Morgunblaðið - 11.08.1972, Blaðsíða 16

f
10 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST 1972
Oifcgofandi hf Áivricur, Rftyfeiawfk
Pramlwwmdaatióri HareWur Sv«m»aon.
Ritatiórar M.attihías Johonrvaeaen,
Eýj'ótfur Konréð Jónsson
ASstoSarrítefcióri Styrmir Gurvnarsson.
ftHsfcjórrwrftHlitrúi Þorbfjönn Guðmundsson
Fróttasfc/óri Björn Jólhennsson
Augíýsingaetjöri Átrri Garðar Kri*tineaon
Rftstjórn og afgreiðsia Aífalstresti 6, sfml 1Ó-100.
Auglýaingar Aðatetreeti 6, afmí 22-4-60
AskriftsrgiaW 225,00 kr á 'mónuði innaolantte
( teiusasöTu 15,00 Ikr einta'kið
IVTær daglega berast fregnir
frá Tékkóslóvakíu, þar
sem greint er frá fangelsis-
dómum, sem kveðnir hafa
verið upp yfir andófsmönn-
um hins sósíalíska stjórn-
kerfis, sem Tékkar og Slóvak
ar búa nú við. Síðan Alex-
ander Dubcek var komið frá
völdum, eftir innrás Sovét-
ríkjanna í ágúst 1968, hefur
dyggilega verið unnið að því
- að koma í veg fyrir frjálsa
skoðanamyndun í landinu.
Þannig reyna valdhafarnir
að tryggja sjálfa sig í sessi
og stuðla að réttri þróun
sósíalismans eins og það er
kallað.
Málgagn tékkneska komm-
únistaflokksins, Rude Pravo,
segir, að fólkið í landinu viti,
að ríkið verndi alla borgara,
líf þeirra, heilsu og eignir án
tillits til stjórnmála- eða trú-
arskoðana. En á móti komi,
að engum haldist uppi að
brjóta landslög eins og það
er orðað. í sósíalísku ríki
telst það lögbrot, sem ann-
ars staðar heyrir til mann-
réttinda.
í fjögur ár hefur mark-
visst verið unnið að því að
uppræta með öllu áhrif fylg-
ismanna Dubceks í Tékkó-
slóvakíu. Menntamenn hafa
verið hraktir frá störfum
sínum; þeif þykjast nú hólpn
ir, ef þeim býðst verka-
mannavinna eða verksmiðju-
störf. Einstaka menn eru þó
svo hættulegir, að þeir eru
með öllu útilokaðir frá störf-
um. Börn þessara manna fá
ekki inngöngu í háskólana
vegna þess að upp hefur
komizt um menntahroka í
ættinni eins og stjórnvöldin
orða það.
Um það bil 1300 blaða-
mönnum hefur verið ýtt til
hliðar. Sumir sitja í fang-
elsi; öðrum hefur verið ætl-
uð önnur iðja og nokkrir
hafa komizt úr landi. í blöð-
unum á aðeins að koma fram
ein skoðun. Viðbrögð fólks-
ins eru einföld; það hættir
að kaupa blöðin. Talið er að
upplag Rude Pravo hafi
minnkað um tvo þriðju hluta
á fjórum árum.
Undanfarnar þrjár vikur
hafa verið kveðnir upp fang-
elsisdómar yfir 40 Tékkum,
sem sakaðir eru um undir-
róður og ólögmæta starf-
semi, fjandsamlega ríkinu og
þjóðfélagskerfinu. Flestir
þessara manna tóku á einn
eða annan hátt þátt í um-
bótatilraunum Alexanders
Dubceks árið 1968. Einn
þeirra, Milan Hubl, hefur
m. a. verið ákærður fyrir að
hafa tekið þátt í að semja
hluta af stefnuskrá fyrir
frjálslyndisaðgerðir Dub-
ceks, er hann var rektor við
flokksháskólann í Prag.
Alþjóðanefnd lögfræðinga
hefur skorað á Gustav Hus-
ak að binda enda á þá öldu
pólitískra réttarhalda, sem
gengið hefur yfir að undan-
förnu. Nefndin segir, að sak-
borningarnir hafi aðhafzt
það eitt, sem heyri til grund-
vallar mannréttinda. Alþjóða
lögfræðinganefndin segir enn
fremur, að hinir ótrúlega
hörðu dómar yfir sakborn-
ingunum séu alvarleg árás á
almennt viðurkennt frelsi.
í öllum lýðfrjálsum lönd-
um eru þessar ómannúðlegu
aðfarir hins sósíalíska stjórn-
kerfis fordæmdar. í raun
réttri er þetta ekki aðeins
hlutskipti Tékka, heldur
flest allra þjóða, er búa við
sósíalískt stjórnskipulag.
Mönnum er enn í fersku
minni, þegar þjóðfrelsisöflin
í Litháen vöktu fyrr á þessu
POLITISKAR HREINSANIR
í TÉKKÓSLÓVAKÍU
ári athygli umheimsins á
áþján Eystrasaltsþjóðanna,
sem Sovétríkin lögðu undir
sig fyrir þremur áratugum.
I Litháen brenndi ungur
verkamaður, Roman Kal-
anta, sjálfan sig á báli rétt
eins og stúdentinn Jan Pal-
ach gerði í Tékkóslóvakíu.
Þessir ungu menn fórnuðu
lífi sínu til þess að opna
augu umheimsins fyrir áþján
fólksins í sósíalistaríkjunum.
Sósíalíska kerfið þolir ekki,
að þegnar þess njóti frelsis.
Frumstæðustu mannréttindi
falla ekki inn í skipulagið.
íslenzkir sósíalistar hafa
notfært sér örlög þessa fólks
í áróðursskyni. Um nokkurn
tíma hafa þeir reynt að telja
fólki trú um, að íslendingar
og Tékkar byggju við sams
konar aðstæður. Blekkingar
af þessu tagi hafa verið not-
aðar til þess að styrkja mál-
stað þeirra, sem berjast gegn
aðild íslands að varnarbanda
lagi vestrænna þjóða.
Þetta eru óviðurkvæmileg
vinnubrögð. Þau eru ekki
einungis ámælisverð vegna
blekkinganna, heldur miklu
fremur vegna þess, að þau
eru óvirðing við þjóðfrelsis-
öflin í þessum löndum. Öll
lýðræðissinnuð öfl styðja
heilshugar mannréttindabar-
áttu fólksins í sósíalísku
ríkjunum.
Gunnar Gunnarsson skáld:
Bolabragð undir
yfirskini alþjóðaréttar
AÐ TALA um ísiland sem strandríki
og þrástagiast á því er ekki að-
eins út í hött, það er beinlínis vara-
vert: rýrir réttlátan málstað til auig-
Ijósrar óþurftar.
„Strandríkn" er llandið að vísiu. En
samanborið við þá bral'lbendu rrueira
og minna afdankaðra stórvelda og
annarra, sem nú hygigjast bena lífs-
hagsmuni langkúgaðrar og langrændr
ar dvergþjóðar fyrir borð og þjarma
henni með eldi og brandi, er ísland
strandriki í öðru og oftsinnis langt-
um hærra veldi, sem sé: eyríki, og í
ofanálag harðbala hrjósturhólmi í
norðlægum úthöfum, óbyggilegur
kynsióðum, sem er ekki tamt að una
fábrotinni tilvenu, enda hefiur eyj'an
ali'a daiga átt höfuðstól sinn i haf-
djúpunum til allra átta, en sjialdan
fiengið að sitja að þeim einkaauði
áneitnislaust — ránsfleytur f jölmenn-
ari, ríkari og voldugri þjóða hafa séð
um það.
Og nú viM svo hlátega og bágliega til
að önnur eyþjóð, sem dvergríkið er
að reyna að hafa vit fyrir, kann ekki
að þekkjast þau vilmál, en býr sig
undir í annað sinn að beita marg-
reyndan viiidarvin fákænu en fanta-
legu bolabragði, sjálfri sér til óhagn-
aðar er til Lengdar lætur, og raunar
gervallri mannkind, og dretgur í þetta
sinn með sér dræsu jafnmisviturra
matgoggsimenntaðra fyligifiska, þar
á meðal frændþjóða, sýndartengdum
þeim sem sótt er að, og vilar ekki fyr-
ir sér að beSta fyrir benduna alþjóða-
dómstóli, sem undir sauðargæru óhlut
drægni afihjúpar sig sem í reyndinni
reyfanaréttur; herferðin þegar haf-
in með rosalegu auglýsingarutli ríkis-
bubba, sem vita ekki aura sinna tal.
Haigsmunir íslands á landgrunninu
eru auigljóslega hagsmiunir mannkyns
ins í heild; mannkyns, sem að visu
í voveifliegri skammsýni hefur urið
með ofveiði hvert hafið af öðru, að
ekki sé nefnd eitrun fljóta og úthafs
— annað, en raunar ekki óskylt atriði.
En hvað ofveiði snertir og mengun er
Gunnar Gunnarsson.
mál til komið að spyrna við fæti, sé
það ekki uirn seinan.
Jón boli hefur bradliað margt á sín-
um duggarabandsárum, er hann lang
timu.num saman mátti heita einvald-
ur á siglinigiailieiðum hnattar, huildum
vatni, þar sem álfurnar eru aðeins
hólimar á stangli. Athafnasviðið hefur
upp á 9Íðkastið þrengzt til mikilla
miu.na, og ætti því að vera auðveldara
að ráða þar lögum og lofum. En hver
er útkoman?
Ógnirnar á irska skikanum, sem
hann ennþá telst ráða yfir og i
heimalandinu ringulreið, er jaðrar
við stjórniieysi, 9egja til um það. —
Manni verður að spyrja, hvort sá
Boli sé með réttu ráði, sem eins og á
stendur teliur sig þess umkominn, að
skipa rétti um fiskveiðilögsögu við
framandi strendur og undir innsigli
Hennar Hátignar geysist fram í far-
arbroddi jafningja í veiðigirni? —
strendur þjóðar, sem á líf sitt og fram
tíðarvelferð undir því, að heimur
batnandi fari.
Vér íslendingar, einkum þeir, sem
hafa lifað af tvær stórstyrjaldir, er-
um sem allir aðrir í óbættri skuld við
Breta, og myndum unna þeim þess
einlæglega að standa betuir i ístað-
iruu: viðuirkenna af viti hreinliegia eigin
hagsmuni í útfærsiiu fiskveiðilögsöigiu,
og það því fremur sem gru.nur leik-
ur á, að þeir gangi þeiss ekki duldir,
en guiggni þegiar á hólminn er komið
og láti auragræðgi hagismunahópa
draga sig út í ófæruna, enda bertegt
af þeirri afstöðu til málsins sem sum
brezku blaðanna — auk ófárra ein-
staklinga — hafa liátið uppi.
Vonandi sér Jón boli í tæka tíð
sóma sinn, áttar sig á staðreyndum
málfeins: sainngimi og nauðsyn frið-
unar fiskstofnsins, svo og að giervöiil
tilvera örsmárrar nágrannaeyþj óðar
er undir því komin, að hún fái að
njóta óáreitt eigin lögtegra auðlinda.
Eigin löglegra auðlinda er ekki of-
mælt: sönnun þess sú tvímælailiausia
viðurkenning alllra þjóða á 200 mílna
eignarrétti ríkja til verðmæta undir
sjávarbotni.
Hver er munurinn á undir og yfir?
Er hann annar en sá, að haagara er
að ruplia fiskfangi en bora eftir og
dæla olíuforða úr iieynihólfum undir
sjávarbotni!
Þar við bætist að hefð telst komin á
vissa teguind afbrota, séu þau nógu
oft og frekliega framin, síendurtekin
og ágemginin studd næigum mann-
fjölda og ábatavæn'iieig í betra lagi.
En hvers konar „réttur" er það,
sem þarna hefur skapazt?
Við heiðarlegt réttarfar á hann ekk
ert skylt, og sá alþjóðadómsitóll, er
lætur tæliast út í siíkia rangindareki-
stefnu og dreguir ófeiminn taum hins
seka geign aðila, minni mátbair, en
með sanngirnina sin megin, situr uppi
með sárt ennið og sitt 9anna heiti:
reyfararéttur . . .
Sem lokaorð getur það variia tailizt
óhæfa, að minna Breta á í öllu
bróðerni, að einnig þeir standa í ó-
bættri þakkarskuld framan úr öldum
fyrir bjairgræði og aðhlynnimg iiila
staddra skipbrotsmanna, sem aildrei
hefur verið talin eftir — og verði hún
það nokknu sinni, væri það illia farið.
Um þann aem þetta ritair vill svo til,
að yngri sonur okkar hjónanna,
miaður á fuililorðinsaildri, hefur hrotið
í sjóinn millM báts og brezks skips i
ofsaveðri að vetrarlagi, og þó oftar
liaigt líf sitt í hættu, að sijúkMngur
um borð í veiðidallí mætti verða
læknishjálpar aðnjótandi. Það er þaiuil
reynt, að hiann er viðiátinn á nóttu
sem degi og hvernig sem viðrar.