Morgunblaðið - 16.08.1972, Blaðsíða 21

xvxv/i. lUUiN JrXxJxxs,
xvaix> v iivuiynuun
JIUUOX Xi/l2
JL
Þorbjörn Friðriksson
togarasjómaður 70 ára
SJÖTUGUR er í daig Þorbjörn
Friðrik'sso'n. Hann er fæddiur i
Vestmianniaeyj urn 16. áigúst 1902,
edinn af 20 börmiim Friðriks Ben-
ónýssonar í Gröf og konu hans,
Oddnýjar Benediktsdóttur. Hún
var nokku'ð sérsitök, tók í fóstur
2 börn eftir að haifa komliið sínum
fram. Nokkuð ósérhillífin hefur
hún verið konan sú.
Einn aif sonum Grafarhjóma
viar hinn nýlátni snillimgur Ben-
óný Priðri'ksson — Binni i Gröf.
Einn af mestu formönnum ís-
lenddniga á sinni tíð.
Frá 4ra ára aldri var Þorbjörn
í fóstri hjá systur sinni. Hún var
bóndako.na á Hallgillsstöðuim
eystra. Fjórtán ána hleypti Þor-
björn heimdragaruum með Eiða-
skóla í sigti. Skól.astjóri áieit
hann ekki ná aildurstakmarki til
inngönigu. Þar með var ,,æðri
menntun“ Þorbjöms úr sögiunni.
Þorbjörn hélt þá til Austfjarða
til sjóróðra. Auðvitað voru Vest-
mannaieyjar fyrirheitna landið
— þaðan siem hann fór fjöigurra
ára gamaiM. í Vestmanmaieyj'-jm
var þá nóg að snúiast, mikil og ör
fjöfllgiun mótorbáta. Mótoristi
varð hann án undirbúninigis;, síð-
an formaður. Á toganana við
Faxaflóa er hann kominn um
1930; var á ýrnsium Skipum til
1934 að hann kom á Júpíter eldri
og hjá því féilagi var bann lenigst
af í 3 áratuigi eða svo með nokkr
ium frávifeuim þó.
Þorþjörn Friðrifesson var harð
duigíieigur togarasjómaður. Eld-
sfearpur haiusaini, honum beit svo
vel og var svo fyllginn sér, að
stórþorsfeur datt u n dan tekn i ng ar
laiust fliatur eftir hniflsbragðið —
vonu þeir þó vænir í bland
Hraunafisfearnir á þeim árum.
Um Jökulfiskinn mátti aagja það
sama.
í valinni skipshöfn hélt Þor-
björn hliuit sínium vel, því hans
rúm var fuffiskipaið. Þorbjörn var
gliaðsimia og féiaigslyndur. Hann
var fróður og saigði vei frá og
sttdpuföga. Hatnn kunni þá íþrótt
að binda mál sitt í hendimgar,
þvi að hann var afbraigðsvei hag-
orð'ur. Hann var laus við áreitni.
Níðskældinn var haran ekki, en
dálítið gOettinn. Hann var giaið-
lyndur og sfeemmtinn. Hann var
fundvíis á kátieiga hlið hvers
máls og átti létt með að breyta
ieiðindum i hlátur. Hann bar
viirðimg’u fyrir símum ferjuifjöiium
og kvað úrvalsvísur til þeinra.
ííokkrar vísur gerðar við ýmis
tækifæri fyligja þessurn lirnum,
tefenar af handaihófi:
Formálsorð í giesitabók frysti-
húss:
Með eigin hemdi svo framisieljið,
syndug nöfn að læs verði,
engia glæpi upp þó teljið,
eða hæpið siðferði.
Hvern ssm dauóinn tefeur tali,
tadsvert lætur varða sitt.
Þó eftirmæli enginn gali
eg skal geyma nafnið þitt.
Dimmt er inn til daila
drifdn snævi fjöM.
Um yztu umesnflda
Ægis rýkur mjöil
Djúpt á drafnarleiðum
drynja éljaköst.
Úr bylgjiuiskafili breiðum
brotin freyðir röst.
Þar einn í stormi stríðir
stáli búinn knörr.
Hraiuistum miundum hlýðir,
hefta skal ei för
grimimiur norðanigarður
gjálp við drang og sfeer;
hlutur hvergii skarður.
Hieill þér Júpíter.
Stuindum lét Þorbjörn sjálfs
sin getið og kvað þá við liéttairi
tón:
FLuitum oft fulldr báðir
færandi björg í ver.
Blleytuonni báðir háðir,
Bjössi og Júpíter.
Á b/v Neptúnuis nýjan fór Þor-
björn og var einn i skipshöfn
— Fiskistofnar
Framhald af bls. 17
einnig valdið því, að nú hefur
þorskurinn yfirleitt aðeins
tök á þvi að hrygna einu
sinni á ævinnd, en áður fyrr
gat megiruhluti þorskstofns-
ins hrygnit nokkrum sinnum.
Yfirleitt má þvi telja, að
hrygning íslenzka þorsk-
stofnsins sé niú svipuð og hjá
laxi og loðnu, þ.e.a.s. aðeins
einu sinni á ævinni, en það
stríðir gegn lögmálum nátt-
úrunnar og afleiðinigarnar
sér enginn fyrir.
Eins og ég nefndi fyrr,
komst sú sérfræðiniganefnd,
sem gerði úttekt á þorskstofn
um Norður-Atlantshafs, að
þeirri niðurstöðu, að minnk-
un íslenzka þorskstofnsins
— sem er aðadlega vegna auk-
inna veiða — væri sú mesta,
sem þekkt væri meðai þorsk-
stofna þessa hafsvæðiis. Það
er nú talið, að hin árlega dán-
artaia hins kynþroska hluta
st.ofnsins sé um 70% og 65%
meðal smáþorsksins. Svona
mikil sókn er beinlínis hættu-
leg, efeki sízt sóknin í smá-
þorskinn. Þorskveiðar Breta
við Islan<l eru einkennandi
hvað snertir sókniina í smá-
fiskinn. Árið 1®66 veiddu
brezkir togarar um 31% af
þyngd þorskaifiLans við Is-
land en um 53% af fjölda
þeirra þorsika, sem veiddir
voru. Þessi hlutfalslegi mis-
munur í þyngd afla og f jölda
veiddra fiska, sýnir ljóslega
þá staðreynd, að brezkir tog-
arar veiða meira af smáfiski,
en aðrar þjóðir, sem veiða við
Island.
Sérf ræðinganefiwlin, sem
ég hef áður getið um, nefnir
m.a. i skýrslu sinni, að siðan
1960 hafi veiðihæfni togara-
flotans aukizt um 3% á ári.
Þetta merkir þá, að nútíma
togari er nú um 40% stór-
virkari en 1960. Ástæðan til
þessa er ekki eingöngu auk-
in stærð togaraama heldur
einnig hin nýtízku rafeinda-
tæki sem komin eru tii sög-
unnar ásamt bættum veiðd-
aðferðum. Þegar allar þessar
framfarir eru teknar með í
reifeninginn, sem hafa valdið
um 40% aukningu í veiði-
hæfni togara síðan 1960, er
það vissulega ihugunarefni,
að fiskveiðamar í Norður-
Atlantshafi — og ekki sízt við
ísland — skuli ekki hafa auk-
izt að neiinu ráði síðan 1960.
Megdnástæðan til þess, að
þessi mikla aukndng í tækni
og fjárfestingu hefur ekki
gefið af sér neina samsvar-
andi aflaaukndngu, er fyrst
og fremst sú, að veiðihæfni
fiskiflotans er meiri en end-
urnýjunarmáttur fiskstofn-
anna. Það má segja með öðr-
um orðum, að við veiðum
liraðar en fiskurinn tímgast.
Svipaðar aðstæður hafa
þekkzt áður, og á ég þá við
hvalveiðarnar í Suður-íshaf-
inu.
1 þessu sambamdi er áhuga-
vért að athuga, hvaða af-
stöðu alþjóðastofnanir hafa
tekið til veradunar á fallandi
fiskstofnum Norður-Atlants-
hafsins. Allir þekkja örlög
norsk-íslenzka sildarstofnsins,
og það má hafa í huga, að
engar varúðarráðstafanir
voru gerðar á alþjóðlegum
grundvelli i tæka tið, þótt
síldin væri á umráðasvæði
tveggja alþjóðastofnana.
Svipuð þróun virðist i upp-
sigllngu hvað snertir síldar-
stofna Norðursjávarins, en
nú orðið eru ekki síldveiðar
í hinum eiginlega Norðursjó,
heldur fer veiðin á fulilvax-
inni síld fram vestan Orkn-
eyja og Hjailtiands, sem
kunnugt er. Meðan visinda-
rnenn og stjóraendur fisk-
veiðiimála hafa rökrætt á
fundum hefur síldin þolað of-
veiði, ekki eingöngu hin kyn-
þroska síld, heldur ekki hvað
sizt smásildin.
I desember sl. hélt aiþjóða
fiskveiðmefindin fyrir Norð-
austur-Atlantshaif sérfund um
verad slldarstofna í Norður-
sjó. Fiskifræðingar töldu, að
þessir síidarstofnar væru nú
aðeins 10% stofmstærðarinn-
ar 1948 og fóru fram á 50%
mhmkun veiða. Það íékkst
ekki samiþykkt, en hins vegar
var samþykkt að banna veið-
ar í april, miaí og fyrri hluta
júnií þesisa árs. Reynslan sýn-
ir, að á þessum tíma veiðast
um 17% af ársaflanum þann-
ig að banan þetta gat hugsan-
lega valdið um 17% rýraun
afians í stað þeirra 50%,
sem fiskifræðingair töldu
nauðsynieg. 1 raun réttri
ber veiðibann þetta varla
liokkurn árangur, þar eð veið-
arnar eru ótakmarkaðar ut-
an banntimans. —
Sú sérfræðinganefnd, sem
rannsakaði þorskveiðar í
N-Atlantshafi og ég hef áður
vitmað tii komst einnig að
þeirri almennu niðurstöðu,
að aukin sókn í þorskstofna
Norður-Atlantshafsins hefði
ekki í för með sér aukinn
afla er til lengdar léti.
Nefndin getur þess einnig í
skýrslu sinni, að sóknin sé
þegar svo mikil, að þótt hún
minnki um heLming muni
það aðeins vaida óverulegri
aflaminnkun.
Einis og vitað er veiða er-
lend fiskiskip tæplega helm-
ing þess afla, sem fæst á Is-
landsmiðum, en við útfærslu
islenzku fiskveiðiiögsögunnar
mun sóknin falla verulega.
Slik minnkun á sókn útlend-
inga í islenzka fiskstofna er
þvi algjör forsenda fyrir
áframhaldi islenzkra fisk-
veiða, svo að ekki sé minnzt
á aukninigu þeirra. En vanda-
málið um sóknina i hina mik-
ilsverðu fiskstofna Norður-
Atlamtshafsins er ekki neitt
sérstætt islenzkt vandamál,
heldur almennt vandamál,
sem snertir okkur öli. Islenzk
um yfii-völdum er ljós hætt-
an og ætla að gera róttækar
ráðstafanir til verndunar
fiskstofnunum. Sú þekking,
sem við nú höfum um þorsk-
stofna Norður-Atlanitshafsins
og þá mifclu hættu, sem þeir
eru í, sú reynsla, sem við höl
um hiotið í sambandi við
síldina o. fl., gerir nýja
stefnu í fiskveiðiniátnni nauð-
synlega. Þessi stefna verður
að byggja á reynslu og vis-
indalegum staðreyndum og
hafa skynsamlega nýtingu
fiskstofnanna að marki. Það
væri verðugt verkefni fyrir
Norðurlönd að taka frum-
kvæðið í slíkri uppbyggingar-
stefnu í fiskveiðimálum.
hams, þegar hann seitti heims-
met í mai 1948, slkipstjóri Bjarni
Ingimarsison. Þáð stóð í 13 ár.
íþróttamenn eru Mka á sjó. Þá
kvað Þorbjöm:
Undir myliur öldurót
Ægis hirðir lítt um þrus,
stoltur, traustur stigur mót,
stórs'jóuniuim Neptunus.
Sanni árin var Þorbjörn í véla
liði á úranusi, ýmist vélstjóri eða
kyndari. Honiutm þótti þá hlýða
að gerá sinn pöntunarlfeita í ljóð-
um ef sá gállinn var á. Kom þá
fyrir, að l’ýsing vair íburðarmikil:
Fjörusandur af sóLu þerrður,
svæfir bruoanna viðurstyggð,
öll mín tilvera er og verður
á einum poka af sandi byggð.
Rifni pokinn, ég renn i sandinn,
ryki fokin mun gehgin slóð.
Sviptur rokin-u svífur andinn,
um sjávarlokin við næsta flóð.
(Sandur er notaður á fírplássi
skipa til að kæfa eld).
Eftir að hafa lyft sér upp við
land kvað Þorbjörn uindir næstu
sjóflerð:
Ég át í sfeyndi antabuis,
að skal syndum vaga.
Ég mun kynda Úranus
áfram myndarlega.
í þessu sambandi verður að
geita einnar beztu ví:*u Þorbjörns
Friðrifessonar. Sú vísa tjáir í
stuttu en skýru máli þann reigin-
mismium, sem er á vaJinni sfeips-
höfn og annarri, sem er ósam-
stæðari eða liðlétt og þá þetss
heldur, sem skipið var það
siama. ölll skipshöfnin gamia var
farin á nýtt skip, allt nýir menm,
aðeins Þorbjöm kom aftur
seinna — af tiLvi'ljun.
Vísian seigir:
Handtök lipuir fuindust fá,
fieyra í gripuim sönniuim.
Mér leizt svipur annar á
öllu sfeipi og mönmum.
„Bóndi er bústól'pi / bú er land-
stólpi“. Þstta á lika við um sjáv-
arútveg, en þvi aðeins að gerður
sé greinarmunur á því, siam gott
er og hinu, sem ekki er gott. Sé
það ekki gert, er öll útfærstta
stofuráð.
ísienzka þjóðin stendur i mik-
iltti þakkarskuld við kjarnann úr
fiiiskimainnastéttinni. Þar eru
fremistu iþróttamennirnir og
hafa alltaf verið, enda Lagt mest
að veði.
Tryggvi Ófeigsson.
XfVimA ATVINNA ATVIKkVA
Afgreiðslustúlka
óskast í matvöruverzlun í Hafnarfirði.
Umsóknir sendist í pósthólf 178 Hafnarfirði fyrir 20. þ.m.
Stúlkur óskast
Óskum að ráða stúlkur nú þegar, helzt vanar.
Upplýsingar ekki gefnar í síma.
BORGARÞVOTTAHÚSIÐ, Borgartúni 3.
Stúlka óskast
nú þegar til afgreiðslustarfa í söluturni. Vaktavinna.
Þær sem áhuga hafa, leggi umsókn sina inn á afgreiðslu
blaðsins merkt: „Áhugasöm — 2176".
Ungur lögfrœðingur
óskar eftir atvinnu frá 1. október eða fyrr.
Tilboð sendist augld. Morgunblaðsins merkt: „2175"
fyrir 25. ágúst.
Stúlka
óskast strax til gjaldkerastarfa hjá stóru fyrirtæki.
Umsóknir ásamt upplýsingum um aldur og fyrri
störf sendist afgreiðslu Morgunblaðsins fyrir 18.
þ.m. merkt: „2174“.
Sendisveinn óskast
frá 1. september. — Upplýsingar á skrifstofunni.
G. ÞORSTFJNSSON & JOHNSON,
Ármúla 1.