðabraut. Því
miður liggur nú vegurinn ail
fjarri þeirri fögru Laxá, sem
Guðmundur frá Miðdal taldi
vera fegurstu veiðiá í heimi og
studdi þá skoðun með eigin sam-
anburði því hann taldi sig hafa
séð flestar sambærilegar ár
flestra landa. Verður hennar lít-
ið vart nema í fjarlægð, þar til
farið er yfir hana á fallegri brú
norður í svonefndum Heiðar-
enda, en það er norðvestur horn
Hvammsheiðar. Um 7 km. norð-
an Staðabrautar, þar sem farið
er fram hjá Garðsnúp og sem
raunar er endinn á Fljótsheið-
inni, er vegur á vinstri hönd og
liggur hann fram hjá Skriðu-
hverfinu um brú á Skjálfanda-
fljóti og síðan fram Köldu-kinn
og sameinast Akureyrarvegi
austan við Ljósavatnsskarðið.
Fari maður um Aðaldalshraun
þegar halla tekur sumri og eink-
um þegar líður að haustmánuð-
um skrýðist allt hraunið slíku
litskrúði, að leitun mun á því
fjölbreyttara, sem orsakast af
því hve vel gróið er hraunið og
margar jurtategundir er þar að
finna. Með athugun má sjá allt
að því daglegan og glöggt viku-
legan mun á litadýrðinni og til-
breytni í henni.
Sunnan og vestan við Laxár-
brúna er flugvöllurinn í Aðaldal,
sem talinn er góður hvað skil-
yrði snertir til aðflugs og einnig
er það kostur þessa svæðis hve
sjaldan ríkja aðrar vindáttir en
norður og suður og telst staður-
inn hæfur til lendinga millilanda
flugvélum og sem varaflugvöll-
ur fyrir Norðurland.
Eftir að komið er yfir Laxár-
brúna, blasir við höf-uðbólið
Laxamýri og er mjög fögur út-
sýn af Heiðarenda milli brúnna
á Laxá og Mýrarkvíslar og þess
vert að stanza og renna augum
yfir umhverfið. Norðan Heiðar-
enda breikkar áin og verður
lygn á kafla og kallast þá Mýrar
vatn. Myndar áin þar marga
víðivaxna hólma og sker, þar
sem æðurin hefir hreiðrað sig á
vorin, frá ómunatíð. — Er nú
stutt til Húsavíkur (9—10 km.)
en á Mýrarleiti, norðan við
Laxamýri, má vel líta í kring
um sig, því þótt ekki beri mjög
hátt, má þaðan líta furðumargar
tegundir íslenzkrar náttúru, ef
Framhald á bls. 30
Nes í Aðaldal.