Morgunblaðið - 21.12.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. DESEMBER 1972
0*gefandi hf Áfvak-ur1, Pfeyfajavfk
Ftíffnvfeve»m«te&tióri HaraWur Sveins«on.
RHatíó.rar Mat#iías Johormassan,
Ey»”ótfur KonréO Jónsson.
Styrmir Gurvnwsson.
RKfftpémarfcriterúi þorbijöm Guðmuncteson
Fpéttast}ón Björn Jóiharmsaon.
Augiiýaingastijóri Ámi Gsrðar Kristinsson.
Rítstjýrn og afgreiðsla Attaistraati 6, sfmi 1Ó-100.
Autffýsingar Attatetreeti S, sémr 22-4-80
Askrrftargjofd 225,00 kr á imán.uði irmonlantte
I teusasöffu 16,00 kr eintakið
¥ umræðum þeim, sem orðið
hafa um gengislækkun
vinstri stjórnarinnar á Al-
þingi og í blöðum, hafa
stjórnarsinnar ríghaldið í eitt
haldreipi. Þeir segja, að á
þessari gengislækkun og
öðrum gengislækkunum, sem
framkvæmdar hafa verið, sé
sá meginmunur, að nú sé
kaupgjaldsvísitalan ekki
skert. Það stoðar lítt fyrir
stjórnarsinna, og þá sérstak-
lega fyrir Alþýðubandalags-
*menn, að reyna að hvítþvo
sig með þessum hætti.
í hinu fræga bréfi Alþýðu-
bandalagsins til forsætisráð-
herra frá 12. des. sl. skýrir
þingflokkur Alþýðubanda-
lagsins frá því, að þingflokk-
urinn væri andvígur gengis-
lækkun, en ef framkvæma
eigi gengislækkun telji þing-
flokkurinn óhjákvæmilegt að
skerða vísitöluna. Þessi af-
staða er í sjálfu sér í sam-
ræmi við niðurstöður val-
kostanefndarinnar, sem sér-
fræðingur kommúnista í efna
hagsmálum, Þröstur Ólafs-
son, skrifaði undir en þar
segir m.a.: „Á það skal lögð
rík áherzla, að verði ráðizt í
verulega óbeina skattheimtu
mati þeirra sérfræðinga, sem
í henni voru, þýða gengis-
lækkunaraðgerðir vinstri
stjórnarinnar að „mikilli
verðbólguskriðu verði hrund
ið af stað“.
Auðvitað er ríkisstjórnin
ekki búin að bjta úr nálinni
með það að hafa framkvæmt
gengislækkunina með þess-
um hætti. Hitt er ljóst, að
telji stjórnarsinnar það þakk
arvert ,að engar ráðstafanir
eru gerðar varðandi vísitöl-
una við þessa gengislækkun,
getur Alþýðubandalagið ekki
þakkað sér það. Skjalfest er
í hinu leyndardómsfulla
bréfi, að þingflokkur þess
taldi nauðsynlegt að skerða
viljann, er hann sagði: „Það
er augljóst mál, að þessi
gengislækkun er aðeins frest-
un á lausn verðbólguvand-
ans. Hún leysir vanda útflutn
ingsatvinnuveganna um skeið,
en eftir tiltekið tímabil
stöndum við andspænis hlið-
stæðum vandamálum á nýj-
an leik.“ Með þessum orðum
tekur Magnús Kjartansson
kröftuglega undir nefndar-
álit sjálfstæðismanna í neðri
deild, þeirra Matthíasar Á.
Mathiesen og Matthíasar
Bjarnasonar, en þeir segja
um gengisbreytinguna:
„Af því, sem hér hefur ver-
ið sagt, má ljóst vera, að sú
gengislækkun, sem ríkis-
TJALDAÐ TIL EINNAR
NÆTUR
eða aðrar verðhækkandi efna
hagsráðstafanir án þess, að
höggvið hafi verið á vísitölu-
hnútinn, er mikilli verðbólgu
skriðu hrundið af stað.“
Það fer því ekki milli mála,
að ríkisstjórnin hefur ekki
framkvæmt gengislækkunina
í samræmi við ráðleggingar
valkostanefndarinnar, en að
vísitöluna við framkvæmd
gengislækkunar.
Það er samdóma álit flestra
þeirra, sem bezt þekkja til, að
með g'engislækkun vinstri
stjórnarinnar sé aðeins tjald-
að til einnar nætur. Það hef-
ur einn ráðherra í ríkisstjórn
inni, Magnús Kjartansson,
staðfest í viðtali við Þjóð-
stjórnin hefur ákveðið, felur
ekki í sér neina lausn efna-
hagsvandans. Það lýsir hinu
mesta ábyrgðarleysi af hálfu
ríkisstjórnarinnar að ráðast í
slíkar aðgerðir, án þess að
hafa markað heildarstefnu í
efnahagsmálum og vera fær
um að fylgja þeirri stefnu
eftir. Án þess getur gengis-
lækkunin ekki orðið til artn-
ars en grafa enn frekar und-
an tiltrú almennings á verð-
gildi gjaldmiðilsins. Að
nokkrum mánuðum liðnum
verður allt komið aftur í
sama farið og ekki önnur ráð
tiltæk, ef svo fer sem horfir,
en grípa til nýrrar gengis-
lækkunar. Slí.k þróun hlýtur
að hafa hin alvarlegustu
áhrif á atvinnulíf landsins, á
sparnað og fjármunamyndun
og á lánstraust landsins er-
lendis. Jafnframt hlýtur
þessara áhrifa að gæta í sí-
vaxandi mæli á atvinnu í
landinu og á lífskjör þjóðar-
innar.“
Þau sjónarmið, sem fram
koma í þessu nefndaráliti,
eru samdóma álit þingmanna
Sjálfstæðisflokksins og eru í
samræmi við þau sjónarmið,
sem forsvarsmenn atvinnu-
veganna hafa sett fram og
a.m.k. einn ráðherra í ríkis-
stjórninni hefur tekið undir.
Það er því ekki aðeins, að
þessi ríkisstjóm hafi svikið
gefin fyrirheit og skjalfest
um að beita ekki gengislækk-
un, hún hefur drýgt þá höf-
uðsynd að ganga ekki hreint
til verks og framkvæma
nauðsynlegar aðgerðir í efna-
hagsmálum þjóðarinnar, held
ur grípur hún til kákráðstaf-
ana og það, sem verst er af
öllu, gengislækkunar, sem
ekki mun duga. Hér er því
sannarlega tjaldað til einnar
nætur eins og Geir Hall-
grímsson, varaformaðUr Sjálf
stæðisflokksins, benti á í
umræðum á Alþingi í fyrra-
kvöld.
Brandt undirritar
dánarvottorð
fyrir Prússland
Bismarcks
Eftir Arnold Toynbee
Niðurstöður þingkosninganna í
Vestur-Þýzkaiandi í síðasta mánuði
þýða kaflaskipti í sögu Þýzkalands
og heimsins. Með því að kjósa Brandt
aftur sem kanslara, að þessu sinni
með talsverðum meiri hluta þingsæta,
hafa vesturþýzkir kjósendur sam-
þykkt viðurkenningu kanslarans á
þeirri landskiptingu, sem varð
í reynd árið 1945. Sú staðreynd, sem
Brandt viðurkenndi, var endalok
prússneska ríkisins. I reynd-
inni varð skapadægur Prússlands
þann dag, sem rússneskir og banda-
rískir hermenn mættust inni á miðju
því svæði, sem einu sinni hafði ver-
ið hjarta Prússlands. Endalok
Prússlands hafa nú verið opinber-
lega skráð og sálfræðilega viður-
kennd.
Það hefur tekið meira en fjórðung
inn af öld að viðurkenna orðna stað
reynd. Jafnvel eftir að svo langur
tími hefur mildað sársaukann vegna

iSSb THE OBSERVER

þeirrar afturvirku ákvörðunar, hef-
ur viðurkenningin á svo sársauka-
fullum staðreyndum, sem hér er um
að ræða, þurft mikla framsýni og
kjark. Brandt gaf fordæmið og kjós-
efldur í Vestur-Þýzkalandi fylgdu
honum. Vestur-Þýzkaland og kansl-
ari þess hafa áunnið sér aðdáun
heimsins og þakklæti. Pólverjar og
Rússar finna til léttis og flýtt verð-
ur fyrir bættri sambúð milli Sovét-
rikjanna og Bandaríkjanna.
Upprisa og hrun Prússiands hafa
verið ógæfuþáttur í sögu síðari alda.
Upprisa þess frá Friðrik mikla til
Bismarcks var vaidaferill (tour de
force). Orðin „Prússland" og „hern
aðarhyggja" eru órjúfanlega tengd.
Samt hefði Prússland aldrei komið
upp sem stórveldi, ef ekki hefðu kom
ið til borgaralegar dyggðir Prússa.
Hátt menntunarstig prússneska her-
ráðsins hélzt í hendur við dugnað
og heiðárleika prússneskra embætt-
ismanna. Bismarck, maðurinn, sem
mótaði annað þýzka ríkið í blóði og
járni, var einnig einn af frumkvöðl-
um almannatrygginga, sem eru upp-
haf veiferðarríkisins.
Það kaldhæðnislega við feril Bis-
marcks er, að honum lánaðist of vel
að ná markmiði sínu, til þess að verk
Willy Brandt.
hans fengi staðizt til lengdar. Prúss-
iand hefði getað lifað áfram, ef Bis-
marck hefði látið sér nægja að úti-
ioka Austurriki frá Þýzkalandi og
stofna norðurþýzka sambandið
(Norddeutscher Bund) sem kjarna
þess. En með því að halda áfram
og sigra Frakkland, innlima Alsace-
Lorraine og sameina Suður- óg Norð
ur-Þýzkaland í annað þýzka ríkið,
hafði Bismarck skapað jafnvægis-
leysi í Evrópu. Það hlaut að koma
að því, að Frakkland krefðist upp-
reisnar, en Þýzkaland, sem nú var
orðið risi og gegnumsýrt af prúss-
neskri hernaðarhefð, hlaut að ginn-
ast til þess að reyna að ná yfirráð-
um yfir allri Evrópu.
Bismarck sá þetta fyrir og svo
lengi sem hann var við völd, tókst
honum að bægja hættunni frá. En
eftir að hans naut ekki lengur við,
var nær ókleift fyrir Evrópu að forð
ast ógæfuna og i slðari heimsstyrj-
öldinni náði ógæfa Evrópu til alls
heimsins. Skammvinnur árang-
ur Bismarcks og árangursleysi, þeg-
ar til lengdar lét, hafði kostað Prúss
iand tilveru sína.
Prússland Friðriks mikla byrjaði
sem fáeinar ræmur af ófrjó-
sömu landi í Norður-Þýzkalandi. Þeg
ar Bismarck hafði lokið mótun sinrd
á Prússlandi, náði þetta hákarlariki
viðstöðulaust frá Memel, þar sem nú
er sovézka Litháen til Trier,
í grennd við landamæri Lux-
embourg. í Prússlandi Bismarcks
var hinu pólitíska valdi samanþjapp
að í fátækari hluta landsins í austri,
en framleiðslan og auðurinn voru
runnin frá Ruhr og Rínarhéruðun-
um. Fólksflutningar frá austri til
vesturs innan Þýzkalands byrjuðu
löngu áður en Prússiandi var skipt
1945. Frá upphafi iðnbyltingarinn-
ar í vestri streymdi fólk vestur á
bóginn í leit að atvinnu. Þessi efna-
hagslegi hvati er ennþá fyrir hendi,
enda þótt Austur-Þýzkaland njóti
nú tiltölulegrar velgengni.
Hversu stöðugt er landakortið af
Evrópu, sem varð til eftir 1945 og
siðan staðfest 1972. Bæði þýzku rik-
in eru hvort um sig hlutfallslega með
alríki á evrópskan mælikvarða nú.
Hvorugt þeirra er risi, eins og ann-
að þýzka ríkið var, en það bar ægis-
hjálm yfir nágranna sína. Að þessu
leyti virðist skiptingin verða til þess
að auka stöðugleikann. En nú þegar
bæði þýzku ríkin hafa sætzt á að
vinna bug á óeðlilegum fáleikum sín
í milli, er það þá líklegt, að þau geti
lifað hlið við hlið án þess að renna
saman á endanum? Og gæti jafnvel
sameinuð Evrópa haft innan sinna
vébanda sameinað Þýzkaland, án
þess að komast hjá því að lúta yfir-
ráðum þess? Þjóðir Evrópu beggja
vegna þýzku ríkjanna hljóta að
spyrja þessarar spurningar og þegar
þær geta sér til um svar, hljóta þær
jafnframt að finna til nokkurs kvíða,
Ef til vill er svarið það, að engin
Framhald á Ms. 21