Morgunblaðið - 25.03.1970, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. MARZ 1970
hafi tekið of marga höfunda með, I girni og óhlutdrægni, að til fyr-
sem aðhylltust sömu bókmennta irmyndar er. En í stað þess að
— Norðurl.ráð
Framhald af bls. 14
ísland snertir vitnar Lindberg-
er í grein S.A.M, þar sem hann
telur öfluga þjóðernishreyfingu,
sem beint sé gegn erlendum áhrif
um sjónvarps frá Keflavikur-
stöðinni móta mjög skáldsagna-
ritun þessara ára. Ekki skal ég
neita því, að nokkuð geti verið
hæft í þessu, hvað einstaka höf.
snertir (sumir þeirra eru að
vísu „engageret"!), en það er
nú einu sinni svo um alla sanna
þjóðemiskennd, að hún hlýtur
um leið að verða alþjóðleg, eigi
hún ekki að lenda 1 sjálfbirg-
ingsskap og hræsni. Ýmsir rit-
höfundar, sem hæst hafa galað
um hættuleg erlend áhrif hér á
landi, hafa látið sér fátt um
finnast slík áhrif og jafnvel
hemaðarkúgun, ef hún hefur
komið úr „réttri" átt.
En jafnvel þótt S.A.M. hafi
notað tækifærið til að ná sér
niðri á „fjanda þessum úr Kefla-
vík“, hefði hann að skaðlausu
getað minnzt á fleiri höfunda,
sem sízt áttu minni rétt á því
en margir, sem eru í „náðinni“.
Nú skal enginn fá mig til þess
að fara að romsa upp nöfnum í
kapp við S.A.M., þó að ekkert
væri hægara, en slíkt er fánýtt
eins og komið er. Hins má þó
geta, að sleppt er heilum bók-
menntagreinum svo sem bama-
og unglingabókum. Nefna má
Ármann Kr. Einarsson sem full-
trúa þeirra höfunda, þar sem
hann er þegar kunnur á Norð-
urlöndum. Ennfremur þykir mér
líklegt að frændur okkar á
Norðurlöndum létu sig nokkru
skipta þýðingar úr bókmenntum
þeirra, ekki sízt þýðingar ljóffa
klassískra skálða, enda hlýtur
það að vera í anda Norræna fé-
lagsins að skýra frá því í bók-
menntayfirliti þess. Þóroddur
Guðmundsson skáld hefur unn-
ið mikið að slíkum þýðingum,
eins og bók hans, Þýdd ljóð,
1965, ber ljósast vitni. Bókin
hefur að geyma fjölda Ijóða eft-
ir helztu skáld allra Norður
landa. Ég leyfi mér að staðhæfa,
að með því að láta þögnina
ríkja um slíkt starf í þágu bók-
menntanna, hefur Norræna fé-
lagið gersamlega brugðizt skyld
um sínum.
Samtímis því að fjölda ágætra
höfunda er úthýst af S.A.M. fær
Njörður P. Njarðvík alllanga
umsögn um fyrstu skáldsögu
sína, „Niffjamálaráffuneytiff".
Saga þessi mun eiga að vera
þjóðfélagssatíra, en er ekki síð-
ur „skandalasaga" (sbr. Ny litt.
i Norden, bls. 60), en „Borgar-
Iíf“ Ingimars Erlendar Sigurðs-
sonar. f henni er að finna lítt
grímuklætt og einstaklega kauða
legt níð um þjóðkunnan stjórn-
málamann og konu hans, sem er
þekkt listakona, en einmitt þessi
stjómmálamaður er kunnur fyr-
ir stuðning við listamenn hvar
sem hann fær því komið við. Ég
spyr: Er þetta og annað eins í
anda Norræna félagsins?
Tvívegis í þessari stuttu rit-
gerð er fjargviðrast yfir marg-
nefndri bókmenntasamkeppni
Norðurlandaráðs. Þessi árátta
fer að verða skopleg og það sem
verra er: Það getur orðið stór-
skaðlegt að rífast um þetta á er-
lendum vettvangi, og það væri
ekki undarlegt, þó að hætt yrði
að taka mark á okkur í bók-
menntaráðinu. Spurning er,
hvort við sóma okkar vegna
neyðumst ekki til að segja okk-
ur hreinlega úr því, þar sem
fulltrúar okkar fá ekki að starfa
í friði og árlegt val verður or-
sök að persónuníði og öfund.
Ég gat þess hér að framan að
S.A.M. hefði ekki haldið fyrir-
mæli útgefenda, miðað við aðra
sem í ritið skrifa, m.ö.o. að hann
stefnu. En Sigurði er þar nokk-
ur vorkunn, þvi að það hefði
orðið sýnu erfiðara fyrir hann
að vinna að einhliða list-
pólitísku marki, ef hann hefði
fækkað höfundanöfnum. Jafnvel
útlendingar, sem einhverja
nasasjón hafa af ísl. bókmennt-
um, hefðu tekið eftir því, ef val
fárra höfunda hefði verið mjög
einhliða. Eldri höfundarnir, sem
koma til greina hjá S.A.M., eru
nefndir með semingi, svo sem:
„Af ældre forfattere som har
udsent nævneværdige (auðk.
hér) romaner f perioden" nefn-
ir hann þá Guðmund G. Haga-
lín og Guðmund Daníelsson, en
hrósar þó Márusi á Valshamri
Hagalíns. Orðalag sem þetta op-
inberar þann hug sem undir
býr, þegar hafður er í huga sá
lofgerðarsöngur um suma aðra
höfunda rétt á undan. Á stríðs-
timum eru slíkar aðferðir tákn-
aðra með lítlenda orðinu
„camouflage“.
ÍSLENZKA SKALDSAGAN
KYNNT f NOREGI
Ég hafði hugsað mér að hafa
þetta mál ekki lengra, en rétt
í því að ég er að ljúka þessu
skrifi, berst mér í hesndur
Norsk litterær árbok fyrir árið
1968. í þessum árgangi er grein
um fslenzkan sagnaskáldskap á
sjöunda áratugnum eftir Njörð
P. Njarðvík. f næsta árgangi á
undan samdi Ivar Orgland yfir-
lit yfir ljóðaskáldskap samtím-
ans og gerði það af slíkri sann-
læra af Orgland, hafa okkar eig
in gagnrýnendur farið þveröf-
uga leið, og maður hefur það
einhvern veginn á tilfinning-
unni að starf Orglands sé ekki
metið að verðleikum af vissum
bókmenntaklíkum hér.
Það kemur fram í grein Njarð
ar P. Njarðvík að hann aðhyll-
ist svipuð sjónarmið og Sigurð-
ur A. Magnússon, þó að hann sé
gætnari í fullyrðingum sínum.
Grein Njarðar hefst á því að
afskrifa þrjá rithöfunda með
þeim rökstuðningi, að verk
þeirra heyri fyrri tíma til, en
þó bregður svo einkennilega við,
að hann eyðir talsvert löngu
máli um starfsbræður þeirra,
sem þeim eru samtíða. í bók-
menntayfirliti um ákveðið tíma-
bil er ekki nóg að útiloka höf-
unda, þó að þeir hafi aðeins
„sporadiskt" birt skáldsögur á
tímabilinu. Til þess virðist mér
að muni þurfa sterkari rök.
Ekki ætla ég að rekja nánar
einstakar umsagnir Njarðar, en
geta má þass að honum verður
tíðrætt um „reiða“ höfunda, sem
fulltrúa yngri kynslóðarinnar, í
gagnrýni hennar á spilltu
stjómarfari, en lætur að því
liggja að gagnrýni þessi sé eng-
anveginn mótuð af flokkspóli-
tík. Ég held nú að þeir menn
séu til, sem vita betur, en það
er hentugra að láta þetta líta
svona út á erlendum vettvangi.
Skyldi það ekki einmitt vera
misnotkun í flokkspólitísku
skyni, sem hefur rýrt gengi þjóð
félagslegu skáldsögunnar, sem,
eins og getið er í upphafi þessa
máls, er jafn nauðsynleg og
stjómarandstaða í lýðræðisþjóð
félagi?
LOKAORÐ
Bókmenntagagnrýni er þýð-
ingarmikill þáttur í menningar-
lífinu sé hún samvizkusamlega
af hendi leyst. Það er fremur
skilningur gagnrýnandans á
listaverkinu og skýring þess
sem hefur gildi fyrir almenna
lesendur, en mat hans eða dóm-
ur. Það gildir um gagnrýnend-
ur sem aðra, að þeir eru fæstir
slíkir andans jöfrar, að almenn-
ingur láti sig persónulegar skoð
anir þeirra skipta miklu máli.
Hinn eini aðli, sem getur kveð-
ið upp dóm yfir skáldskap sam-
timans, er framtiðm ein. Ég
held að velvilji gagnvart höf-
undi og verki hans sé frumskil-
yrði þess að gagnrýni geti orð-
ið sanngjöm og gagnleg höfundi
sem lesanda. Það gladdi mig því,
þegar ég heyrði Ólaf Jónsson
lýsa yfir því í Sjónvarpinu á
dögunum, að hann tæki sér
aldrei nýja bók í hönd, öðru-
vísi en með góðum hug í garð
bókar og höfundar (skyldi
S.A.M. ekki vera sammála Ó.J.
í þessu líka?) Þetta ber vott um
góðan vilja og ber að fagna því,
þó að margir ritdómar hans beri
að vísu nokkum vott hins gagn-
stæða, en ásetningur og fram-
kvæmd er því miður oft í ósam-
ræmi hvað við annað hjá okk-
ur breyzkum mönnum, og tjáir
ekki um að sakast. Að minnsta
kosti ætti Ó.J. ekki, eftir yfir-
lýsingu sína í sjónvarpinu, að
taka til sín ummæli danska bók
menntaprófessorsins Paul V.
Rubows, sem ég tilfærði í lok
þessarar greinar. Ummælin eru
(tekin úr húmorístískri rit-
gerð um góða gagnrýni og
slæma, sem birtist í ritgerða-
safni hans, Kunsten at skrive,
er kom út 1964:
„Það vitnar um gáfnatregðu
hjá gagnrýnanda, þegar hann
verður stöðugt að eiga f illdeil-
um. Árásarhneigð ber vott um
ófrjóan anda. Gagnrýnendur,
sem sýnkt og heilagt ráðast á
rithöfunda, ættu helzt að vera
gerðir höfðinu styttri. Slíkir
menn hljóta að vera útblásnir
af monti. Gagnrýnandinn getur
naumast ímjmdað sér að hann
sé æðri skáldinu, en sé svo, þá
hefur staða hans við tímaritið
eða dagblaðið stigið honum til
höfuðs og dramb er falli næst“.
Jón Björnsson.
ftölsk peysnsett
Hollenzk pils
= Tízkuskemman
Kjörskrá (safjarðarkaupstaðar
til bæjarstjórnarkosninga, sem fram eiga að fara sunnudaginn
31. maí 1970 verður lögð fram á bæjarskrifstofunni þriðjudag-
inn 31. þ.m. almenningi til athugunar. Síðan liggur skráin
frammi alla virka daga kl. 10—12 og kl. 13—15, þó aðeins
kl. 10—12 á laugardögum.
Kærur um að einhvern vanti á kjörskrá eða sé ofaukið þar
skulu vera komnar til bæjarstjóra þremur vikum fyrir kjördag
! síðasta lagi laugardaginn 9. maí.
Isafirði, 23. marz 1970.
BÆJARSTJÓRI.
IÐNAÐARBANKI ISLANDS H.F.
Arður til hluthafa
Samkvæmt ákvörðun aðalfundar hinn 21. marz s.l. greiðir
bankinn 7% arð til hluthafa fyrir árið 1969. Arðurinn er greidd-
ur í aðalbankanum og útibúum hans gegn framvísun arðmiða
merktum 1969.
Athygli skal vakin á því, að réttur til arðs fellur niður, ef
arðs er ekki vitjað innan þriggja ára frá gjalddaga, samkv.
5. gr. samþykkta bankans.
Reykjavík, 23. marz 1970.
IÐNAÐARBANKI iSLANDS H.F.
ALLT Á SAMA STAÐ
BILAVARAHLUTIR
CARTER-BLONDUNGAR í MIKLU URVALI
VIFTUREIMAR og VATNSHOSUR
f hemlakerfið
HEMLADÆLUR
HÖFUÐDÆLUR
HEMLABARKAR
HEMLAROFAR
HEMLAVÖKVI
RÖR OG NIPPLAR
Allt í
rafkerfið
Undir-
vagns-
hlutir
VERZLIÐ ÞAR
SEM ÚRVALIÐ
ER MEST OG
VERÐIÐ BEZT.
STÝRISENDAR, SPINDILBOLTAR,
SLITBOLTAR, SPINDILKÚLUR,
SPYRNUR, FJAÐRAGORMAR
í ameríska bíla.
Sendum í póstkröfu.
Daglega nýjar vörur
EGILL VILHJÁLMSSON HF.
LAUGAVEGI 118, SÍMI 2-22-40.