Morgunblaðið - 13.11.1968, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. NÓV. 1968
15
Bókhlaða Amtsbókasafnsins á Akureyri vígð
Glæsilegustu hús sinnor tegundnr n íslondi
Akureyri, 9. nóvemb.er.
í DAG var náð langþráðum á-
fanga í sögu Amtsbókasafnsins
á Akureyri, sem er langelzta
stofnunin, sem nú starfar hér í
bæ. Kl. 14 í dag hófst vígslu-
athöfn hinnar miklu og glæsi-
legu bókhlöðu við Brekkugötu
en allir, sem til þekkja, ljúka
upp einum munni um, að hún sé
veglegasta, vandaðasta og glæsi
iegasta hús sinnar tegundar á fs
landi, enda hefur ekkert verið til
sparað að gera hana sem bezt úr
garði. „Höfundur" hússins og
arkitekt var Gunnlaugur Hall-
dórsson, og hefir hanr. ráðið
öllu, smáu og stóru, um gerð og
val efnis, húsgagna, húsbúnaðar
og lita, auk útlits og innra skipu
lags hússins sjálfs.
Margt manna var viðstatt hús
vígsluna, enda allir velkomnir
þangað. Nokkrir þeirra, sem sér
staklega hafði verið boðið, gátu
þé ekki komið vegna annríkis,
svo sem menntamálaráðherra og
Gunnlaugur Halldórsson, arki
tekt.
VÍG SLU ATHÖFNIN
Stefán Reykjalín, fram-
kvæmdastjóri bygginganefndar
hússins, setti athöfnina og lýsti
húsinu fyrir viðstöddum, en for
maður bygginganefndar, Jón G.
Sólnes, greindi frá gangi bygg-
ingaframkvæmdanna og þakkaði
öllum, sem lagt hefðu hönd að
verki. í sama streng tók næsti
ræðumaður, Bjarni Einarsson,
bæjarstjóri, sem minntist sér-
ataklega Davíðs skálds Stefáns-
sonar, sem áratugi var bóka-
vörður við safnið og bar þessa
byggingu mjög fyrir brjósti og
vann að undirbúningi hennar, með
an honum entist 'líf. Einnig flutti
hann sérstakar þakkir Gunn-
laugi Halldórssyni, arkitekt, og
ræddi fyrst um gildi bókarinnar
og sjálfsmenntunar fyrir þjóS-
menningu íslendinga fyrr og síð
ar, en minntist síðan ýmissa
andlegra frömuða, sem 'lifað
hafa og starfað á Akureyri. —
Eiríkur Hreinn Finnbogason,
borgarbókavörður, flutti árnfað
aróskir og kveðjur frá borgar-
stjóranum í Reykjavík og
Reykjavíkurborg og afhenti
Amtsbókasafninu að gjöf frá
Borgarbókasafninu í Reykjavík
höggmyndina Dýrkun eftir Ás-
mund Sveinsson. Eiríkur taldi
vígslu hinnar nýju bókhlöðu
ekki aðeins merkisviðburð í sögu
Akureyrar, heldur einnig í
menningarsögu allrar þjóðarinn
ar. — Ingvar Gíslason, alþm.,
flutti kveðjur þeirra þingmanna
kjördæmisins, sem gátu ekki
komið því við að vera viðstadd-
ir. Hann taldi skólastarf á Ak-
ureyri hljóta að fara stórvax-
andi á næstu árum og verða æ
fjölbreyttara, og þá kæmi hin
í tengslum við það. —■ Stein
nýja bókhlaða að góðum notum
dór Steindórsson, skó'lameistari,
þakkaði langt og gott samstarf
Amtsbókasafnsins við Mennta-
skólann, en það hefir verið mjög
náið á ýmsum sviðum. — Allir
ræðumenn árnuðu safninu og
etarfsmönnum þess allra heilla og
blessunar.
Að lokum tók til máls Arni
Jónsson, bókavörður Amtsbóka-
safnsins, og bað menn minnast
sérstaklegia Davíðs Stefánsson-
ar, sem hann kvaðst vita, að
hefði þráð heitt að mega lifa
þennan dag. Hann hefði unnið
safninu langt og merkilegt starf
og nafn hans brygði ljóma á
safnið og mundi bregða um 'lang
ar stundir. Þá harmaði Árni
mjög, að Gunnlaugur Halldórs-
son, Stefán Reykjalín, Jón Haf-
steinn Jónsson og Árni Jónsson,
en eftir lát Davíðs tók Gisli
Jónsson sæti hans í nefndinni.
Á 100 ára afmæli Akureyrar gaf
ríkisstjórnin 1 milljón króna i
byggiingasjóð. Byggin^ifram-
kvæmdir hófust 1963 og hefir
síðan verið haldið áfram, eftir
því sem fjárveitingar hafa leyft
hverju sinni. Þegar lóð og um-
hverfi hússins hefir verið komið
í gott lag næsta sumar, er gert
er gengið inn í heimlánasalinn.
Hann er um 30 m á 'lengd og 9
m á breidd, eða um 270 fermetr-
ar (með anddyrinu). Skammt
innan við dyrnar er afgreiðsiu-
borð, þar sem heimlánin eru
skráð og tekið við bókum úr
láni. Sunnan við borðið eru
barna- og unglingadeildir, litlu
börnin að austan, en unglingarn
ir að vestan. Svæðið norðan við
anddyrið er ætlað fullorðnum.
Bókahillur eru meðfram öllum
veggjum, og í norðurhluta salar-
ins eru sex „hillueyjar" á gólfi.
fágæti og önnur sérstök verð-
mæti. Geymslusafn Amtsbóka-
safnsins er að mestu varðveitt í
bókageymslunni á þessari hæð.
Það er geymt í járnskápum, sem
rennt er til á teinabrautum. Þess
ir skápar, sem Ofnasmiðjan í
Reykjavík hefur smíðað, eru hið
”mesta þing. Þeir eru nokkuð dýr
ir miðað við venjulega skápa,
en .við notkun þeirra sparast
geysimikið húsrými. Þeir eru
mjög hagkvæmir, og miðað við
byggingarkostnað pr. rúmmetra
fer ekki milli mála að þeir marg-
ráð fyrir, að samanlagður bygg-
ingarkostnaður verði rúmar 13
milljónir króna.
Á fundi í Stúdentafélaginu á
Akureyri í marz 1913 bar Stefán
Stefánsson, skó'lameistari fram
tillögu þess efnis, að félagið
gengist fyrir því, að komið yrði
upp eldtraustri geymslu yfir
Amtsbókasafnið, eins og raumar
hafði verið gert að skilyrði Í0
árum áður, þegar amtsráð skil-
Þessi mynd var tekin við vígslu Bókhlöðunnar. Á henni eru, talið frá vinsfcri: Árni Jónsson,
bókavörður, Stefán Reykjalín, f ramkvæmdastjóri bygginganefn dar, Gísli Jónsson, formaður
bókasafnsnefndar, Guðmundur G. Hagalín, bókafulltrúi ríkisins og Jón G. Sólnes, formaður by neðri salar, eru þægilegir stól-
Bókhlaðan nýja. — Ljósm.: Sv.P.
Almenningur hefur frjálsan að-
gang að öllum bókum í þessum
sal og getur fengið þær lánað-
ar eftir reglum safnsins. Þá eru
dagblöðin þarna og góð aðstaða
til að lesa þau. Allmörg sæti eru
í salnum, svo að gestir geti tyllt
sér niður og gluggað í bók, ef
þeir kjósa. Gólfefnið er korkur
með slithúð úr næloni. Lamparn
ir eru svo nefndir Raak — lamp
ar frá Hollandi. Bókahillur
undir gluggum eru frá Ofna-
smiðjunni í Reykjavík. Allar aðr
ar bókahillur í salnum eru frá
Reska Metalindustri A.S. í
Kaupmannahöfn.
f miðjum heimlánasalnum er
stiginn upp á efri hæðina. Þar
uppi er lestrarsalurinn. Hann er
jafnstór og salurinn niðri að flat
armáli, en rúmum metra hærri
undir loft. Þrír veggir hans eru
að mestu úr gleri. Á gólfi er
grátt nælon teppi. Salurinn skipt
ist nokkuð í tvennt af stigagat-
inu og „hillueyjum" austan þess,
en þar er meiri hlutinn af hand-
bókasafni salarins. í suðurhlut-
anum eru 28 lesborð með svört-
um „eternit" plötum. Þessi hluti
salarins er ætlaður þeim sem
stunda nám og rannsóknir.
Þarna er einnig afgreiðsluborð
salvarðar, en mjög skammt er
þaðan í bókageymslu geymslu-
bókadeildar og filmugeymslu.
Norðan við „hillueyjarnar“, sem
eru frá Reska eins og hillur
Stefáni Reykjalín, sem unnið hef
ir mikið starf sem framkvæmda-
stjóri byggingarnefndarinnar.
Þá talaði Gísli Jónsson, formað
ur stjórnarnefndar Amtsbóka-
safnsins, og rakti sögu safnsins
fram til þessa dags. Um aldur
þess veit enginn lengur, en víst
er, að það er a.m.k. 140 ára gam-
alt, ef til vill eldra. Það er, auk
þess að vera elzta stofnun á veg
um Akureyrarbæjar, elzta hér-
aðsbókasafn á landinu. í safn-
inu eru mú 40-50 þúsund bindi
bóka, afburðagott b'laðasafn og
margt af lesfilmum. Gísli gat um
gjöf, sem safninu barst í dag frá
Þjóðræknisfélagi Akureyrar, um
250 bækur og rit um og eftir
Vestur-íslendinga. Loks lýsti
hann safnið tekið til starfa í hin
um nýju húsakynnum, en út-
lánastarfsemi hefst mánudaginn
11. nóv., á afmælisdegi sr. Matt-
híasar Jochumssonar.
Guðmundur G. Hagalín, bóka
fulltrúi ríkisins, flutti ávarp, og
gginganefndar.
son skyldi ekki geta verið við
vígsluna staddur. Árni lauk máli
sínu með þeirri ósk, að safnið
sjálft reyndist þess jafnan um-
komið að hæfa svo veglegu húsi,
sem nú væri orðið bústaður
þess. Þá þakkaði hann fögur orð
og hlýjar óskir.
Kveðjur bárust frá ýmsum að-
ilum, svo sem Gunnlaugi Hall-
dórssyni, ráðherrunum Gylfa Þ.
Gíslasyni og Magnúsi Jónssyni,
Háskólabókasafni, landsbóka-
verði, Bókavarðafélagi fslands
og Jónasi G. Rafnar alþm. og
frú.
Byggingarsagan
Bókhlaðan er í raun réttri af-
mælisgjöf Akureyringa til
sjá'lfra sín í tilefni aldarafmæl-
is kaupstaðarins 1962 Tiilaga
þess efnis var samþykkt í bæj-
arstjórn 10. maí 1960, og næsta
ár var sérstök byggingarnefnd
kosin. f henni áttu sæti- Jón G.
Sólnes, formaður, Davíð Stefáns
aði safninu í hendur Akureyrar
bæ og Eyjafjarðarsýslu, án
þess að neitt væri aðhafzt. Til-
lagan var samþykkt, og æ síðan
barðist félagið mjög fyrir þessu
máli allt fram yfir síðari stríðs-
árin. Upp úr 1930 var hafin al-
menn fjársöfnun, fengin lóð og
efnt til samkeppni um upp-
drætti, og h'lutu þeir Gunnlaug-
ur Haldórsson og Bárður ís-
leifsson 1. verðlaun. Herzlumun
inn einn skorti á, að hafizt yrði
handa þá, en kreppa, fjárskort-
ur og síðar styrjöld komu í veg
fyrir það.
LÝSING Á BÓKHLÖÐUNNI.
Húsið sem nú er risið, er 30
m. langt og 16 m. breitt, eða um
480 fermetrar. Rúmmál þess mun
vera tæpir 4000 rúmmetrar.
Framhluti þess, sem austur að
götunni snýr, er tvær hæðir, en
vesturhlutinn er þrjár hæðir.
Aðalinngangur er á austurhlið.
Fyrst er komið inn í anddyri,
sem er að mestu úr gleri. Þaðan
borga sig. Á efstu hæð vestur-
hlutans er Héraðsskjalasafnið og
stór bókageymsla, sem síðar verð
ur búin hjólaskápum. Bóka- og
skjalageymslurnar eru þannig
gerðar, að varla mun annað rými
hérlendis eldhættuminna en
þær.
f vesturhluta hússins er mið-
stöðvarhitun, en í austurhlutan-
um, sölunum báðum, er hitað upp
með heitu lofti. Hitakerfi þetta
er jafnframt loftræsting og held
ur jöfnum og réttum raka i hú's-
inu. Kerfið er að nokkru leyti am
erískt, en að nokkru leyti smíð-
að af Sameinuðu verkstæðunum
Marz hér á Akureyri. Sigurður
Svanbergsson, vatnsveitustjóri
hefur haft umsjón með uppsetn-
ingu hitakerfisins, er fyrirkomu
lagi þess öllu hefur Kristján
Flygering, verkfræðingur í
Reykjavík ráðið.
Ljósabúnaði hefur Sigurður
Halldórsson, verkfræðingur í
Reykjavík ráðið, en Elektro Co.
hér á Akureyri hefur annazt um
uppsetningu sem og allar raf-
lagnir hússins.
Gunnar Óskarsson, hefur ver-
ið byggingameistari hússins og
séð um allt múrverk. Páll Frið-
finnsson hefur verið yfirsmiður
við allt tréverk. Málningu hafa
þeir Benedikt Benediktsson og
Skúli Flosason annazt.
ÁGRIP AF SÖGU
AMTSBÓKASAFNSINS
Eins og fyrr er getið er Amts-
bókasafnið langelzta stofnun,
sem nú starfar í Akureyrarbæ.
Heimildir um stofnun þess skort
ir alveg, en víst er, að það muni
hafa verið á Möðruvöllum í
Hörgárdal fyrstu árin. Stefán
amtmaður Þórarinsson getur
þess í Lærdómslistafélagsritum
1792, að ári áður hafi h’ann stofn
að „Hið norðlenzka bóklestrarfé
lag“, og hvetur til að fleiri slík
félög verði stofnuð. Félagsmenn
losuðu 20, en annars er fátt um
ar, ætlaðir þeim, sem lesa vilja
tímarit þau, er liggja frammi í
salnum. Nyrzt í lestrarsalnum
eru þrír lesklefar fyrir fræði-
menn og þá sem af sérstökum
ástæðum þurfa að vinna einir
sér. Öll húsgögn í báðum sölun-
um hefur Valbjörk h.f. smíðað.
Ljósabúnaður í lestrarsal eru
amerískir „Prescolite" — kast-
lampar, felldir inn í loftið.
Málverk prýða vegginn gegnt
uppgöngunni eftir Jón Stefáns-
son, Gunnlaug Blöndal og Jó-
hannes Kjarval. Við vesturvegg i þetta félag kunnugt. Hugsanlegt
í lestrarsal verða eirmyndir af
Matthíasi Jochumsyni og Davíð
Stefánssyni, Ríkharður Jónsson
hefur gert myndina af Matthíasi
er, að einhver tengsl hafi verið
milli þess og bókasafnsins, en
það er ósannað mál.
Eftirmaður Stefáns (d. 1823) í
en Severin Jacobsen, danskur amtmannsembætti var Grímur
myndhöggvari, myndina af Dav- ! Jónsson, sem raunar gengdi því
íð.
I tvisvar. Árið 1826 skrifaði hann
Vesturhluti hússins er, eins og ■ vini sínum Finni Magnússyni til
fyrr getur, þrjár hæðir. Þar eru
á neðstu hæð tvær bókageymsl-
ur, bókbandsstofa, snyrtingar
og hitaklefar. Á miðhæð þessa
húshluta er stór bókageymsla,
Kaupmannahafnar og segir í því
bréfi, að hann hafi „ladet sig
forföre til at stifte et læsesel-
skab“ og biður Finn að kaupa
handa því bækur. Tveimur árum
vinnuherbergi og tvær Utl- síðar, í maí 1828, fékk amtmað-
ar skrifstofur, auk klefa fyrir I Framhaid á bn. 20