Morgunblaðið - 18.04.1971, Síða 21

MOKGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. APRÍL 1971
21
Dr. Gunnlaugur Þórðarson:
50 sjómílna landhelgi
FYRIR aillllmörguim áruim hisfði
mér elkki komið till hugar, að
í þe*isu blaði ættu eftir að birt-
aat eftiir mig greinar og það ffledtri
em eiin, uim landhelgisimálið.
Þessi víðsýni ritstjómar Morg-
unibliaðsinis er lofsverð og
miilkiilivaeg fynir lýðræðið í land-
imu, þar sem það ex langvíð'tesn-
asita blaðið á ísliandi.
Ástæðan fyrir því, að þessu
var svo farið, var sú, að Skoð-
anir mínar í 1 a nd h eligi smá'I'u m
fuinidu ekki máð fyriir auiguim rit-
stjórnariininiar og hafði ég með
þeim og einarð’egri en rök-
fltuddri gangrýni minni á með-
ferð þeirra mála uininið mér tál
óheiligi í þeirra augutm. Sem
dæmi þessa má raefma símiskeyti
frétta-ritcira blaðsins á alþjóða-
ráðstefnumni um landheilgismál,
seim haildinn var í Geraf 1958, en
þann 25. apríl 1958 sendi haran
fréttaskeyti til MorguiniMaðsiniS,
en í því sagði m.a.:
„Að undanförnu hefur sendi-
nefndum hér á Genfarráðstefn-
unni borizt bók dr. Gunnlaugs
Þórðarson um landhelgi íslands
frá höfundi, og hefur hún vakið
nokkra athygli; sérstaklega
krafan um 50 sjómílna fiskveiði-
landhelgi. Komið hefur í ljós að
þetta hefur spillt fyrir málstað
íslands í landhelgismálttm meðal
þeirra þjóða, sem vinveittar eru
íslendingum. Hefur bókin valdið
tortryggni á aðgerðum og afstöðu
íslendinga.“
Við rekstuir meiðyrðamáis,
seim ég hofðaði út af umimæliuin-
uirauim í símskeytirau, kom í 1 j ós
að sendiraefnd ísliands tald.i sig
hafa orðið vara við það álit
eirHendu fuill'trúan'na á ráðstefn-
unini að doktorsritgerðm
hefði spillit málstað ís-
lands og mun fréttamaðurinin
haifa byggt frébt sína á því.
Virðist þessi skoðun þremeran-
inganna hafa byggzt á misskiiln-
inlgi eða varamati mélsatvika
a.m.k. gátu þeir ekki þegar á
átti að herða tilgireinf raedran
þann manra, sem þeir töldu siig
hafa heyrt halda þessari skoðun
fram.
I samibandi við reksitur mális-
ina fyrir dómstóili hér, ritaði ég
formörairauim aKra sendinefrad-
araraa bréf og spurðist fyrir uim,
hvort harara eða sendimetfnd hana
hefðu látið þá slkoðuin í ljós, að
doktorsritgerð sú, sem ég hefði
senit, hetfði spilít málstað ís-
lands eða hvort hanra eða með-
raafndarmenin haras hefðu verið
á þeirri skoðun Kom svar frá
flestum sendine'fnduirauim, þar á
mieðal frá formöranuim sendi-
nefnda 12 þjóða við Norður At-
lantshaf. Kom ekkert fram í þá
átt, að dOktorsritgerðin hefði
spiWlt málstað ís’.iarads, jafnvel
frarnur hið gagnstæða. Voru
bréfaskipti þessi lögð fram í
sambandi við áðuirnefndan málts-
rekstur. Enda fór svo að sektar-
og miskabótadómur gekk í mál
irau mér í hag, en að öðru leyti
S'kal þebta ekki rakið raáiraar hér.
50 SJÓMÍLNA KRAFAN
FYRST SETT FRAM
Á ERLENDUM VETTVANGI
Hitt má telja stiaðreymd, að
þetta fmamtak að senda ölllium
erl'erad'Uim sendiraefnduim á Geraf-
aripáðstefniU'nni raýlega doktors-
ritgerð frá Sorbonnehásíkól-
arauim í París, sé fyrsta
framliagið af hálfu ístenzkis
aðila til að kynna kröf-
una uim 50 siómílna fiskveiði-
landhellgi við ísJiand og eigi nú
simin þátt í, að slíkar kröfur ís-
lenziku þjóðarininar koma ekki
eins á óvart og ella hefði verið,
þó seigja megi að sflík krafa hafi
verið sett fram 1952 er ritgerðin
var varin, þá hafi það verið aWt
araraars eðlis en að kyrana þetta
fleradiraefndum á alþjóðaráð-
stefnu, en þetta var fyrir 13
árum. Sennilletga má telja þet'ta
miikilvægt ininitegg í málið í dag,
en ekki hið gagrastæða, eins og
sendiraefnd ísilands í Geraf, lét
eíftir sér hafa. SjalÖan hefur at-
buirðarás afsannað jafn-rækilega
nokkur ummæli einis og þau,
sem birtust í símisfeeytirau. í
þessu sambandi má miniraast þesa,
að líkur eru fyrir því að í élztu
tiiskipuinum um fiskveiðilarad-
helgi ÍSlarads hafi veirið miðað
við 48 sjómílur eða sem næst 50
sjómílum og því sé sú
landhelgisivíðátta heppileg að
því leyti að á því svæði erum
við fyillilteig'a eirafærir um að
nýtia fiskstofninm að því marki,
sem hann þolir. Hiitt verður og
að hafa í huiga að ef við gerum
víðtækari kröflur, gæti það þý’tt
að við útilokum sjálfa okfcur
frá öðrum veiðisvæðum, ef við
verðum að sæta sömu skilyrðum
þar og útiiendingar hér, svo sem
í Norðursjó og við Græraland,
sem þó er raunar vafasamt þar
sem landhelgilsvíðátta okkar er
svo sérstaks eð’is.
Því kom þetta 13 ára óheilfla-
skeyti mér í hug, að nú virðist,
sem þjóðin sé einhuga um kröfu
sína til 50 sjómílraa fiskveiði-
landheilgi, svo sem það miál
birtist á síðasta Aiþiragi. Má
segja að þjóðin hafi feJflt siran
eigin dóm yfir þeim ranga mál-
flu'tningi, sem hafður var í
frammi gagnivart skoðuinum mín-
um, því bæði ríkisstj órn og
stjórnarandstaða lögðu máliið á
þann hátt fyrir þinigið, svo sem
kuranugt er, þar sem 50 sjómílur
voru raánast meginatriði máisins.
Að vísu var í tiltlögum ríkis-
stjórnariranar aðeins gert ráð
fyrir að Alþingi kysi 5 rraairaraa
raefnd till þess að semja fumv.
til laga um landbelgi, sem taik-
markist af 50 sjómílra'a víðáttu
og 400 metra dýptarilíiniu, þar sem
hún fer uitar, sam er á mjög litfliu
svæði, hinis vegar ekkert tíma-
takmarlk sett um hveinœr Slik
landhelgi skuil'i garaga í gildi.
Stjórnarandstaðan vill hiras veg-
ar að 50 sjómílna fislkveiðiiand-
helgi verði strax leidd í iög, en
komi ekki til framkvæmda að
fulilllu fyrr en 1. sept. 1972, þaraniig
að hinar erlendu þjóðir, serai
fiskað hafa hér fái raokkurn að-
iöguinartáma.
í ítrekuð'U tilllögum mí.raum var
gert ráð fyrir 50 sjómílna land-
heigi og 500 m dýptarlínu, þar
sem hún fer uitar, sbr. Morgura-
bl. 29. jan. s.l., í stað 200 m
dýptarurau, svo sem gert var ráð
fyrir í ritgerð mirani.
Þá villl stjórraarandstaðan að
samningraum við Breta verði
sagt upp, það viil ríkisstjórnira
hinis vegar ekki, enda ríkisstjóm
sömu flokka, sem gerði þaran
samnirag.
Tillöguirnar eiga sammerkt í
því að vilja gera ráðstafanir til
að sporraa við meragiuin.
Það er hiras vegar iúlt tii af-
spurnar, að hvor sakar annan
um að hafa rofið þjóðareiniinig'u
um málið sem er óæskiteigur
máfflu'tningur, þegar ekki ber
meiira á milii í aðalat'riði máils-
iras, þó framlkvæmdaratriðið sé
hina vegar þungt á metuiraum.
Skal hér á eftir l'ítifl'tega fjallað
um þessi atriði.
SAMNINGURINN VID
BRETA 1961
Þegar það spurðist á árinu
1960 að íslenzka ríkisstjórnin
ætti í viðræðum við Breta um
lausn landhelgisdeilunnar, var-
aði ég við því að við létum hlut
okkar á neinn hátt í því máli,
sérstaklega þó varðandi réttinn
til einhliða aðgerða eða út-
færslu landhelginnar, en þeirri
stefnu höfðu allar þær ríkis-
stjórnir, sem haft höfðu land-
helgismálið til meðferðar, fylgt
fast fram og ekki léð máls á
neinni tilslökun í þá átt. í grein
eftir nnig í Tímanum 29. okt.
1960 sagði svo um þetta efni:
„Einn meginþátturinn í mál
flutningi okkar hefur að’ réttu
lagi verið byggður á rétti vor-
um til einhliða aðgerða í land
heigismálum og á því liafa út-
færslur landhelginnar byggzt.
Ef við nú gerum samning við
Breta, hyrfum við af þeirri
braut og gætuin unnið niálinu
í heild hið mesta ógagn.“
Gunnlaugur Þórðarson
„Má vera að þeim (Bretum)
sé mikið í mun að fá samning
við íslendinga um landhelgina
til þess að gera marklausa bar-
áttu okkar fyrir einhliða rétti
tii aðg'crða í landhelgismálinu.“
Þannig fór hins vegar, að horf
ið var að nokkru frá þeirri ein
arðlegu stefnu með því að sam-
þykkja að Bretum skyldi til-
kynnt um fyrirhugaðar útfærsl
ur með 6 mánaða fyrirvara. —
Ákvæði þetta var mjög ósæm-
andi Bretum og okkur til lítillar
virðingar, svo sem ég hef oft
bent á síðan.
Hitt hvort við eigum að segja
samningnum upp er annað mái.
Hér er um milliríkjasamning að
ræða, setm samþykktuir er af
meiirihliu'ta á lögjafarþiragi þjóð-
arinnar til lausnar deilumáli
og verður ekki með réttu
skilgreindur sem nauðungar-
samningur í þess orðs lagaleg-
um skilningi og þrátt fyrir á-
kvæði hans getum við haldið á
fram á braut einhliða aðgerða
til útfærslu landhelginnar, að
vísu ekki eins auðveldlega og
áður, því ákvæði eru í honum
um að leggja megi fyrir Alþjóða-
dómS'tólinn aðgerðir til fi-ekari
úrtfærsúu landhelgirainar.
ALÞJÓÐADÓMSTÓLLINN OG
LANDHELGISSAMNINGUR-
INN
Ákvæði samningsins um það,
að leggja megi aðgerðir til frek
ari útfærslu landhelginnar fyr
ir Alþjóðadómstólinn í Haag,
hefur verið mörgum þyrnir í
augum, og vissulega er rétt að
það ákvæði samningsins var
einnig til óheilla. Hins vegar má
ekki skilja orð mín svo, að ég
sé andvigur því almennt að smá
þjóð eins og við íslendingar
leggi milliríkjadeilumál fyrir al
þjóðadómatól til lau'Sinar, hefld-
ur hinu, að það er ekki sama,
hvernig málið er lagt fyrir dóm
stólinn, og í þvi efni höfum við
að nokkru misst vald á land-
helgismálinu með umræddu
samningsákvæði. Það er þannig
nokkuð annað að leggja „ein-
hliða útfærslu landhelginnar“
fyrir dómstólinn, en að málið
sé lagt fyrir á þann hátt að
það sé þáttur í þeirri stefnu,
sem mörkuð var 1943, að helga
íslandi allt landgrunnið, og á
þann hátt tel ég sterkar líkur
fyrir að við ynnum útfærslu
landhelginnar í 50 sjómílur fyr
ir alþjóðadómstóli. Ég á bágt
með að trúa því, að neinn dóm
stóll treystist til að neita neinni
þjóð um réttinn til landgrurins
sins, og því sé vissulega ekki
komið í óvænt efni, þrátt fyrir
ákvæði samningsins.
FRESTUN AÐGERÐA
VARHUGAVERÐ
Á Genfarráðstefnunni 1958
var nærri einfaldur meirihluti
með 12 sjómílna fiskveiðiland-
helgi, en tveimur árum síðar
munaði aðeins einu atkvæði að
12 sjómílna iandhelgi yrði sam
þykkt sem alþjóðalög með %
hluta atkvæða og hefði það
gerzt er allt útlit fyrir að öll
sund hefðu lokazt okkur í þessu
mikilvægasta máli þjóðarinnar.
Aðalráðgjafi ríkisstjórnarinnar
í landhelgismálum, Hans G.
Andersen fyrrv. ambassador hef
ur að visu látið. þau vanhugsuðu
og varhugaverðu orð falla að
12 sjómilna landhelgin sé al-
þjóðalög, en það er aðeins per
sónuleg skoðun hans, og gæti
hver og einn séð hvar við vær-
uim á vegi stödd í þeasiu máli,
ef þjóðin fylgdist ekki með því
og gagnrýndi það sem miður
fer í málinu.
Nú stendur til svo sem alkunn
ugt er, að ný ráðstefna verði
haldin á árinu 1973, og þá má
ekki stefna málum okkar á ný
í þann voða, sem gert var á
Gerafarráðstefnuraini 1960. Því er
það heilög skylda okkar við "ó-
bornar kynslóðir og neyðar-
réttur að gera nú þegar eða að
minnsta kosti ekki síðar en sjórn
arandstaðan leggur til nauðsyn-
legar ráðstafanir til útfærslu
landhelginnar í 50 sjómílur,
þannig að við mætum á ráð-
stefnunni með þegar gerðar ráð
stafanir, og í því efni virðist
þjóðin vera einhuga. Annað
væri glapræði af okkar hálfu.
Framangreind þingmál varð-
andi landhelgina, sanna bezt að
sú stefna, sem ég vildi að mót
uð yrði i upphafi, átti rétt á sér
og að í hverju máli er skylt
að skoða endi þess áður en á-
kvarðanir eru teknar, en það
var illu heilli ekki gert í þessu
máli og í því sambandi vil ég
vitna til doktorsritgerðar minn-
ar á bls. 123. en þar segir:
„íslenzka þjóðin verður að
hugsa fyrir framtíðinni. Ef til
vill verður 16 sjómílna land-
helgi orðin ónóg eftir 20 ár og
50 sjómílna landhelgi ein talin
nægja, vegna framfira í veiðar
færagerð. Ef til vill verður
botuvarpau orðin úrelt þá, fisk
ur aðallega veiddur með raf-
magusveiðarfærum. Því er ís-
lendingum nauðsyn að gera nú
þegar hinar ýtrustu krö/ur.“
Þetta var ritað fyrir rúmum 20
árum. Þá taldi ég að við ættum
að helgú okkur 50 sjómílna land-
helgi i tveimur atrennum, lýsa
yfir 50 sjómílum, en láta land-
helgisgæzluna fyrst í stað að-
eins taka til 16 sjómílna og
við værum án efa betur settir
á sviði réttarins, ef við Tiefð-
um markað okkur 16 sjómílna
liaradhelgi 1958 í stað 12 sjóm.
Að mínum dómi er óviðeig-
andi og rangt að kalla það „sið
lausa ævintýrapólitík í utanrík
ismálum“ eins og utanríkisráð-
heria kallaði það í útvarpsum
ræðum á dögunum að vilja af-
stýra því að við getuim ekki
gert frekari ráðstafanir til út-
færslu landhelginnar eftir 1973,
af því að við treystumst ekki
til að gera það fyrir fyrirhug-
aða ráðstefnu 1973. Eins og fyrr
segir álít ég það heilaga skyldu
okkar og það er meginástæðan
til þess að ég tel mig ekki geta
átt samleið méð mínum flokki,
Alþýðuflokknum, í hönd farandi
kosningum. Staðreynd er, að ég
hef jafnan haft sérstöðu í ýms-
um málum í mínum flokki og
ekki sízt þessu mikilvægasta
máli ísleraziku þjóðarimnar. Ég hef
he’.duir aldrei farið dufllt með, að
það hafi ekki verið rekið með
þeim hætti, sem vera bar frá upp
hafi, en nú er alltof mikið í húfi
og geng ég því ekki með til
þessa leiks.
Stúlka óskast
til starfa í lyfjagerð nú þegar.
Upplýsingar veittar i skrifstofunni, Skipholti 27, þriðjudaginn
20. apríl milli klukkan 5 og 6, ekki í síma.
PHARMACO HF.
Heildverzlun vunlur mnnn
til skrifstofu- og annarra venjulegra verzlunarstarfa. Verzlun-
arskólapróf eða hlíðstæð menntun æskileg.
Umsóknir merktar: „Reglusemi — 7435”, ásamt meðmælum
ef til eru sendist Mbl. fyrir 23. þ.m.
Atvinnn — Hnfnnrijörður
Viljum ráða menn til verksmiðjustarfa.
BÖRKUR H/F.
Sími 52042.
Cóðan netamann
vantar á 350 tonna togbát frá Bolungarvík
Upplýsingar í síma 7200 og 7128.
PRENTARI
Viljum ráða prentara. Upplýsingar í síma 92-1760. GRÁGÁS.
Jörð til sölu
í Mýrarsýslu. Uppl. í síma 16655 og hjá
Andrc-si Guðmundssyni, Saurum, sími um
Arnarstapa.