Morgunblaðið - 13.11.1968, Síða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. NÓV. 1968
21
íslendingum brýn nauðsyn að dragast ekki
aftur úr öðrum þjóðum í verklegri menningu
Frá ráðstefnu verkfræöinema
og starfandi verkfræðinga
Á síðastliðnn ári gekkst Sam-
band íslenzkra stúdenta erlend-
is (SÍSE) fyrir ráðstefnu stúd-
enta og sérfræðinga á sviði eðlis
fræði, jarðeðlisfræði og stærð-
fræði. Ráðstefnunni var ætlað
að efna kynni stúdenta og starf
andi sérfræðinga og kynna náms
mönnum verkefni, sem eru á döf
inni hjá íslenzkum rannsóknar-
stofnunum og öðrum íslenzkum
atvinnurekendum. Undirtektir
allra þátttakenda voru mjög já-
kvæðar og komu þegar fram ýms
ar tillögur um fleiri ráðstefnur
og um önnur svið. Þá var tal-
ið mjög æskilegt að leita sam-
starfs við stúdenta við Háskóla
íslands, þegar verkefnin gæfu
tilefni til þess. SÍSE leitaði á
miðjum vetri til Félags verk-
fræðinema við Háskóla fslands
(FVHÍ) um samstarf til undir-
búnings ráðstefnu um verkleg-
ar framkvæmdir á fslandi.
í ágústmánuði síðastliðnum var
haldin ráðstefna á vegum SÍSE
og FVHÍ og til hennar boðið
öllum verkfræðinemum heima og
við nám erlendis svo og helztu
framámönnum á sviði verkfræði.
FVHÍ átti veg og vanda að öll-
um undirbúningi. í undirbúnings
nefnd áttu sæti: Óskar Sverris-
son, Leifur Benediktsson og Páll
Jensson, allir við nám í Háskóla
íslands.
Ráðstefnan var sett að kvöldi
15. ágústs og stóð tvö kvöld.
Fundarstjóri var Þórður Vigfús-
son, verkfræðinemi í Berlín. Milli
80 og 100 þátttakendur sátu ráð
stefnuna bæði kvöldin.
Hér verða rakin nokkur helztu
atriði framsöguerinida. Framsögu
erindi munu birtast í heild og
ýtarleg greinargerð um umræð-
ur í Tímariti Verkfræðingafé-
lags fslands.
Sérstök ástæða er til að þakka
menntamálaráðherra, en hann
veitti fyrir skemmstu SÍSE 20.000
kr. styrk vegna ráðstefnuhalda.
Kom sá styrkur sér einkar vel,
þar sem ráðstefnurnar hafa
höggvið stór skörð í rýra sjóði
samtakanna.
VERKFRÆÐINGAR Á ÍS-
LANDI OG NÝTING ÞEIRRA
Framsöguerindi Hinriks Guð-
mundssonar, framkvæmdastjóra
V.í. fjalla m. a. um það þjóð-
félagslega tap, sem leiddi af
rangsnúnu hugarfari í garð verk
fræðinga. Eðlilegt hlutverkverk
fræðinga er að hafa forustu í
verkmenningu þjóðarinnar, og
því mikilsvert að ráðamenn skilji
það og hagi stjórnstörfum sínum
samkvæmt þvi
Eðlilega lífsbjörg þjóðarinnar
taldi Hinrik liggja í fiskveiðum
og fiskiðnaði.
Til þess að fiskiðnaður okkar
gæti staðizt samkeppni, væriþað
nauðysnlegt að verkmenning þar
væri aukin, þ. e. hraðfrystihús
og fiskvinnslustöðvar tækju véla
og efnaverkfræðinga í sína þjón
ustu. Nýting verkfræðinga hér
á landi taldi Hinrik lélegavegna
skorts á tæknifræðingum, sem í
mörgum tilfellum gætu leyst þau
störf, sem verkfræðingar ynnu.
í lokaorðum sagði Hinrik.
„Það má búast við því, að
nokkru erfiðara verði að lifa
hér en í öðrum menningarlönd-
vun, en það er verkefni þrótt-
mikilla og kunnáttusamra manna
að leysa þá þraut og njóta þeirra
lífsgleði, sem 1 því er fólgin.
Þá geta þeir að leiðarlokum lit-
ið ánægðir yfir farinn veg og
þjóðin lifað við fengið frelsi og
frjálsræði, sem e.t.v. er meira
en flestar aðrar þjóðir þekkja“.
STÖRF RÁÐGJAFAVERK-
FRÆDINGA NÚ OG í FRAM-
Tíð.
Ráðgj afaverkfræðingar hér á
landi stofnuðu með sér félag ár-
ið 1901 og fékk það upptöku
í alþjóðleg samtök ráðgjafaverk
fræðinga (FIDI) árið 1964.
í erindi Sigurðar Thoroddsen,
verkfræðings kom fram, að ís-
lenzkir ráðgjafaverkfræðingar fá
til úrlausnar hlutfallslega miklu
færri verkefni en starfsbræður
þeirra á hinum Norðurlöndun-
um og Bandaríkjunum, og enn
fremur að opinberir aðilar leysa
sjálfir af höndum mun fleiri verk
eíni hér, en þar er.
Hjá sumum innlendmn stofn-
unum virðist gæta meira og
minna handahófs, en hjá öðrum
er það ráðandi stefna, að þjón-
ustu ráðgjafaverkfræðinga skuli
ekki nota fyrr en í síðustu lög
og helzt ekki.
Framsögumaður gagnrýndi
þann hátt, sem hafður er á um
gatna-, holræsa- og vatnsveitu-
gerð. Verkefnin þar eru miklum
hluta unnin í aukavinnu af starfs
mönnum borgarinnar, sem nota
svo vinnutímann í að gagnrýna
og yfirfara og síðan samþykkja
eigin aðgerðir. Sama anda kvað
hann ríkjandi við vega- og hafn
argerð. Um vegagerðina segir í
framsöguerindi m. a. „þar ríkir
andi Friðriks sjötta: „Vi alene
vide“ og hafi það hent, að út
frá þeim anda hafi brugðið og
þeir hafi með verkefni leitað út
fyrir stofnunina, en ekki hygl-
að þeim eigin starfsmönnum með
aukavinnu, þá hefur ekki verið
farið á flot við íslenzka stétt-
arbræður, heldur til útlendra.
VERKLEGAR ÁÆTLANIR,
SKIPULAGNING OG ÁÆTLUN
ARGERÐ.
Framsögumaður, Egill Skúli
Ingibergsson, verkfræðingur,
skýrði í framsöguerindi sínu
grundvöll CPM áætlunarkerfis-
ins og þá miklu möguleika, sem
þetta kerfi býður, sem stjórn-
unarkerfi. Höfuðatriði CPM kerf
isins eru:
1. Skipulagning —þ.e. rökrétt
örvarit, 2. Tímareikningur, 3.
Útjöfnun fjármuna. 4 Tímasetn-
ing — þ.e. endanleg dagsetning
á byrjunar og lokastígi hvers
verkhluta.
Við CPM áætlanir eru notað-
ir rafreiknar. CPM kerfið hent-
ar bezt við, stór verkefni sem
margir aðilar þurfa að samein-
ast um. í lokaorðum sagði Egill
að áætlun væri verkfæri, sem
ætti-að nota og nýta.
STARFSSVIÐ VERFRÆÐINGA
OG TÆKNIFRÆÐINGA.
Framsögumaður, Bjarni Krist-
jánsson, skólastjóri. T.í. gerði
samanburð á námi tæknifræð-
inga, sem fengju menntun
danskra tæknifræðiskóla, og verk
fræðinga. Hann komst að þeirri
niðurstöðu, að í mörgum aðal-
atriðum væri menntun þeirra á-
þekk. Leiðir þessara skóla skilj-
ast við miðskólapróf. Verðandi
tæknifræðingar halda í iðnskóla
en verðandi verkfræðingar í
menntaskóla. Ekki taldi Bjarni
þó námskröfur eða úrval strang
ara í einum hópnum en hinum.
Hlutfallið verkfræðingar: tækni
fræðingar er 2,5: 1 hér á landi
en hjá grannþjóðunum 1 : 2,5
Sjálfur taldi Bjarni hlutfallið
ekki aðalatriði, heldur hitt, að
virkja í vaxandi mæli hæfileika
straum þjóðarinnar.
SAMSTARF VERKFRÆÐINGA
OG ARKITEKTA
Geirharður Þorsteinsson, arki
tekt gerði grein fyrir þessu sam
starfi með því að lýsa í máli
og myndum samstarfi arkitekta
og verkfræðinga við hönnun á
fskipulagi Breiðholtssvæðisins.
Hann lýsti, hvernig verkefnið
hefði þróazt stig af stigi, og
hvern þátt hvor aðili lagði í
heildarmyndina.
VERFRÆÐILEGAR RANN-
SÓKNIR Á ÍSLANDI
Framsögumaður, Jónas Elías-
son, verkfræðingur, gat þess í
upphafi, að tæknilegur unidirbún
ingur framkvæmda er nú á tím-
um álitinn óumflýjanlegur. Slík-
ur verkfræðilegur undirbúning-
ur mannvirkjagerðar er raun-
verulega í 2 hlutum, frumathug-
un og fullnaðarhönnun. Ákvörð
un um framkvæmdina er tekin
á grundvelli frumathugunar, en
fullnaðarhönnun hefur að mark-
miði, að bygging og starfsemi
mannvirkisins sé möguleg við hin
ar ríkjandi aðstæður. Jónas
ræddi síðan nauðsyn rannsókna,
sem hann taldi undirstöðu áfram
haldandi tækniþróunar.
Meginhluti erindisins fjallaði
um straumfræðirannsóknir, lík-
anatilraunir og gildi rannsókna
fyrir mannvirkjagerð. Að lok-
um benti Jónas á mikilvægi
grundvallarrannsókna fyrir verk
fræðilegar rannsóknir.
BYGGINGARRANNSÓKNIR
f framsöguerindi Haralds Ás-
geirssonar, forstjóra Rannsókn-
lairstofnunar Byggingariðnaðar-
ins kom fram, að saga bygginga
rannsókna á fslandi er fábrotin
og raunverulega _ bundin sögu
Atvinnudeildar H.f.
f ársbyrjun 1965 voru Bygg-
ingarrannsóknir gerðar að sjálf
stæðri deild við Atvinnudeild
H. f. en lög um Rannsóknar-
stofnun byggingariðnaðarins var
samþykkt sama ár.' í framsögu-
erindi segir m.a. um íslenzkar
rannsóknir: „oft er bent á það,
að íslenzkt þjóðfélag sé of lítils
megnugt til þess að reka öfluga
rannsóknarstarfsemi, og víst er,
að orð og ályktanir útlendings-
ins hafa oft hlotið betri hljóm-
grunn en íslenzka sérfræðings-
ins. Venjulegast eiga þó þessar
skoðanir fyrst og fremst hljóm-
grunn hjá aiðlum, sem litla inn-
sýn hafa í gildi tæknilegra und-
irstöðuatriða — en stundum líka
af því að íslenzki sérfræðingur-
inn er nýr og lítið þekktur aðili
í þjóðfélaginu. Gagnstætt þessu
er það reynsla og skoðun undir
ritaðs, að innlendi sérfræðing-
urinn sé að öðru jöfnu miklu
hæfari til að leysá rannsóknar-
verkefnin af hendi“.
Rannsóknarstofnuninni eru á
þessu ári ætlaðar 3,5 millj. kr.
í fjárlögum, en fjármunafest-
ing í húsbyggingum, gatna- og
vegagerð mun verða hátt á 5
milljarð. Það framlag er afar
lágt ef það er haft í huga, að
ýmis stórfyrirtæki í iðnaði í hin
um vestræna heimi leggja allt
að 5% af vergri (brúttó) fram-
leiðslu sinni í rannsóknir og
hagnast vel af.
VERKFRÆðlDEILD
HÁSKÓLA ÍSLANDS
Prófessor Loftur Þorsteinsson
rakti í framsöguerindi sögu og
þróun verkfræðideildar Háskóla
íslands. f ársbyrjun 1940 var
gerð^ ályktun í Verkfræðingafé-
lagi fslands um verkfræðikennslu
við H. f. Hófst sú kennsla þá
þegar haustið eftir.
Hins vegar var verkfræði-
kennsla við H. í. ekki lögfest
fyrr en 1. júlí 1945 með stofn-
un þriggja prófessorsembætta.
|Hlutverk verkfræðideildar er
kennsla og rannsóknir á sviði
raunvísinda, hreinna og hagnýtt
ar. Deildin veitir nú kennslu til
fyrrihlutaprófs í byggingar-,
vela- og rafmagnsverkfræði og
auk þess til B.A.-prófa í nokkr-
um raungreinum.
Fyrrihlutanám í verkfræðimið
ast við þrjú ár og er tekið próf
í lok hvers árs. Fullnaðarpróf-
ið, sem fólgið er í hinum þremur
ársprófum, er miðað við fram-
haldsnám í verkfræðiháskólum í
Kaupmannahöfn (D.T.H.), Þránd
heimi (N.T.H.), Stokkhólmi (K.
T.H.) og Lundi (L.T.H.). Eitt
af megin vandamálum verkfræði
deildar er, hvernig gera á stúd-
enta hlutgenga til síðarihluta-
náms við fjóra tækniháskóla, sem
allir kenna nokkuð mismunandi
námsefni fyrstu árin, án þess að
leggja námstímann eða hlaða á
hann um of. Við deildina starfa 6
prófessorar, fjórir dósentar, einn
lektor og um 20 aukakennarar.
Prófessorar kenna 25% af
Jheildarstundafjölda og dósent-
ar og lektor um 20%. Auka-
kennarar annast þannig meira
en helming kennslunnar. Á næstu
árum hlýtur þróunin að verða
aukin kennsla í verkfræðilegum
greinum með því takmarki að
útskrifa stúdenta með almennt
próf 1 hinum mismunandi höf-
uðgreinum verkfræði eftir 4 ár
nám. Prófið ætti ennfremur að
tryggja aðgang að sérgreinar-
námi við erlenda tækniháskóla.
NÁM í VERKFRÆðl
Sveinbjörn Björnsson, eðlis-
fræðingur, fjallaði í framsögu-
erindi um almennt nám í verk-
fræði. Menn vita ekki hverjar
kröfur framtíðin muni gera til
verkfræðinga, þess vegna er erf
itt að mennta verkfræðinga, þann
ig að menntun þeirra verði hæfi
lega mikil.
Almennt er talið, að sérhæfni
í námi ætti að vera sem minnst
og koma eins seint á námsbraut-
Snni og unnt er, sérhæfingin
ætti að fara fram á námi loknu
í fyrirtækjum, stofnunum eða
skólum.
Talið er rétt, að á 2—3 fyrstu
námsárunum sé lagður traustur
grundvöllur í raunvísindum. Þá
er og mikilvægt, að nemendur
hljóti þjálfun í lausn dæma,
teikningu og verklegum æfing-'
um og venjist á nákvæma úr-
vinnslu gagna. Á seinni hluta
námsins er lögð áherzla á fyrir-
lestra og æfingar í ýmsum grei»
um verkfræði. Kennarar við H.
í. eru furðanlega fastheldnir á
kennslubækur. Margar bókanna
hafa verið notaðar í 15 ár eða
lengur. Síendurtekin yfirferð
sama kennara yfir sömu bók
hlýtur hins vegar að bjóðastöðn
un heim.
Æskilegt væri að nemendur
létu kennsluhætti og námsefni
meirn til sín taka en verið hef-
ur, og veittu kennurum það að
hald, sem hér skortir.
ÁLYKTANIR SÍSE OG FVHÍ AÐ
LOKINNI RÁÐSTEFNU VERK-
FRÆÐINEMA MEÐ STARF-
ANDI VERKFRÆÐINGUM UM
VERKLEGAR FAMKVÆMD-
IR
Verkmenning þjóðar er nú,
fremur en nokkru sinni fyrr,
meginstoð sjálfstæðis hennar og
velmegunar, og er okkur íslend
ingum brýn nauðsyn að dragast
ekki aftur úr öðrum þjóðum 1
þeim efnum. Ráðstefna verkfræð
inema með verkfræðingum gaf
stúdentum uggvænlega mynd af
islenzkri verkmenningu og hvet
ur til eftirfarandi ályktana:
SÍSE og FVHÍ telja fráleitt,
að íslenzkir námsmenn séuhvatt
ir til tæknivísindanáms á sama
tíma og lítið virðist notuð kunn
átta þeirra sérfræðinga, sem þeg
ar eru komnir heim frá námi.
Auk þess er ekkert vitað um
væntanlega eftirspurn eftir sér-
fræðingum hér í hinum ýmsu
sviðum tæknivísinda, og fjöldi
íslenzkra tæknivísindamanna er
seztur að erlendis.
Rannsóknir og undirbúnings-
vinna eru geigvænlega lítill þátt
ur í verklegum framkvæmdum
á íslandi, og fara stórar fjár-
hæðir í súginn þess vegna. SÍSE
og FVHf skora á Verkfræðinga-
félag fslands að hefja þegar í
stað öflugan áróður til að kynna
alþjóð, hve sérþekking og rann-
sóknir í tæknivísindum eru þjóð
félaginu dýrmæt, og hvernig þau
megi bezt nýtast. Um leið er
skorað á alla íslenzka tæknivís-
indamenn að rísa upp gegn glund
roða og flaustri í umfangsmikl-
m framkvæmdum hérlendis með
opinberri málefnalegri gagnrýni,
sem er mun vænlegra til árang-
urs en barlómur innan stéttar-
félags.
SÍSE og FVHÍ vilja vekja at-
hygli á þeirri staðreynd að er-
lend fyrirtæki hafa verið látin
annast allar meiri háttar undir-
búningsrannsóknir að framkv. á
íslandi, svo sem vegna Burfells-
virkjunar. f þessu efni, svo og
m. a. í skipasmíðaiðnaði, höfum
við beinlínis staðið undir fjárfest
ingu hinna erlendu fyrirtækja,
á sama tíma og hægt væri að
byggja hér upp hliðstæða starf-
semi með næg verkefni um fyrir
sjáanlega framtíð og með lítið
meiri tilkostnaði.
SÍSE og FVHÍ álíta það hneisu
fyrir íslenzka þjóð, að Háskóli
íslands skuli ekki mennta sér-
fræðinga í sérgreinum mikilvæg
ustu atvinnuvega landsins, svo
sem fiskiðnaði og hafrannsókn-
um. Einnig er nauðsynlegt, að
þegar í stað verði hafin kennsla
í síðarihlut|anámsefni ýmissa
verkfræðigreina sökum sérstöðu
íslenzkra landshátta og atvinnu
greina.
Bregðist Háskóli fslands hlut-
verki sínu, verður Verkfræðifé-
lag íslands að axla byrðina og
efna til víðtækrar fræðslustarf-
semi, þar sem reynsla og niður-
stöður einstaklinga og rannsókn
arstofnana í sérstæðum Wlenzk-
um vandamálum verði kynnt nýj
^rn verkfræðingum, er koma heim
frá námi.
(Frá SÍSE og FVHÍ).