Morgunblaðið - 16.08.1972, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16, ÁGÚST 1972
SAI BAI N | í frji dsu r iki eftir V. S. Naipaul
um degi og finnst það vera hús
ríks manns, vegna þess að mað-
urinn var rikur Hann var ríkur,
en einu sinni var hann fátækur
eins og við. Sagt var að hann
hefði átt land suður frá þar siem
var olía i jörð. Hann var óbrot-
inn maður eins og faðir minn
með htla menntun. En í minum
auigum var hann mikill maður,
vagna olíunnar og heppninnar
og pening'anna og hússins, sem
hann átti.
Ég dýrka þennan mann. Hann
berst ekki mikið á. Stundum sé
ég hann bíða við veginn eftir
strætisvagni eða bíl I bæinn. Og
enginn veitir honum sérstaka at
hygli. Ég grandskoða allt sem
honum viðvíkur. Ég sé heppni
og peninga í öllu, sem honum
viðvíkur. — f því hvernig hann
greiðir hár sitt, í skyrtunni sem
hann hneppir að sér, í skónum,
sem hann reimar. Hann býr einn
í húsinu. Börnin hans eru gift
og sagt er að samkomulagið sé
ekki gott á milli hans og þeirra.
Og hann sé þjakaður af áhyggj-
um. En jafnvel þær finnst mér
hluti af velgengni hans.
Einu sinni var haldið brúð-
kaup í þorpinu, gamaldags brúð
kaup sem stóð alla nóttina. Ríki
maðurinn lánaði húsið sitt. >á
fér ég inn í þetta hús í fyrsta
sinn. Hús sem virðast stór að
utan eru lítil, þegar inn kemur.
Á neðri hæðinni eru bara
steyptar súlur og veggir um
kring. Uppi eru aðeins fimm lít-
il herbergi og svalir að framan
og aftan við. Og þama er dimmt.
Dimmt. Ég man bezt eftir því.
Og svo lyktinni af rotn-
andi dauðum rottum. Og alls
staðar ryk. Jafnvel á göngu um
húsið fellur á macn ryk. >að er
ekki ryk. >að er úrgangur úr
grápöddum, litlar harðar agnir,
sem rúla undir lófanum hvar
hvar sem honum er strokið.
Stofain er yfiinfuH ai húsgögn-
um, legubekkjasamstæðu og borð
um og skápum. En manni finnst
ekki megi styðja fast á neitt
þarna inni, því þá muni það
molna niður. f stofunni eru bara
húsgögn, ekkert annað, engar
myndir. Ekki einu sinni daga-
tal. Ekkert nema stafli af kristi-
legu timariti, „Vitni Jehova“ eða
einhverju slíku, sem við hin
Heygjum burt en riki maðurinn
geymir. Og hann er ekki einu
sinni kristinn. Stofan er eins og
grafhvelfing. >að er eins og eng-
inn eigi hér heima. Eins og ríki
maðurinn viti ekki, hvers vegna
hann byggði þetta hús.
Og svo einn daginn er þessi
maður skotinn til bana. Enginn
veit hvers vegna. Hvort það er
vegna peninganna eða út
af fjölskylduerjum. Enginn veit
það. Yfir þessu hvílir leyndar-
dómshula, eins og yfir mörgu,
sem gerist til sveita. Svarta-
löggan límir upp veggspjöld,
þar sem heitið er 500 dala verð-
launum. >að er engu likara en
þorpið sé orðið Dodge Gty eða
eitthvað úr „Jesse James" með
Henry Fonda og Tyrone Powers
í aðalhlutverkum.
Aliir bíða í ofvæni. En ekk-
ert gerist. Veggspjöldin upplit-
ast og flagna, löggan gleymir
öllu saman, húsið stendur eftir,
rauðguli liturinn dofnar, báru-
járnsþakið ryðgar og ryðtaum-
arnir renna niður veggina. Rak
inn kemur úr sverðinum og vinn
ur sig upp veggina eins og skjót
vaxnir grænir runnar. Græni lit
urinn verður svartur og iilgres-
ið sprettur allt í kring. Sagga-
lyktin fyllir húsið, þakið verð-
ur kolryðgað, málningin flagn-
ar af viðnum, það fer að skína
i æðamar, stoðirnar verða hol-
ar, svo æðarnar standa einar
eftir. Qg alla mína ævi sftenidur
þetta hús þannig á sig komið.
Nú sé ég, að maðurinn, sem
ég hélt að væri ríkur, var alls
ekki ríkur. Og héðam frá
þessarri borg, sem er eins og
sveit, finnst mér ég geta horft
yfir allt þorpið þama í votlend
inu, moldargöturnar, svartár til-
sýndar á milli grænu sykurekr-
anna, skurðina með hávaxna
grasinu, kofana með stráþökun
um, gult vatnið í pollunum eftir
rigninguna og ryðgaða þakið á
eina steinsteypta húsinu, sem er
að grotna niður.
Menn fara að velta því fyrir
sér, hvers vegna fólk byggir siík
þorp, hvers vegna það sezt
þarna að upphaflega. En þama
á það heima og á sólbjört-
um sumnudegi, þegar allix sitja
aðgerðalausir fyriir fraiman hús-
in sin og hvíla sig, má
sjá zenniu-bdóm hér og þar, bald
ursbrá og fifla og mumablóm.
Rakarinn gengur á milli og fólk
sezt undir mangótré og lætur
klippa sig. Og í huga mínum er
það á siíkum morgni, sem ég sé
yngri bróður föður míns koma
á hjólinu sínu upp moldargöt-
una.
Föðurbróðir minn býr i borg-
inni. Mér er það óskiljan-
legt hvernig hann komst þang-
að, hvernig hamn öðlaðist mennt
un en faðir minn enga, hvernig
hann fékk stöðuna hjá lögíræð-
ingnum. >etta gerðist aht fyrir
löngu, áður en ég fæddist. Hann
er kristimn, eða hann hefur tek-
ið sér kristið nafm. Hann heitir
Stefan. Faðir minn gerir gys að
honom á bak fyrir þetta nafn.
En við erum öll stolt af Stefani
og við viiljum njóta þeirrar virð
ingar, sem hann varpar yfir okk
ur í þorpinu.
>að er mikill viðburður, þeg-
ar hann kemur að heim-
sækja okkur. Nágrannarnir láta
það berast, áður en hann ber
að garði. Móðir min eltir uppi
kjúMing og afllfar hann í snatri.
Faðir minn tekur fram romm-
flöskuna og glös og vatn. Hátið.
Og að lokum útbýtir Stefan
koparskildingum á milli okkar
barnanna, rétt áður en hann fer,
til þess að við komumst á bíó-
sýninguna síðari hluta sunnu-
dagsins.
Eða þannig var þetta. Ég dáði
Steflan, þegar ég var litill. Og ég
hélt í fávísi minmi að hann byggi
einn í borginni og við værum
eina fjölskylda hans. En
þá komu vonbrigðin. Mér varð
ljóst að Stefan átti sina eigin
fjölskyldu, að hann átti sæg af
dætrum, sem gengu í Maustur-
skðia og að hann átttii sinn eig-
in son, gáfaðan dreng, dugleg-
am nemanda og hann dýrkaði
þennan son. Drengurinn er jafn
aldri minn eða svolítið eldri.
Éinu sinni eða tvisvar heimsótti
hann okkur. Hann er kurteis og
stilltur og gerir sig ekM til við
okkur. >að sést að faðir mimn
er að vissu leyti stoltari af hon-
um en mér eða yngri bróður mín
um. Að sonur Stefans uppfyllir
allar vonir hans um son. Hann
er öðruvísi, greimdur og verður
menntaður fagmaður. Faðir
minn gefur honum ekki smápen-
imtga til þess að hann komist I
bíó. Hann sendir honum sjálí-
blekung með Shirley-Temple-
mynd og armbandsúr með mynd
aí Mikka Mús.
Stefan segir okkur aldrei, hve
nær hans sé von. Og það er und
arlegt að slíkur maður skuli yf-
irgefa fjölskyldu sína á sunnu-
dagsmorgnum til þess að eiga
glaða stund með okkur i sveit-
inmi. Faðir minn segir að Stefan
sé feginn að losa sig smástund
við nýtízkulífið, að Stefan búi
ekki við hamingjusamt hjóna-
í þýðingu
Huldu Valtýsdóttur.
band með sinni kristnu konu og
Stefan sé þjakaður af miMum
fehyggjum, sem fylgja stöðu hans.
Ég skil ekki, hvaða áhyggjur
maður eins og Stefan getur haft.
Og þótt hann hafi áhyggjur,
liggja þær ekki altaf í augum
uppi.
Stefan er gamansamur og stríð
inn. Hann er farinn að striða
áður en hann er búinn að setja
hjólið sitt frá sér í skuggann,
áður en hann tekur af sér hatt
inn og reiðhjóIaMemmurnar, áð-
ur en hann sýpur fyrsta romm-
■sopann. Ég veit ekki, hvað hann
sér svona fyndið við asnann okk
ar. >að er engu líkara en hann
hafi aldrei séð asna áður. Hann
stríðir okkur með asnanum.
Hann stríðir okkur þegar asn-
inn drepst. Og þegar við kaup-
um vagninn og hann er látinn
stamida umdir húginiu i noklkrar
vikur með viðardrumba undir
öxlinum. Al-lt sem við gerum er
tómt grin í augum Stefans og
faðir minn hvetur hann með því
að taka undir hláturinn.
1 fyrstu stríðir Stefan mér
líka. „Hvenær ætlarðu að koma
þessum í hjónabandið?" segir
hann við föður mimn, jafnvel
þegar ég er smástrákur. Faðir
minn hlær alltaf og segir: „Við
næstu árstiðaskipti. Ég er búinn
að útvega honum kvonfang." En
þegar ég eldist læt ég Stefan
sMlja að mér fell-ur ekki þessi
gamansemi hans og bann hættir
að stríða mér.
velvakandi
Hér kemur svo siðairi htati
bréfls Bjartmars Guðmundsson-
ar um afgreiðsliUu..tti útvarps-
imis, en fýrri hluitinn var í dálk-
inum í gær.
0 Kynlegt uppátæki
Raiuk ég nú í síma 85900, til
að reyna að fá að vita edtthvað
um þettta. >egar í stað kom
indælisrödd frá kvenmanná inn
í hlust mina. Við það mildaðist
úíið skap og sagði ég þó svo
mikið viö hana, að mér bætti
þetta kynlegt uppátæM af virðu
legri stofnum og ypperliagum
Jögfiræðimigi. Augnabliik, siaigði
hún, blessunm, það er önmur,
sem veit betur en é Að tima-
korni liðnu kom hún, emn ynd-
NILFISK
pegar
um gæðm er
mð teflm....
SUDURGÖTU 10, REYKJAVÍK, SÍMI 24420
iisliegiri. Mér fanmsit húm heiita
RagnlheLðuir eða Ragmhildur. Og
fyrir miildi henniar vamð ég liksa
mildur og siaigði, að Mkflagia væri
þetta elkM hemmair sök, heldur
yfia-boðaramia, sem virtiust
srtunda umdarleg vinnuibrögð til
fjáirötflumair. Reákmingair mættu
ekki korna uitam úr Joftinu af
emigu, hélt ég. SUkit þættá not-
endum sór ósamboðið að þola.
0 Gildi tilkynninga
í fjölmiðlum
>á fór hún að sagja mér frá
tlkynminigum i fjöltmiðium, sem
aldrei h'aifa náð mínum eyruim,
og fimnsit að séu viðlíka gildis-
miíklar og það, að ég færi að
ryðja þar úr mér tiilkynnkiigu
til Jóns Jónssoniar á Seyðiisfiirði
um, að hann eiigi að sernda mér
1000 kaJQ og nafni hams á Pat-
rekstfiirði anmiam, og allar Gunn
'U'T og Sigguir í Tandinu slíkt
hið saima. Nú, og svo hélt hún,
að mér hlyti að hafa verið semd
ur reikninigur, sem lí'Miaga hefði
farizt I pósti upp á eimihveriri
heiðimni millli Norðuir- og Suð-
uriands. Arrnað eims hefuir gerzt
í pósiti.
En geirum bara gott úr þesisu,
sagði þessi elMka að lokum.
Svo bauð hún nriér aið fallið
yirði frá stóruim orðum og 100
kallinum í kostmað, mauðumigar
uppboði og öllu þvillku, ef ég
villdi borga hinar krónurnar á
stundimmd.
Bleissuð verd hún fyrir þá
gjöf alla daga og mætur hér í
Kfi og himu líka.
0 Skuldajöfnun
Saigði ég svo við hana eimis
og í trúwaði, að raunar ætti ég
mieira hjá Ríkiisútvarpinu en
það hjá mér, síðam í móvembeir
1971, og að við í sveitiinni hefð-
um þann hátt á, að lláta skuld
mætia skuld þ.e.a.s. ef Pétur
ætti ft.d. 100 krórauæ hjá Páli og
PáM aðrar 100 hjá Pétrd, þá
væri ein.’iægasit að láta slkuldim
ar falliaist i faðana edms og edlsk-
aradur, seim hyrfu hvor í amn-
an. >etta lét ég nú í siimamn,
aif því ég vdissi að mín krafa
var réttmæt og ég efckæirt rueima
ákilsetmin. En það hefði ég samt
ekki átt að gera. Me^riin sagði
niei mg fór að sýna mér frarn
á, að ekki væri nú alideili's sama
Rikiísútvairpið á Lauigavegd 176
og Skúlaigöbu 4. Að Laiuigavag-
inum saifnaisit perainigarmir í inn
heiimitudieildina. Á Skúlagötumni
Fiskiskip til sölu
200 tonna stálfiskiskip i mjög góðu standi. 7 ára gamalt,
með 750 ha. aðalvél, vel búið tækjum, til afhendingar strax.
100 tonna eikarskip til afhendingar strax.
65 tonna eikarbátur tilbúinn á togveiðar tíl afhendingar strax.
Hagstætt verð og greiðsluskilmálar mjög góðir.
TRYGGIIMGAR OG FASTEIGNIR, Austurstræti 10,
Simi 26560, heimasími 30156.
er borgað og bongað út —
másflce stumriium með seinni
síMipuim. Geirið svo vel að
hriiragja S sfima 22260. >etta
skildi ég ofuirveíl, þeigiair búið
var að segja mér það. Og uim
flledð kvöddiumsit við mieð ásitúð
og sfldlningi hvort á öðru.
Bíðum miú vdð, 22260. Og strax
er ég kominm i saimiband við
aðra mey á Slkúlagötunni. Fé-
h irði, siegi ég Við haina og bið.
Drjúg stumd lleið umz ellskuleg
rödd er enn kominn undir
vamga miinm. Ég fór að reyna
að láta hana skililja, að ég setti
pemimiga inmd á þessuim sitóra
stað, þvi ég visai eteku betur, en
ég væri að telia við þá, sterni
lyMavöldin hefði þar í húsi, að
ölluim eTidtraU'Stum gteymslum.
En það var nú eteM. Anidartak,
sagði stúlkan, ég skal gefa saim
band.
Og nú kom biðtími, siesm tók
á taufgairriar. >e53air fllaraguir tími
var l'iðinn, Je,it ég á úrið. Frá
þeirri situndu lieið raærri háif-
'tíimii, þar til sjálfur igjald'kerdran
var komiran að hinum end'amum
á þræðinuim.
Væru raokkur tök á að fá
'gneiösilu fynir efrai, sem Útvarp
ið n'ötaði í nóvamber? stiundi
ég með veiteum buirðum.
0 Hver vísar á annan
>ér verðið að taUa viö dag-
sfcrárdeildiraa uim það, sagði fé
hirðir. Ég steafl gefa yðuir sam-
band.
>ar með var lyMamaðurinn
farimn, sem eimniiig var kven-
maður.
Nú leið og beið, og þó ekki
naimm ónat.imii. Og það var eims
og áilfmey væri að syngja út
úr HvamndaJabjamgi. Og vita
þá all'ir að enin var það hið
fagra kyn, sem var að svara
mér, aumuim nauðleitiainmanni.
Er þetta hjá dagsikrárdieild-
inmi spurði ég með öndiima í
háLsimjim, þó að röddim værd að
sönmiu uippörvamdi.
Ned, þiotta er hjá tónMstar-
deildinnd, svaraði stúllkam. >að
hilaut llika að vara. En ég stutrdi:
„Ja, hérna. Ég, serni ætlaði að
talla við dagiskrárdeillldimia og
mér var boðdð siamband við
hana.“ AuigmiabTlik, sagði tónlist
im. Samband.
0 Árangurslaus bið
Enn kom biðtími, sem ég
mældi þó ekki í mínútum. Alia
götiu varð hamn 15 eða 20. >á
lagði ég á, án þess að heyra
raokkuirm ttma stunu eða hósta
úr daigisfcrárdeildinni. Farimm
var heiflll Miulklkuitíimi i þetta alflt
saiman oig Ikaífflast að sönmu eflcki
miiteið. Eflclíi var ég þroitimn að
þolimmæði, en fair-iinn að huigsa
allvamliegia uim, að efldd mætti
það dragasit mínútunni lemgur,
að ég slkrdiflaði ávísum til hamda
Ríkilsútvairpinu á Lauigiavegi
176, ef ég ætiti að stamda við
samnlingimn við ellskuma mína
þar. Ef ég heifði orðið heiitrofi
vilð hamia, voru þeir vísir til,
Andrés, Njörður, Miaigraús Tonfi
og ypperleguir lögfræðimigiur,
Jón Oddsson að rafni, að taka
miiig og p’toiktea aif fjaðrir allar,
en setja miig í svairthol ella.
NauðuragarupþboðTui eru ekkert
gamaramiil.
Svo var það Mtaa, að ég þumftd
að hafa tal af araraarri mikiliii
ríkiisistofn'un í rifcimu og ölduragis
óvísrt: hverniig slaguirimm kymmi
að enda á þedm stiaðmum.
>ertta er daigtsörm saiga, þó að
ég þori elkki að setja viðtöTiin i
'gassaJiappir.
Reykijavík 10. ágúst 1972.
Bjartniar Giiðmundason."