Morgunblaðið - 11.08.1972, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST 1972
17
„Video-list“:
Ný listgrein vekur
eftirtekt í U SA
Steinunn og Woody Vasulka
halda sýningu ásamt
ungum listamönnum
Kvikniyndas'erðarniaður af
tíkkneskum uppruna, YVoody
Vasulka, og kona hans, Stein-
unn Bjarnadóttir, hafa nýlega
ásamt öðrum ungum iista-
mönnum hvaðanæva að úr
Bandaríkjiiniim haldið sýn-
iiuru í New York á nýstárlegu
fornii kvikmyndalistar, sem
gengur undir nafninu „Y7deo
Art“.
Þau eru meðal brautryðj-
enda þessarar listgreinar, sem
af áhangendum hennar er tal-
in eiga jafn mikinn rétt á sér
og til dæmis málaralist, högg-
myndalist og venjuleg kvik-
myndalist, að því er segir í
ítarlegri grein um sýninguna
í „The New York Times“.
Vasulka er af mörgum
kunnur hér á landi. Hann er
lærður í Tékkóslóvakíu, þar
sem hann er fæddur og upp-
al'inn, og þar kynintist hann
Steinunni, þegar hún var við
tónlistarnám í Prag. Steimunn
er dóttir Bjarna Guðmunds-
sonar, fyrrverandi blaðafull-
trúa.
Tíu ár eru liðin síðan Video
Art fór að ryðja sér til rúms,
og vinna áhangendur listgrein
arinnar nú einkum að gerð
kvikmynda á myndsegulbönd,
þar sem reynt er að ná fram
óhlutlægum hughrifum. Ungu
listamönnunum tekst það oft
svo vel, að það er með ólik-
indum að sögn listgagnrýn-
andanis David L. Shirey. Eins
og hann lýsir þvi,. sýna kvik-
myndirnar margbreytileg og
að þvi er virðist óendanleg
mynztur í svörtu, hvífu og
litum. „Segja má að stíllinn
í myndunum sé skyldur öllu
frá súrrealiísma tii geómetr-
ískrar og ljóðrænnar abstrakt
listar og olíumálverka," segir
hann.
Hann segir enmfremur að
sýningin hafi gefið mönnium
kost á að kynnast betur þess-
ari iis'tgrein, sem hann kai'lar
„elektróniískt tjánin garform"
og hinum ýmsu myndum, sem
hún hafi tekið. Um verk
Steinunnar og Woody Vas-
ulka segir Shirey að þau búi
til þá blekkingu, að röð af
geómetrískum mynztrum
hreyfist frá einum sjónvarps-
skermi yfir á marga aðra.
Shirey hefur eftir Vasulka
að video-list sé ódýr og hvetji
listamanninn til þess að gera
tilraunir, sem leiði til margra
óvæntra og mikilvægra upp-
götvana. Vasui'ka segir, að
enn sé listgreinin á frumstigi,
en hún hafi þann kost að hún
sé ekki rígbundin í reglur.
Hamn er í engum vafa um,
að listgreinin eigi sér mikia
framtíð.
Steiniinii og Woody Vasulka í sýningarsalnnm „The Kitehen“ í Mereer-Iistamiðstöðinni í New
York þar sem video-sýningin var haldin.
umhverfí manns
Hákon Bjarnason:
Uáttur skógræktar
í umhverfisvernd
Áður en óg Oiýk þessum þátt
urn um umhvenfi mannkyns-
ims, þykir mér hl'ýða að fara
örfáuim orðum um það, hvaða
þýðámgu sikógræktairstörf
hafa haft og mumu hata fyriir
uanihverfi þeirna, sem landið
byggja.
Á þessiu sumri enu- liðin 73
ár frá því að fyrsit va>r plant-
að tiil skógar á Islandi. Allt,
sem ptantað haifði veirið
af trjám fram til þess tíma,
var í satmbandi við garðrækt.
Þótt sikógræktanstainfið hafi
staðið ósíiitið í nærri þrjá
aldanfjórðumga, liðu oft lang
ir tSimar án þess að miikið
væri aðhaifzt. En menkið hef-
uir 'a'ldrei fal'lið, og trén haía
ávalit bætit nokkru við hæð
sína ár hvert.
Þótt furðúlegt sé, þá hefst
skógræik't á Isiandi fyrir for-
göntgu CarLs Ryders, sern var
slkipstjóri á stnand f'erðas'ki p-
unum hér við land fyrir og
eftiir síðustu aldaimöt. Hann
ræður duigandi rmenn i ’.ið með
sór, safnair fé til verka og
hefst handa árið IS99. Siðar
stiuddi landssjóður þesstar til
rauaiir með hækkandi
fjárfra'milö'gum til ánsins 1907.
Þá eru sett fyrstu lögin um
sikógræk t ag vamnir gegn
uppblæstri lands, og með þvi
tók iandsstjórnin að sér for-
gömgu þessaira mália.
Skörmmu eftiir að Ryder og
félaigair harns, þeir C.V. Prytz
prófe.ssor og C.E. Flemsbottg
síðar forstjóri Heiðaféiiags
ims, hófu stonf sín, var s'tofn-
■að skógræktairfélag í Reykja
vik árið 1902 að þeirra ti'J-
hl'utan og Ræktunarfélag
Norðurlands árið 1903, sem
uim skeið hafði skógrækt of-
airlega á stieifnuskirá siinni.
Þeitta blés allimiklu lífi i skóg
ræktarmiál'm uim Skeið. En
svo fór, að kraftarni'r fóru á
dreif og ýms öhöpp en eink-
um óþol'inimæði og kunnáttiu-
leysi manna oMu því að sam-
drát’tuT vairð í störfum um
Skeið, og erfiðleikair fvrri
stríðsáranna söigðu til s’ín á
þesisu sviði seim öðrum.
Á Allþmtgiishátíðmni 1930
var Skógræktarféliaig ís-
lands stofnaö á Þingveflli. Þá
hafði giaml'a skógræktarfélag
ið lagzt itiil hvíldar fyr-
ir nokkruim árum og Rækt-
unairfélaig Norðuirlands kom-
ið iimn á aðrar brautir. Fn
með stofniun hinis nýja félags
komst smám saiman skriður á
skógræktiarmálin. Heifur það
ásaimt hinum 30 héraðs féK>g-
um sínum mjö’g unnið að sama
marki og Skógrækt ríkiisins
og í nánu samstarfi við h-ma,
þanni'g að störfin eru
samhæfð sem kositur er. Frá
upphafi vega hefur félagið
gefið út Ársrit, og í því eru
heimildir uim flesit seim máli
Skiptir um skógrækt og
skyld efni í 40 ár. Skógrækt-
arfélögin ha'fa aukið þekk-
ingu mianna á gi'ldi s/kógrækt
air samtímiis því að leggja
frarn miikila viinnu og fó til
Skógræktar á undanförn-
Hákon Bjarnason.
um áratuguim. Þaiu hafa ált
frumkvæði að ræktun trjá-
lunda við bæi svo hundruð-
um skiptiir og möng þeirra
eiga að auki allmiiklar lend-
uir og álitiega skóga í upp-
vexti.
1 upphafi var sú stefna
mörkuð, að unnið skyldi að
tilraunum með gróðursetn
ingu mangs konar trjá-
tegunda jaifnframt þvi að
friða skógalieifar. Þeiirri
sfcefnu heifur verið fylgt æ
síðan að fáum árum undan-
sikiidum, þeigar einigöngu var
unnið að friðun skóglenda.
Eftir þvi sem fcímar líða
hafa önnur verkiefni bætzt
við, sem standa í nánu sam-
bandi við hin. Verkefnin má
flokka 'þannig:
1. Fri'ðun og rækfcun skóg-
lenda.
2. Ræktun erliendra trjáteg-
unda til viða'rnytja.
3. Uppeldi trjáa og runna.
4. Rækfcun skjölbeLta.
5. Leiðbeiningaistörf varð-
andi skóg- og trjárækt.
6. Raninsóknir á skóg- og
'trjárækt.
7. Útivistairsvæði fyrir al-
menninig.
8. Aimenn landgræðsla sam-
f'aira friðun skóglienda.
Friðuin Skóglenda er ann-
ar höfuðþátturinn í skógraakt
inni. AlflB hefur Sikógrækt rík
iisins friðað um 28 þúsund
hekt'aira lands, en Skögirækt-
arfélögin uim 6 þús. ha. Sam-
ifcalis eru þetfca 34 þúsund ha,
en ekki er svo vel að þetta sé
allt Skóglendi. Mjög miikið er
aif bæði hál'f- og öreyddum
lönduim innan girðinganna,
en birkið breiðist viða mjög
ört út, þar sem fráfalfl er nóg
af leifuim gamalla skóga eða
birlkirætur leynast i jörðu.
Innan giirðiniganna taka leif-
arnair misjöflnum þroska. Alit
of víða er kjarrið svo iilfla
farið af lanigvarandi notikun,
að framfarir eru li'tlar. Ann-
ans staðar nær biirkið sæmi-
legum og j’afmvel góðum
þroslka, og hefur það vaxið
upp í röska 12 metra hseð og
á eftir að hæikka nokk-
uð enn.
Um ræktun erlendna trjá-
tegunda, hinn höfuðþáttinn,
er Skieimmist að segja frá því,
að reyndar hafa verið alts
um 50 mismunandi tegundir
auk margra víðitegunda og
runna. Trjáfræ hefur verið
sót't til um 300 sfcaða víðs veg
ar uim heim, þar sem veður-
fair er svipað og hér. Fáein-
ar tegundanna hafa ver-
ið dæmdar úr leik, en marg-
ar eriu enn á reynsliustigi.
Að sfcaðaldri eru rækfcaðar
10 teguindiir barrtrjáa í gróðr
ars'töðvunium ásamt fáeinuim
til við'bótar, þegar kostur er
á flræi af þeim. Þá eru og
rækfcaðar állíka ma'ngar teg-
undir lauftirjáa auk runna,
en þær eru fyrst og fremst
notaöar tál garðræktar nema
birikið og litiishábtar af ösp
og élri.
Reytisflan hefur sýnit, að aflfl
ar tirjáteigundanna nema ein
eða tvær vaxa hnaðar en ís-
lenzka birkið, verða bæði
hærri og gildari og gefa þvi
meina í aöra hönd. Sumar teg
undanna virðast jaifln harð-
gerair ef elkki hairðgerari en
íslenzka binkið. Stærstu tré
nokkurra tegundanna > eru
nú orðin milli 13 og 14 metr-
ar á hæð og um 40 sentimetr-
ar i þvermál i axlarhæð frá
jörðu. Því eru ekiki aðeins
lí'kuir fyrir því, heldur vissa,
að unnt sé að rækta timbur-
skóga hér á landi.
Uppeldi trjáþlantna hér á
landi hefur að mestu falMð í
hlut Skógræktar ríkisins og
tveggja skógræktarfélaga.
Hávaðinn af þeim trjám og
nókkuð af þeim runnum, sem
landsmenn nota í garða stna,
kemur úr stöðvum slkógrækt
arinnar. Reynt er að auka
fjöllbreytni þess, sem upp er
áliið, án þess að slaka uim of á
kröfunum uim þol plantnanna
Framhald á bls. 31.