Morgunblaðið - 25.08.1968, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. ÁGÚST lf>6B
17
• •
Oitiurlegir
atburðir
Aðfarirnar gegn Tékkum und
anfarna daga eru svo ömurlegar.
að erfLtt er að finna rétt orð til
að lýsa þeim. Að sjálfsögðu er
samúðin með þessari marghrjáðu
þjó efst í h'ugum allra góðvilj-
aðra manna. Siðferðilega er sam-
úðin mikils virði, en gegn víg-
drekum Sovétmanna stoðar hún
lítt. Það er að vísu rétt, að eins
og á stendur er sterkt almenn-
ing it um h>eim allan helzta til
tæka ráðið Tékkóslóvakíu til
styrktar. Sjálfir eru þeir mátt-
lausir gegn ofbeldinu og engar
aðrar þjóðir telja sér fært að
veita þeim liðsstyrk með vopna-
valdi. En það var á styrk al-
menningsálitsins, sem Tékkar
tre; u í viðureign sinni við
Sovétveldin og sovétmenn vildu
einmitt sanna með aðförum sín-
um, að þeir hefðu það að engu.
Þeir hafa á því hina dýpstu fyr-
Sovézkur bryndreki á götum Prag. Lítið barn bendir eins og spyrjandi á sovézku hermennina.
á valdbeitingu Sovétmanna verð
ur að taka með varúð þótt
hana bæri að þakka, ef hugur
fylgdi máli. Þvi miður sýna yf-
irlýsingar eins og þessi, að þar
skortir verulega á a.m.k. um rök-
rétta hugsun og kjark til þess
að taka afleiðingum ofbeldisins
og gera óhjákvæmilegar ráðstaf
anir til að hindra nýja ásælni
h?3S og úrþen.úu. Mennirnir, sem
17. júlí birtu í blaði sínu þessa
k’au.su, hafa ekkert lært:
„Hvarvetna í Evrópu myndi
það þvkja firn mikil ef einhver
dirfðist að flíka svipuðum kenn-
ingum um árásarhættu og þeim,
sem enn eiga griðland í ritstjórn
argreinum Morgunblaðsins."
Og hinn 16. ágúst birtist í
Þjóðviljanum forystugrein undir
heitinu ,,Gæfa Tékkóslóvaka“.
Þessari „gæfu“ lýsti Þjóðvilj-
inn svo:
„Morgunblaðið hefur síðustu
vikurnar orðið mjög tíðræbt um
sjálfsákvörðunarrétt Tékkósló-
vaka. Ef Tékkóslóvakar hefðu
hliðstæðan áhuga á ílenzkum
málefnum, mundu þeir hafa fagn-
að því sérstaklega að undan-
förnu að þeir hafa ekki í landi
sínu neinn „Sjálfstæðisflokk"
ekkert „Morgunblað“.“
Ekki nóg með það, sjálfan inn
rásardaginn voru þessi skrif í-
trekuð og þá enn talað um fögn-
uð Tékkóslóvaka.
REYKJAVÍKURBRÉF
.Laugardagur 24. ágúst.
irlitningu og telja það stórhættu
legt fyrir stjórnarfyrirkomulag
sitt. Það er athöfnin, vald'beit-
ingin, sem þeir meta öllu öðru
fremur. Þegar kommúnigtar hrifs
uðu til sín völdin í Rússlandi,
höfðu þeir almenningsálitið þar
eindregið á móti sér. Þeir hindr-
uðu störf stjónnlagaþings eða
þjóðfundar, þegar í ljós kom, að
andstæðingar þeirra höfðu þar
yfirgnæfandi meirihluta. Ferill
kommúnista er hinn sami í öll-
um löndum. Hvarvetna þar sem
kommúnistar hafa hrifsað til sín
völdin hefur það verið gert
gegn meirihlutanum, gegn al-
menningsálitinu. Þetta átti jafnt
við í Tékkóslóvakíu 1948 sem
annars staðar. Eftir á er eins og
þetta gleymist. Menn tala um, að
þjóðir þessara ríkja standi bak
við eða styrki stjórnir þessara
landa, þó að vitað sé að hvar-
vetna ríkir þar kúgun og
frjálsar kosningar séu eitur í
beinum valdhafanna.
A^mennmgsálitið
.Almenningsálit um heim allan
fordæmdi á sínum tíma hernám
Sovét-Rússlands á Eystrasalts-
löndunum og töku þeirra á aust-
urhluta Póllands. Fordæmingin
á kúgun Ungverja 1956 var enn
almennari. En hið sterka almenn
ingsálit kom þessum þjóðum ekki
að neinu gagni. Leppstjórnin í
Ungverjalandi neitaði rannsókn-
arnefnd frá Sameinuðu þjóðun-
um um leyfi til að ferðagt um
landið til að kynnast ástandinu.
Út af þessu varð urgur í nokk-
ur misseri. En á síðari árum eru
ýmsir farnir að tala um Kadar
sem einskonar frelsishetju Ung-
verja. Jafnvel Tékkar sýndust
um skeið treysta á velvilja
hans í sinn garð. Þegar á reyndi,
sagði hið sanna eðli svikarans
til sín, Valdhafarnir í Kreml
vita. að þeir hafa slíka herra í
hendi sinni. Reynslan hefur
sýnt þeim, að áður en varir eru
hryðjuverkin gleymd, og menn
trúa alls ekki, að slikt geti gerst
aftur á okkar „upplýstu" tímum.
Þess vegna hika þeir ekki við
að ögra almenningsálitinu með
sínum blygðunarlausu tiltektum
þeir treysta því á að framinni
athöfn —- jafnvel þótt auðsær
glæpur sé, — verði ekki breytt,
þeir vita að jafnvel eru til menn,
sem fá aukna virðingu fyrir svo
athafnasömum valdhöfum, eða a.
m.k. bera fyrir þeim slíkan ótta,
að þeir hvorki hrsera le@g né
lið.
\ irða valdið
Athyglisvert er það, sem Þjóð
viljinn hefur eftir Jónasi Árna-
syni alþingismanni úr ræðu er
hann hélt s.l. miðvikudag. Þjóð-
viljinn segir:
„Jónas Árnason sagði í upp-
hafi máls síns, að í því flóði
válegra tíðinda sem okkur bár-
ust úr útvarpi í gærmorgun,
hafi ein lítil frétt sýnt að þrátt
fyrir allt hefði það stórveldi,
sem ábyrgt væri fyrir innrásinni
í Tékkóslóvakíu ekki með öllu
gleymt að sýna kurteisi og hátt-
vísi í því sambandi. „Um leið og
Sovétmenn réðust ásamt banda-
mönnum sínum að Tékkóslóvök-
um óvörum í skjóli náttmyrkurs
höfðu þeir gert bandarískum
stjórnarvöldum aðvart um það,
með vinsemd og virðingu, að
þau þyrftu ekkert að óttast af
völdum þessara hernaðarað-
gerða. Kurteisi af þessu tagi set
ur æ meiri svip sinn á sam-
skipti þessara tveggja þjóða“.“
Hinn gamansami þingmaður
áttar sig bersýnilega ekki á, að
hér er komið að kjarna máls-
ins. Það er valdið, sem Sovét-
menn bera öllu öðru fremur virð
ingu fyrir. Aðfarirnar gegn
Tékkum helgast í þeirra huga af
því, að þeir vita, að þar eiga
þeir við lítilmagna, sem þeir eiga
í fullu tré við. Alls staðar þar
sem valdatómrúm er sækja So-
vétmenn fram. Þeir hafa notað
sér ringulreiðina í Arabalöndum
til þess að ná á þeim melra eða
minna tangarhald og í skjóli vin-
áttu við þau hafa þeir komið
sér upp allmiklum flotastyrk á
Miðjarðarhafi. Jafnóðum og Bret
ar draga lið sitt burt úr Austur-
löndum, senda Sovétmenn flota-
deildir þangað. Þeir eru þegar
farnir að gera sér tíðförult til
Aden, þaðan sem Bretar hurfu á
braut fyrir nokkrum mánuðum.
í Evrópu er það varnarmáttur
Atlantshafsbandalagsins, sem
þ.eir virða og vilja sýna, að þeir
ætli ekki að bekkjast til við
það.
„Verðum við þá
aftur búnir að
gleyma4i
Eðlilegt er, að menn hugleiði,
hvað verða mundi, ef Atlants-
hafsbandalagið væri úr sögunni.
Þessu svaraði Ellert B. Schram
skelegglega í ræðu sinni á
útifundinum við Miðbæjarbarna
skólann s.l. miðvikudag, þegar
hann sagði:
„Ég var aðeins unglingur þeg-
ar rauði herinn réðist með bryn-
drekum á göbur Búdapest og
murkaði lífið úr ungversku
æskufólki. Ég hef talið sjálfum
mér trú um, að slíkir atburðir
heyrðu sögunni til og ég skal
játa, að ég hafði ekki og hef
ekki til dagsins í dag, öðlast
nægilega dómgreind til að vega
og skilja orsakir þess válega
atburðar. Ég hef viljað trúa frið
arvilja stórþjóðanna og verið
svo viss um sigur lýðræðis og
frelsis, að ég hef jafnvel gælt
við þá hugsun að sem jákvæð-
ur liður í batnandi sambúð ríkja
geti orðið minnkandi áhrif At-
lantshafsbandalagsins og hugs-
anleg úrsögn okkar úr banda-
laginu.
í dag er slík hugsun fjar-
stæða. Atburðirnir í Tékkósló-
vakíu hafa á svipstundu opnað
augu okkar fyrir þýðingu banda
lagsins, svipt hulunni af grimmd
arkúgun stórveldisins í austri og
varpað nýju ljósi á mikilvægi
frelsisins.
En skyldi ekkert minna duga
en vopnakúgun Sovétríkjanna
gegn smáþjóðum Evrópu einu
sinni á áratug til að minna okk-
ur á þessar grundvallarstað-
reyndir. Verðum við aftur eftir
áratug búin að gleyma þeim at-
burðum, sem nú eru að ske.
Verðum við þá aftur búin að
gleyma þeirri dýrmætu opin-
berun, að veraldleg gæði eru
ekki alfa og omega þessa lífs.
Því svarar hver fyrir sig.“
Skynsamleg
álvktun Tímans
Það er á slíka gleymsku, sem
Sovétmenn treysta, enda hefur
þeim því miður of oft og of
lengi orðið að þeirri trú sinni.
En því meira ber að meta það,
þegar menn kunna að læra af
reynslunni eins og óteljandi,
bæði ungir og gamlir, gera nú.
Þess vegna ber að taka undir
með Tímanum, hinn 22. ágúst,
þegar hann segir í forystugrein:
„En meðan hernaðarsinnuð aft
urhalds- og ofbeldisöfl drottna í
Austur-Evrópu, verða lýðræðis-
þjóðirnar í Vestur-Evrópu að
gæta áfram varðstöðu sinnar.
Þannig verður að koma í veg fyr-
ir, að fleiri ríki hljóti þar örlög
Tékkóslóvakíu. Slíkt er óhjá-
kvæmilegt meðan það ástand hef
ur ekki skapast, að beiting her-
valds sé útilokuð í skiptum
þjóða þar.“
Þetta verður ekki skilið á ann
an veg en þann að Tíminn hafi
af atburðum þessum dregið þá
rökréttu afleiðingu, að íslend-
ingar megi ekki bregðast At-
lanthafsbandalaginu né láta
varnarliðið hverfa úr landi, með
an það ástand varir, sem blaðið
réttilega lýsir. Um þetta vildi Ó1
afur Jóhannesson forrhaður
Framsóknarflokksins aftur á
móti ekkert segja í sjónvarps-
viðtali s.l. miðvikudagskvöld,
heldur sagði að samþyktot Fram
sóknarflokksins í gagnstæða átt
gilti, þar til henni væri breytt.
Vonandi fer flokkur hans að
ráðum Tímans og sýnir að hann
hafi manndóm til að læra af
reynslunni.
„Gæfa Tékkó-
slóvaka44
Hitt er þegar ljóst, að komm-
únistar vilja ekki taka þessum
augljósu afleiðingum. Þeir nofa
einmitt ofbeldisárás Sovétmanna
á Tékkóslóvakíu til þess að í-
treka fyrri skoðanir sínar um
varnarleysi gegn ofbeldi. í á-
lyktun, sem framkvæmdanefnd
Sameiningarflokks Alþýðu —
Sósíalistaflokksins gerði hinn
21. ágúst segir m.a.:
„Þess vegna áréttum við enn
einu sinni þá kröfu okkar, að við
íslendingar skipum oktour í sveit
þeirra fjölmörgu þjóða, sem
standa utan hernaðarbandalaga
og neita um erlendar herstöðv-
ar í landi sínu. Með slíkri utan-
ríkisstefnu styrkjum við bezt
málstað allra þeirra, sem nú búa
við valdbeitingu erlendra að-
ila.“
Úrbótin á sem sé að vera sú,
að opna landið fyrir valdbeit-
ingu ofbeldismanna! Fordæming
þeirra manna, sem svona hugsa,
Osamrvmaiilegt
Þessi orð Þjóðviljans lýsa svo
glöggt, að ekki verður um villst
hvorum meginn hugur Þjóðvilja
höfundarins í raun og veru var í
deilu Tékka við Sovétmenn. Á-
greiningurinn þeirra í milli var
einmitt fyrst og fremst um það,
hvort tékkneska þjóðin mæfcti í
sínu eigin landi njóta rit- og
skoðanafrelsis. Að vísu ætluðu
Tékkar sér ekki að heimila fullt
skoðanafrelsi a.m.k. að svo
stöddu, heldur átti að haldast
eins flokks kerfi. En ritfrelsis
vildu þeir fá að njóta, og látið
var í það skína, að hollt gæti
verið fyrir stjórnarfarið ef a.m.
k. takmörkuð andstaða gegn
stjórnarflokknum væri heimiluð.
En Sovétmenn töldu slíkt al-
gjör fjörráð við sig. Atferli
þeirra verður skýrt með því einu
móti, að frelsi, og kommúnismi
geti alls ekki farið saman. Þetta
er sannfæring þeirra, sem gerzt
þekkja komúnismann og skrif
Þióðvilians hinn 16. og 21.
ágúst verða ekki skilin á annan
veg en bann, að Þjóðviljinn sé
í þessum efnum sömu skoðunar
og hinir sovésku innrásarmenn.
Þess vegna verður því miður að
taka fordæmingu bessara manna
á athæfi Sovétmanna með ærinni
varúð. Það er illt að þurfa að
gera svo, því að sannarlega væri
ekkert meira ánægjuefni en að
allir íslendingar gætu í raun og
veru 'sameinast í fordæmingu á
hernámi Tékkóslóvakíu. Það er
einungis með afneitun á sinni
kommúnisku skoðun, sem komm-
únistar geta sannfært alþjóð um,
að þeim hafi snúist hugur.
Sparisjóður
Reykjavíkur
Sparisjóður Reykjavíkur er
nýlega fluttur í sitt nýja og
glæsilega hús að Skólavörðustíg
11. Sparisjóðurinn hefur ætíð lát
ið lítið yfir sér en unnið ómet-
anlegt starf í Reykjavíkurbæ
með því að lána fé til hús-
bygginga. Hann var stofnaður á
þeim árum, þegar Framsóknar-
flokkurinn hafði fengið því fram
gengt, að veðdeildarlán voru ó-
fáanleg. Sparisjóðurinn megn-
aði raunar ekki einn að bæta
út því mikla glappaskoti. Það
tókst fyrst löngu síðar með for-
göngu Sjálfstæðisflokksins. En
Sparisjóður Reykjavíkur hefur
bætt úr brýnni þörf og hefur
bjargað mörgum frá algjöru öng
þveiti og vandræðum.