Morgunblaðið - 25.03.1970, Blaðsíða 11

MORGUNiBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. MARZ-H970
11
BOKMENNTIR - LISTIR BÓKMENNTIR - LISTIR
BÓKMENNTIR - LISTIR
„Hve gott og fagurt“
Ungmennafélag Reykdæla er
eitt af þrem ungmennafélögum,
sem ennþá lætur önnur menning
armál en íþróttir til sín taka. Það
starfrækir gott og vel hirt bóka
safn, sem brátt mun nú fá ágætt
húsnæði í félagsheimilinu Loga-
landi, og það hefur rækt leik-
starfsemi svo að segja að stað-
aldri í þrjá áratugi. Formaður fé
lagsins og bókavörður er nú
Bjarni bóndi Guðráðsson í Nesi,
sem á þegar langt og gott starf
að baki í félagsmálum Reyk-
dæla. Leikstarfsemin á mikinn
hauk í horni, þar sem er Andrés
bóndi Jónsson í Deildartungu.
Hann hefir haft með höndum
leiksýningar ungmennafélagsins
áratugum saman, og áhugi hans
á leiklist er svo ríkur, að hann
hefur stundað nám í leikskóla í
Reykjavík. Hann hefur og sótt
þar leiksýningar, hvenær sem
hann hefur fengið því við komið,
og leikbókmenntir hefur hann
kynnt sér eftir því, sem hann
hefur haft aðstöðu til.
Síðan ég fluttist hingað upp
eftir, hefur ungmennafélagið kom
i® á svið tveimur íslenzkum leik
ritum, Skuggasveini og Pilti og
stúlku, og síðastliðið fimmtudags
kvöld hafði það frumsýningu á
gamanleikritinu Hve gott og fag
urt — eftir Somerset Maugham.
I>að er skrifað í ærið léttum tón
og allt að því galsakenndum, og
hæglega gæti þannig farið hjá
lítt æfðum og mjög vankunnandi
leikstjóra, að það yrði á svið-
inu ekki galsarík ádeila, heldur
áhrifalaus skrípaleikur, sem ekki
væri einu sinni hægt að hlæja
að.
En sú hefur ekki orðið raun
in hjá Andrési og eftir aðstæð-
um um svið, leikbúnað og val
leikenda í ellefu mismunandi mik
ilvæg hlutverk tel ég, að ekki
verði annað sagt en að yfirleitt
hafi vel lánazt og um sumt allt
að því með ólíkindum, enda
skemmtu leikgestir sér mæta vel.
Aðalpersónumar þrjár, frú
Victoría og stríðshetjumar tvær,
sem hún er báðum gift, leika
Hrafnhildur Sveinsdóttir, hús-
freyja á Bergi, Stefán Eggerts-
son bóndi á Steðja, og Ármann
Bjamason á Kjalvararstöðum.
Hrafnhildur er svo að segja allt
af á sviðinu fi'á upphafi leiks-
ins til enda, en leikur hennar
var samt allur svo eðlilegur og
gæddur slíku lífi, að hann bar
ljóst vitni um óvenjulega hæfi-
leika, og tekur þessi umsögn
Haukur Ingibergsson:
Hljómplötur
Efni: Lög úr „Þið munið hann
Jörund.“
Flytjandi: Þrjú á palli.
Hljóðritun: f stereo.
Útgáfa: SG hljómplötur.
Það er ekki oft, sem það hefur
gerzt, að sönglög úr leikriti eru
komin út á hljómplötu þrem vik
um eftir frumsýningu.
Sú er þó raunin á með söng-
lögin úr leikritinu „Þið munið
hann Jörund,“ eftir Jóna-s Árna
son, sem Leikfélag Reykjavíkur
er að sýna um þessar mundir í
Iðnó við mikla aðsókn.
Það er ef til vill að fara að
bera í bakkafullan lækinn að
ræða þetta leikrit Jónasar, svo
vel hefur það verið kynnt í fjöl
miðlum, en það fjallar um Jör-
und þann, sem hér hefur ríkt
allra „konunga“ stjdzt, og hefði
vafalítið aldrei komizt á spjöld
íslandssögunnar, ef Napoleons
hins franska og styrjalda hans
hefði ekki notið við.
I leikritinu fer Jónas frjáls-
lega með sögulegar staðreyndir,
en það skiptir að mínu viti engu
máli, þar sem verkið á varla að
skoðast sem tilraun til söguskýr
iinga.
í leikritinu kemur fram söng-
tríó, sem á að vera eins konar
milliliður milli leikenda og áhorf
enda. Þetta tríó syngur írsk,
VELJUM ÍSLENZKT
jafnt til svipbrigða, hreyfinga
og raddbreytinga. Stefán og Ár-
mann fóru og svo vel með hlut-
verk sín, að samskipti þeirra við
hina sameiginlegu bráðfjörugu,
en ekki að sama skapi settlegu
eiginkonu þeirra fengu notið sín.
Hinn nýríka væntanlega þriðja
eiginmann frúarinnar lék Jakob
bóndi á Hæli sem hefur löngum
verið mikill áhugamaður um leik
starfsemi. Fórst honum það allvel
úr hendi, og sama gildir um Ra-
ham málafærslumann, sem leik-
stjórinn sjálfur lék. Steinunn
Garðarsdóttir gæddi og tengda-
móðurina lífi, sem kostulega, hálf
fomlega og ekki bráðgáfaða and
stæðu hinnar gljáfáguðu frúar,
og Sigríður Einarsdóttir, Sigríð
ur Guðmundsdóttir og Ragnhild
ur Þorsteinsdóttir sómdu sér vel
í sínum minni háttar hlutverkum.
Þá er — auk sendils, sem snöggv
ast kemur in-n í leikslok og Stein
ar Vilhj álmsson leikur — enn ó-
getið einnar prsónu. Það er ung
frú Montmorency, ómissandi
tæki Rahams og fleiri mála-
færslumanna í skilnaðarmálum,
enslk og skozfc þjóðlög við texta
Jónasar, og þessi lög eru komin
út á LP-plötu, sem hljóðrituð er
í London, og er að sjálfsögðu í
stereo.
Flytjendur á hljómplötunni
eru þeir sömu og í leikritinu,
þau Tróels Bentsen, sem áður
var með Savannatríóinu, Edda
Þórarinsdóttir leikkona hjá LR
og Helgi Einarsson. Nefna þau
tríó sitt „Þrjú á palli“.
Syngja þau alls 13 lög, og í
þeim er að nokkru rakin saga
Jörundar hérlendis, og geta þau
staðið sem sjálfstæð heild, þótt
það auki enn á skilninginn, ef
fólk hefur séð leikritið.
Þessi lög eru flest óþekkt hér
lendis, en sum hafa til að bera
þá töfra einmanaleikans sem ein
kenna þjóðlög þessara landa, en
önnur flytja boðskap drykkju
og gleði.
Þeir Tróels og Helgi leika und
i-r á gítara, en einnig er leikið
á bassa í flestum laganna, og á
nokkrum stöðum aðstoða fleiri
hljóðfæri. Sá Þórir Baldursson
um útsetningar fyrir þessi auka
hijóðfæri. Stjórnaði hann einnig
upptökunni og framkvæmir þar
umdeilanleg atriði. Útsetningar
fyrir sjálft tríóið gerði Páll Ein-
arsson.
Textar Jónasar eru fyrirtak og
áin þess að ég vilji fara að blanda
mér inn í bókmenntalegar um
ræður, verð ég að láta þá skoð-
un í Ijós, að Jónasi Árnasyni
ber heitið alþýðuskáld flestum
öðrum skáldum betur. Orðfæri
hans er einfalt og skýrt en af
dráttarlaust, og á flest viðfangs
efni tekst honum að varpa blæ
hlýrrar kímni — og viðfangsefn
in eru yfirleitt úr hinu daglega
lífi.
Flutingur tríósins er með ágæt
um, og bar mest á Tróels Bendt-
sen.
Steinþór Sigurðsson leik-
myndateiknari hjá LR átti hug-
mynd að framhlið plötuhulsturs,
og lítur það skrautlega út, þó-tt
þar ægi saman hinum ólíkleg-
ustu munum.
En sem sagt, þessi plata er hin
eigulegasta.
Haukur Ingibergsson.
Sviðsmynd úr „Hve gott og fagurt".
sem eiga að afgreiðast í skyndi.
Hana leikur Ingibjörg Helgadótt
ir Kjerulf í afbragðsgóðu gervi,
sem gerir hana með öllu óþekkj-
anlega. Leikur hennar var sér-
stæður, röddin og öll viðbrigði
svo andlkannalega skopleg og sam
ræmd gervinu, að óhætt er að
segja, að þar hafi vel til tekizt.
Ég vil að lokum geta þess, að
ég tel mig hafa komizt að raun
um, að Ungmennafélag Reykdæla
skemmtir ekki aðeins fólkinu hér
í sveitinni með starfsemi sinni,
heldur eykur félagslegan og
menningarlegan samhug, og sú
mun og verða raunin annars stað
ar, þar sem slík starfsemi er rækt
af alvöru og eins vel og efni
standa framast til.
Mýrum 22. marz 1970.
Guðmundur Gíslason Hagalín.
Jóhann Hjálmarsson skrifar um J BÓ K] M [] E1 N dN n r] [] R

íslandsför
Collingwoods
W. G. Collingwood:
Á SÖGUSLÓÐUM.
Nokkrar myndir úr fslandsíör
sumarið 1897.
Haraldur Hannesson annaðist
útgáfuna.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs,
Reykjavík 1969.
Haraldur Hannesson skýrir
frá því í inngangi þeirrar bókar,
sem hér verður gerð að umræðu
efni, að um eða yfir 500 ferða-
sögur frá íslandi hafi komið út
erlendis, flestar, eða kringum
150, ritaðar af brezkum mönnum.
Haraldur segir: „En sá, sem mik-
ilvirkastur hefur verið á þessu
sviði, er án efa brezki fornfræð-
ingurinn og málarinn William
Gershom Collingwood. Han-n kam
hinigað til lands ásamt dr. Jóni
Stefáinssyni sumarið 1897, ferð-
a-ðist sumarlangt um flest-a hina
merkustu sögustaði landsdns og
málaði af þeim um 300 myndir,
sem vöktu mikla athygli
manna hér og hrifningu. Þeir
félag-ar rit-uðu í sameiningu
bók um ferð sína og nefndu hana
A Pilgrimage to be Saga-Steads
of Iceland," eða „Pílagríms-
ferð til sögustaða á íslandi."
Kom hún út í Ul-verston á Eng-
landi árið 1899, prýdd samtals
152 af myndum Collingwoods,
þar af 13 litmyndum.“
Flestar myndir Collingwoods
frá íslandi eru nú eign íslend-
inga, og er það einkum að þakka
Englendingnum Mark Watson,
sem safnaði þeim saman í heima-
landi sínu og gaf síðan Þjóðminja
safninu þær. Sumarið 1948 fór
Haraldur Hannesson til Þýzka-
land-s í því skyni að afla heimilda
um Jón Sveins-son, og fann hann
þá 36 myndir eftir Collingwood,
sem verið höfðu í eign sér-a Jóns,
en nokkrar þeirra voru prentaðar
í Nonnabókunum. Þesisar myndir
eru nú geymdar í Nonnasafni
Haralds. Aðeins fáeinar myndir
skildi Collingwood eftir hér á
landi, meðal þeirra mynd af Gils
bakka í Borgarfirði, sem hann
gaf séra Magnúsi Andréssyni
presti þar. í kirkjunni að Borg
á Mýrum er altaristafla eftir
Collingwood.
W. G. Collingwood hefur ver-
ið góður listamaður á breska
vísu. Myndir hans frá íslandi eru
margar ljómandi vel gerðar, eins
og til dæmis Hofstaðir í Helga-
fellssveit, Þingvallaborg á Þórs-
nesi, Snartartunga í Bitru, Kal-
manstunga, Almannagjá og
Hvalfjörður, svo einhverjar
þeirra mynda séu nefndar, sem
birtast í Á söguslóðum. Mynd-
skreytingar hans við Eddukvæði,
í hefðbundnum breskum stíl, sem
Grógaldur. Myndskreyting eftir Collingwood.
W. G. Collingwood. Sjálfsmynd.
birtar eru með hinni fróðlegu rit
gerð Haralds Hannessonar, sýna
ást hans á íslenskum bókmennt-
um og vandað handbragð. En
jafn fáar myndir og birtast í Á
söguslóðum, gefa að sjálfsögðu
fátæklega hugmynd um hið mikla
myndasaifn Collingwoods og það
eina, sem að útgáfunni má finna,
er sparsemi forlagsins. Bókin er
vönduð og prentun hefur tekist
ágætlega, en margir hefðu kosið
að fá í staðinn stærri og viða-
meiri bók. Myndimar eru svo
merkilegar, bæði hvað varðar
heimildagildi og listræn vinnu-
brögð, að sá, sem flettir bókinni,
óskar einskis annars fremur en
fá meira að sjá eftir Colling-
wood.
f augum Collingwoods var fs-
land heilög jörð og í myndum
hans er landið vafið ævintýra-
ljóma. „Menn sjá hvergi rijjfcx
sjón, sem hér“, sagði hann í við-
tali við Einar H Kvaran. En hon
um sámaði hirðulevsi íslendinga
um sögulegar minjar. Haim lítur
aldrei smáum augum á það, sem
íslenskt er. Jafnvel sveitabæirn-
ir verða reisulegir og sameinast
dulúð sögunnar og tign lands-
lagsins, sem myndirnar leiða í
ljós. Fólkið er ekki þeir vesaling
ar, sem mörgum útlendingum
þótti það vera.
William Gershom Collingwood
var kærkominn gestur á íslandi
sumarið 1897. Hann var sannur
íslandsvinur í bestu merkingu
þess orðs. Myndir hans eru orðn
ar hluti af íslenskri sögu.
Jóbann Hjálmarsson.