Morgunblaðið - 02.04.1969, Blaðsíða 16

16
MOROUN'BLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. APRÍL 196»

"CTitaefandi H.f. Árva&uir, Reykjavifc,
HnamkV-semdagtj óri HaraMur Sveinssion.
Ritstjórax' Siguxður Bjamason frá VigUiT.
Matitíhías Jofhannesslen.
Byjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjómarfullteúi Þorbjöm Guðtaundsison.
Fréttaiatjóri Björn Jóhannsson'.
Auglýs ingastj öxi Árni Garðar Krigtinsson.
Ritstjórn oig afgreiðsla Aðalstræti 6. Sími ÍO-IXX).
Auglýsingar Aðaistræti 6. Sími 22-4-80.
Ásfcriftargj'aM kr. 496.00 á xnánuði innanlands.
í lausasölu kr. 10.00 eintakið.
ÆSKAN STYÐUR
AÐILD AÐ NATO
l?yrir nokkrum dögum efndi
® Stúdentafélag Háskóla
íslands til fundar meðal há-
skðlastúdenta, þar sem m.a.
var fjallað um áðild íslands
að Atlantshafsbandalaginu. Á
fundi þessum var samþykkt
með yfirgnæfandi meirihluta
atkvæða að lýsa fylgi við
áframhaldandi aðild íslands
að Norður-Atlantshafsbanda-
laginu. Það voru 104 stúdent-
ar, sem greiddu þessari til-
lögu atkvæði en einungis 19
voru andvígir henni og 13
sátu hjá.
Þessi atkvæðagreiðsla er
afar mikilsverð bæði fyrir þá
sök, að hún sýnir víðtækan
stuðning við aðild íslands að
Atlantshafsbandalaginu með-
al íslenzkra háskólastúdenta
og einnig vegna þess að telja
má að þessi atkvæðagreiðsla
gefi nokkuð glögga mynd af
afstöðu unga fólksins á ís-
landi til varnarsamstarfs
Atlantshafsþjóðanna.
Á þeim 20 árum, sem liðin
eru frá stofnun Atlantshafs-
bandalagsins hafa örlagaríkir
atburðir gerzt í Evrópu. Upp-
reisn A-þýzkra verkamanna
í A-Berlín 17. júní 1953, sem
var barin niður með ofurafli
sovézkra skriðdreka er okkur
enn í minni. Einnig uppreisn-
in í Poznan 1956 og hin blóð-
ugu átök, sem urðu í Ung-
verjalandi það ár. Eftir 1960
virtist andrúmsloftið í Evr-
ópu hins vegar breytast og
vonir vöknuðu um að friðvæn
legri tímar væru í vændum.
Það var ekki sízt unga fólkið,
sem ól slíkar vonir í brjósti
og það var fyrst og fremst
æskan, sem var reiðubúin til
þess að endurskoða ríkjandi
viðhorf í samskiptum austurs
og vesturs.
En einmitt vegna þess að
unga fólkið í Evrópu, og einn-
ig hér á íslandi, gerði sér svo
háar vonir um betri framtíð,
kom innrás kommúnistaríkj-
anha í Tékkóslóvakíu eins og
reiðarslag yfir æsku allra
landa. Og óhikað má fullyrða,
að enginn einn atburður á
jafn ríkan þátt í samþykkt
íslenzkra háskólastúdenta um
stuðning* við Atlantshafs-
bandalagið og einmitt innrás-
in í Tékkóslóvakíu sem varð
til þess að margur ungur mað
ur og ung kona vöknuðu upp
við vondan draum og urðu að
viðurkenna að ekkert hafði
breytzt. En það var ekki ein-
vörðungu innrásin sjálf, sem
sannfærði íslenzka æsku-
menn um gildi Atlantshafs-
bandalagsins og þátttöku ls-
lands í því. Viðbrögð komm-
únista hér á íslandi við inn-
rásinni urðu einnig til þess
að æskan gerði sér betur
grein fyrir því en áður að
einnig hér á landi eru til
menn með hugarfar og inn-
ræti þeirra, sem frömdu
ofbeldisverkin í Tékkóslóvak-
íu.
Einn af helztu talsmönnum
kommúnista hér á Islandi lét
í ljós þá einlægu ósk sama
daginn og innrásin var gerð
að Tékkar og Slóvakar mættu
aldrei eignast frjálsa flokka
og frjáls blöð. Annar tals-
maður kommúnista og einn
mesti fræðimaður þeirra um
þessar mundir sagði að komm
únistar hefðu mótmælt, ekki
vegna ofbeldisverknaðar
gagnvart fólkinu í Tékkó-
slóvakíu heldur vegna hins,
að þessir atburðir kæmu sér
illa fyrir sósíalismann.
ÞeSsir atburðir og aðrir
slíkir hafa ekki sízt valdið
því, að nú á 20 ára afmæli
Atlantshafsbandalagsins nýt-
ur aðild íslands að því víð-
tækari stuðnings meðal ís-
lenzkrar æsku en nokkru
sinni fyrr um leið og fyrir-
litningin á grjótkösturunum
frá 1949 er sterkari en nokkru
sinni áður.
REYNUM ENN
TIL ÞRAUTAR
TVTú fer páskavikan í hönd og
þeir eru margir, sem
nota þessa daga sér til hvíld-
ar og hressingar. En einn hóp
ur manna hlýtur þó að halda
áfram störfum þá frí- og helgi
daga, sem framundan eru.
Það eru samningamenn vinnu
veitenda og verkalýðssam-
taka ásamt sáttanefndinni.
Þessir aðilar hafa nú setið
á samningafundum um eins
mánáðar skeið en lítið orðið
ágengt. Vissulega ber að meta
það, að verkalýðssamtökin
hafa sýnt meiri biðlund nú en
oft áður í samningaviðræðum
og ekki gripið til verkfallsað-
gerða enn sem komið er.
Hins vegar er ljóst að nú fer
að draga til tíðinda ef samn-
ingar takast ekki á næstunni.
Verkalýðssamtökin hafa
hvatt til almennra verkfalls-
aðgerða tvo daga í næstu
viku og látið í það skína, að
til víðtækari aðgerða yrði
gripið eftir það, ef samningar
takast ekki. Auðvitað hefur
mönnum verið ljóst, að fyrr

UTAN ÚR HEIMI
Ólga í Miðbaugs Guineu
eftir 5 mánaða frelsi

FYRIR fimm mánuðum fædd
ist nýtt sjálfstætt ríki á og
við vesturströnd Afríku, og
hlaut nafnið Miðbaugs Gu-
inea. Miðbaugsnafnið hlaut
ríkið vegna legu sinnar og til
aðgreiningar frá öðru Afríku-
landi með sama nafni. Mið-
baugs Guinea er raunar tvö
aðskild lönd, eyjan Fernando
Po, sem oft hefur heyrzt
nefnd í fréttum í sambandí
við matvælaflutninga til Bi-
afra, og strandríkið Rio Muni
við Biafra-flóa. Voru bæði
löndin nýlendur Spánar þar
til í október í fyrra að yfir-
völd Spánar fóru að ósk-
um Sameinuðu þjóðanna og
veittu þeim sjálfstæði.
Eyjan Femando Po er um
300 kílómetrum fyrir norð-
vestan Rio Muni, og eru
samgöngur milli þessara
tveggja hluta Mið'baugs Gu-
ineu strjálatr. Þjóðirnar eru
einnig gjörólíkar. Á Fern-
ando Po býr Bubi ættflokk-
urinn, en Fang ættflokkur-
inn byggir Rio Muni. Tala
þeir hvor sína tungu, en sam-
eiginlegt tunguimál þeirra er
spæns’ka. Fernando Po e<r
frjósöm eyja og íbúarnir yfir-
leitt vel stæðir og menntaðir
á afrískan mælikvarða. í Rio
Muni er hinsvegar mikil fiá-
tækt og menntun á mun
lægra stigi.
Þegar Miðbaugs Guinea
varð 133. sjiálfstæða ríki
heims, gekk þar í gildi ný
stjórnarskrá, og er hún nokk-
uð lýðræðislegri en sai, er
gildir hjá fyrrverandi ný-
lendustjórunum í Madjrid.
Var það eitt fyrsta verk nýju
þjóðarinnar að kjósa sér for-
seta, og fór þá eins og Bubi-
arnir á Fernando Po höfðu
óttazt að kjörinn var forseti
frá Rio Muni, enda íbúar þar
nokkuð fjölmiennari en á
Fernando Po. Fyrir valinu
varð Francisco Macias Ngu-
ema, 45 ára fyrrum skógar-
höggsmaður frá bænum Eb-
ellin á bökkum Benito ár-
innar í Rio Muni. Fátt er vit-
að um 'fortíð Macias fors'eta
annað en það, að í um 20 ár
starfaði hann við skógarhögg,
en gerðist svo stairfsmaður
hjá nýlendustjórninni. Mennt
un hefur hann enga Motið.
Störfin hjá nýlendustjórn-
inni urðu ekki ti*l að skapa
ást hjá Macias til Spánverja.
Segir hann að þá 'hafi hann
kynnzt því frá fyrstu hendi
hvernig „spænskt auðvald
arðrændi þjóðina“. Segir
hann að Spánveirjar hafi
flutt á brott allan dýrari
smíðavið og efckert látið í
staðinn. Eftir embættistök-
Francisco Macias Nguema
forseti
una hóf Macias mikla áróð-
ursherferð gegn Spánverjum,
sem hann nefndi nýlendu-,
heimsvalda- og auðvalds-
sinna. Um 6.500 Spánverjar
voru búsettir í Miðbaugs
Guineu þegair landið varð
sjálfstætt, og tók fljótt að
bera á ofsóknum gegn þeim.
Tóikst þó að koma í veg fyr-
ir alvarlega árekstra, aðal-
lega vegna þess að í landinu
var 260 manna spænskt lög-
reglulið, Guardia Civil, sam-
kvæmt ósk yfirvalda við
sjálfstæðistökuna. Telja frétta
mienn að ef lögregilusveitir
þess'ar hefðu horfið heim
þegar landið varð sjáifstætt í
október, hefðu fjöldamorð
verið framin í Rata, höfuð-
menntamennirnir í Rio Muni.
Það eru ekki aðeins Spán-
verjar, sem hafa orðið hart
úti þes'sa fimm mánuði, sem
Miðbaugs Guinea hefur verið
sjálfstætt ríki. í október
myndaði Macias forseti ríkis-
stjórn og valdi í ráðherra-
embættin þá menn, sem hann
helzt treysti. í emlbætti utan-
ríkisráðherra skipaði hann
Anasasio Ndongo, en niú situr
Ndongo í fangelsi og bíður
dóms fyrir meinta tilraun til
uppreisnar. FuUtrúi Mið-
baugs Guineu hjá Sameinuðu
þjóðunum var skipaður Sat-
urnino Ibongo, en einnig
hann var sakaður um aðild
að byltingartilrauninni. Hann
var þó ekki jafn heppinn og
Ndongo. Ndongo var að vísu
hart leikinn eftir meinta
byltingartilraun og fluttur
rænulaus í fangelsið, en hann
lifir þó enn, hve lengi sem
það verður. Ibongo var pynt-
aður til bana í fangelsinu.
Macias forseti hefur náð
því marki, sem thann setti sér.
Hann er nú einvaldur í ríki
sínu. Eitt er það þó, seim
hann vildl hafa öðruvsi. Fjar-
lægðin frá Rio Muni til Fern-
ando Po er mikil, en forseti
landsins þarf að sjálfsögðu
að hafa greiðan aðgang að
öllum hlutum ríkisins. En til
Fernando Po kemst hann
ekki. Engar flugvélar eru í
eigu Miðfoaugs Guineu, og
einu vélarnar sem ganga
miHi Rio Muni og eyjarinn-
Nýja ríkið Miðbaugs Guinea sést neðarlega til vinstri á kort-
inu. Er Fernando Po úf af strönd Cameroun, en Rio Muni á
milli Cameroun og Gabon.
borg Riio Muni. En þrátt fyr-
ir áfram,haldandi dvöl lög-
reglusveitanna bafa um 4.500
Spánverjar flutzt frá Mið-
baugs Guineu á undanfönn-
um mánuðum, og margir
þeirra tvö þúsund Spánverja,
sem eftir eru, hugsa til flutn-
ings. Er þetta mikið áfall
fyrir nýja ríkið, því Spán-
verjarnir eru svo til einu
ar enu spænskar. Með spænsk
um flugvélum þorir einvald-
urinn ekki að fljúga af ótta
við að honum verði rænt.
Hefur einvaldurinn farið
þess á leit við nágrannaríkin
að þau taki upp ferðir á þess-
airi leið, en svo virðist sem
þeim sé ekki mjög í mun að
aðstoða þennan nýjasta þjóð-
höfðingja Afríku.
eða síðar mundi koma til ein-
hverra verkfallsaðgerða af
hálfu verkalýðssamtakanna
ef lítið þokast í samko'mu-
lagsátt. Hitt er staðreynd, að
það er ekki einungis hags-
munir þjóðarbúsins í heild
eða atvinnurekenda að ekki
komi til almennra verkfalla.
Launamenn eiga sjálfir tölu-
vert í húfi. Vertíðin stendur
nú sem hæst og gengur allvel
og ekki veitir af, að afla tekna
þegar tækifæri eru til. Þess
vegna hljóta verkalýðssam-
tökin að íhuga vel sinn gang
á næstunni. Þau hafa sýnt
biðlund, sem ber að meta en
spyrja má, hvort það sé ekki
einmitt þeirra eigin félags-
mönnum í hag, að enn verði
reynt til þrautar að ná samn-
ingum án víðtækra verkfalls-
aðgerða.