Morgunblaðið - 13.11.1968, Qupperneq 12

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. NÓV. 1968
segja um gengisbreytinguno?
Hvuð viljið þér
Morgunblaðið lagði í gær
spurninguna hér að ofan
fyrir nokkra forystumenn
atvinnulífs og Iaunþegasam-
taka í landinu. Svör þeirra
fara hér á eftir:
Pétur Sigurðsson form. Kaup-
mannasamtaka íslands:
„Ég geri ráð fyrir, að eins og
efnahagsm/álunum. var komið,
hafi naumast verið um margar
úfcgöngutleiðir að ræða. Hins-
vegar finnst mér, að áheyrileg-
ur dráttur hafi orðið á því að
grípa til nauðsynlegra aðgerða,
því fyrir löngu mun öllum hafa
verið ljóst, að róttækra aðgerða
var þörf.
Það, að tala um það mánuð-
uffl saman, að róttækra efna-
hagsaðgerða sé þörf, er koma
muni mjög illa við allan al-
menning, er. einungis til þess
fallið að skapa óvissu og ring-
ulreið á fjármálasviðinu, sem
m. a. lýsir sér í allsherjar kaup-
æði og óhóflegri peningaeyðslu.
Þar sem ég þekiki til ger-
ast gengisbreytingar fyrirvara-
laust.
Hvað smásöloiverzluninni við
víkur er augljóst, að gengisfell-
ingin hefur í för með sér gífur-
legar verðhækkanir, sem valda
rnunu stórminnkandi neyzlu og
þar með verisnandi hag þeirra,
er við vörudreifingu fást.
Alvarlegast er þó sennilega
sú ákvörðun stjórnvalda 1 hvert
sinn sem gengisfelling verður,
að banna verzlunum að hækka
vörubirgðir til samræmis við
endurfkaupsverð. Þar er í raun-
inni um hreina eignaupptöku
að ræða.
Þetta skilur kannske allur al-
menningur betur, ef dregin er
upp sambærileg mynd, er gæti
snert t. d. hvem íbúðareigenda.
Segjum sem svo, að maður
byggi íbúð fyrir einu ári og
hafi kostnaðarverð hennar ver-
ið 1 milljón 'króna, Sama íbúð
mundi e.t.v. kosta eftir gengis-
breytingu 1,3 millj. króna, en
þeim, sem byggði íbúðina fyrir
einu ári, væri óheimilt að selja
hana fyrir rneira en það sem
hún kostaði í upphafi Mundi
ekki marg.ur una illa slíkum
ráðstöfunum.“
Þorsteinn Sigurðsson, for-
maður Búnaðarfélags íslands:
„Ég hef á undanförnum vik-
um og mátnuðum átt tal við
fjölda man/ns, bæði í höfuð-
borginni og í sveitium, og al'ltaf
hafa efnah agsmálin verið mál
mátanna í viðræðum manna.
Mér er óhætt að segja það, að
almenmt litu menn þannig á,
að óhjákvæmilegt væri að gera
einhverskonar allróttækar efna
hagslegar aðgerðiir.
En það get ég líka sagt, að
gengisfellingu óttuðust menn
mest og vildu frernur aðrar ráð
stafanir. Þessi skoðun manna
byggist á því, að í kjölfar geng-
isfellingamna hefur risið óða-
verðbólga. Það er þetta sem
mem.n óttast.
Nú Skal ég taka fram fyrir
mi'tt leyti, og ég held að það sé
l'íka áliit fjölda mainna, að
fyrsta gengisfetlimg í tíð þes3-
ar.ar stjórnar 1960, hafi verið
réttmæt vegna þess, að það var
mjög mikið gjaldeyrisbrask og
mikið af gjaldeyri selt á miklu
'hærra verði en á skráðu gengi.
Frá því sjónarmiði og stöðu út-
flutningsaitvinmuvegaininia var
gengisbreyting eðlileg. Hins
vegar taldi ég og fieiri, að geng
isfel'limgim 1961 v-æri pólitískt
hrekkjabragð.
Nú skal ég taka fram, hvað
þessa síðustu gengisfellingu
snertir, að frá sjómiairmiði
bænda og landbúiniaiðarinis, verð
ur það tiil ha.gsbóta hvað út-
fluitmimg á lamdbúnaðarfram-
leiðslu smer.tir, en þó er ég hér
um bil vilss um það, að bæmdur
hefðu ekki kosið gengiefellingu
mú vegna þess, að augljóst er,
að aliur tilkostnaður við bú-
reikstur hlýtur að va»a gífur-
lega mikið. Ætli ríkisstjómin
að beita eirihverjum dýrtíðar-
hömlum mium verða mjög erf-
itt að koma auknum kostmaði
imn í verðlag landbúnaðaraf-
urða.
Ég skal vera hreimskilimm og
segja einis og er, að við litum
á þessi viðtöl stjórnmálaflokk-
anma eem sýndarmennsku, sem
ekkert væri upp úr að hafa,
eiras og komið er á daginm. Hims
vegar var töluverður ábugi á
því, að spilin yrðu stokkuð upp
og ný stjórn mynduð, helzt
allira flokka stjórn.
Við bændur, sem erum held-
ur rólegir í tíðinni, höfum alla
tíð litið svo á, að hömlulaus
in'nflutningur megi ekfki eiga
sér stað. Og altra sízt, þe'gar
svoraa fjárhagslegt los er í þjóð-
félaginu og hvað seim er getur
gerzt í gjaldeyrismálum. Með-
an svo er lítum við þamrnig á,
að það sé mjög erfit't að stjórma.
Ég vil ekki vera svartsýmn,
en mér virðist ekki vera bjart
fraimundan í efraahaigslífi þjóð-
arinnar. Þetta segi ég ekki af
því, að ég er í stjórraaramd-
stöðu, heldur af því, að mér
finnst eitthvað raumhæft þurfi
að gera fram yfir það, seim þeg-
ar er gert.
Mér fimrast rikisstjórnin
halda of fast við eirihverja
stefnu og það vamti sveigjan-
leika í stjómarfar“.
Benedikt Gröndal, form. Vinnu
veitendasambands íslands:
„Persónulega tel ég, að geng-
isbreytingin ®é heppilegasta
lausnin á fjárhagsvndræðum
þeim, sem landið á nú við að
stríða. Henni verða að sjálf-
sögðu að fylgja hliðarráðstafan-
ir, sem tryggja að atvinna geti
aukizt og framleiðslumöguleik-
ar vaxl bæði á sviði útflutnings
og iðnaðar.
Uppbótaaðferðin hefur aldr-
ei fallið mér í geð, þar sem
hún oftast hlýtur að koma illa
við þær atvinnugreinar, sem
ekki verða hennar aðnjótandi,
ef henni er beitt til langframa.
Og fé það, sem til hennar þarf,
verður hvort sem er að taka
úr vösum landsmanna sjálfra.
Of hátt gengi gerir okkur
alltaf ósamkeppnisfærari við út
lönd og eykur þar með af sjálfu
sér alla notkun á erlendum
varningi."
Gunnar Guðjónsson, stjórnar-
formaður SH:
„Ég vil sem allra minnst
segja um þessa gengisbreytingu
á þessu stigi, því hún er ekki
nema einn hluti í heildarmynd
inni, en eftir eiga að koma í
ljós ýmsar hliðarráðstafanir.
Ég álít þó, að þesisi gengis-
lækkun hafi verið nauðsyn-
leg.“
Sverrir Hermannsson, form.
Landssambands ísl. verzlunar-
manna:
„Ég fylgi þessari tekjutil-
færslu og álít hana lífsnauðsyn-
lega, en gefi nú Guð, að þeir
fái að borga, sem breiðust hafa
bökin.“
Haraldur Sveinsson, formaður
Verzlunarráðs íslands:
HIÐ mikla genginsfall íslenzkr
ar krónu er geigvænlegt áfall
fyrir verzlunina í landinu. Hins
vegar gera menn sér ljóst að
rétt gengisskráning er grund-
völlur heilbrigðra viðskipta og
eina færa leiðin sem hægt er
að byggja á.
Útflutningsframleiðslan og
iðnaðurinn fær með gengis-
breytingunni að nýju nauðsyn-
lega samkeppnisaðstöðu og all-
ir bjartsýnir menn trúa því að
með henni skapist að nýju
grundvöllur öflugs atvinnu-
rekstrar þjóðinni allri til hag-
sældar í framtíðinni.
Verzluninni hefur verið þröng
ur stakkur skorinn á þessu ári
með ströngum verðlagsákvæð-
um, og mörgum óraunhæfum.
Nú á enn að skerða hundraðs-
tölur ákvæðanna og horfa því
margir með ugg til komandi
mánaða. Innflutningsverzlunin
hefur verið áhættusamur at-
vinnuvegur, sem byggzt hefur
í auknum mæli á gjaldfresti er-
lengra söluaðilja, en fyrirtækin
hafa neyðst til að fjármagna
vörukaup sín á þennan hátt
vegna skorts á rekstrarfé hjá
íslenzka bankakerfinu. Fjöldi
verzlunarfyrirtækja á því ein-
ungis eftir þær vörur í birgð-
um, sem ógreiddar eru erlendis
og margir hafa selt meira en
sem svarar til hinna erlendu
skulda. Mun svo vera um inn-
flytjendur olíu, flestra bygg-
ingarvara svo og kornvöru, fóð
urvöru og kaffis, svo að ein-
hver dæmi séu nefnd. Þessir
aðiljar þurfa því nú þegar að
endurreikna slíkar vörusend-
ingar til þess að reyna að ná
endum saman, en margir verða
þó fyrir miklu gengistapi. —
Þetta skal tekið fram vegna til-
hneiginga sumra aðilja til að
tortryggja verzlunarstéttina í
þessu efni.
Erleindur Einarsson, forstjóri
Sambands ísl. samvinnufélaga.
„Þaö var nauðsynlegt að
gera ráðstafanir í efnahagsmál-
um til þess að renna stoðum
undir útflutningsframleiðsluna.
Ég tel, að gengisbreytinging
hafi legið beinast við, en ég hef
ekki fengið aðstöðu til þess að
meta hvort svona mikil gerag-
islækkun var nauðsynleg og þá
hvort ekki hefði verið unnt að
beita meira hliðarráðstöfunum
og á þann hátt minka verðfell-
ingu krónunnar.
Þá óttast ég, að ekki verði
nægileg samstaða um þessar
róttæku ráðstafanir, en tel það
skipta öllu máli að unnt verði
að tryggja varanlegan efnahags
grundvöll, sem er undirstaða
fyrir þróttmiklu framleiðslu-
starfi þjóðarinnar.
Margir verða nú fyrir tilfinn
anlegu gengistapi ofan á það,
sem í fyrra. Samband ísl. sam-
vinnufélaga fékk þá á sig geng
istap að upphæð 41 millj. kr.
vegna erlendra skulda. Tap
vegna gengisfellingarinnar nú
liggur ekki enn fyrir, en ég
óttast að það verði meira.“
Hannibal Valdimarsson, forseti
Alþýðusambands Islands:
„Hún er viðurkenning þess,
að ástæða sé til að óttast um
fjárhagslegt sjálfstæði íslands.“
Eðvarð Sigurðsson formaður
Verkamannasamtaka íslands:
„Með gengisskerðingunni nú
blasir við tákmörkun á kaup-
gjaldi, þ. e. afnám samnings-
ákvæða um greiðsluvísitölu á
kaup. Hér er að nýju um mikla
kjaraskerðingu að ræða, kjara-
skerðingu, sem ég tel vonlaust
að láglaunafók geti tekið á sín-
ar herðar.
Ég hef einnig mjög takmark
aða trú á, að gengislækkunin
muni bæta neitt verulega upp
hið uggvænlega atvinnulevsi
sem blasir við verkafó!kL“