Morgunblaðið - 27.03.1973, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. MARZ 1973
“krrff~ BOKMENNTIR
Skemmtun
með fróðleik
Jón R. Hjálmarsson:
Frægir menn og: fomar þjóðir.
205 bls. Suðurlandsútg.
Skóg-um 1972.
KATAKOMBUR mannkynssög-
unnar Mggja ekki opnar fyrir
hverjum, sem nema skal. Nöfn
vilja ruglast, og ártöl verða að
myrkviðu, sem erfitt reyniat að
greina i sundur eða sjá út yfir.
I skólatíð minni var manni tjáð,
að „i útlöndum" vaeri leitazt við
að gera þetta að skemmtiefni
með bókum, sem nemendum
væri ætlað að lesa í fristundum
og skrifaðar væru í léttum dúr
um menn og atburði sögunnar.
Ég öfundaði jafnaldrana í útlönd
um, því ég hafði gaman af sögu,
en fannst kennslubækurnar þurr
ar eins og fleirum. Nú þarf eng-
an að öfunda, því völ er ísienzkra
rita af þessu tagi.
Hið nýjasta, sem mér er kiunn-
ugt um og mig langar að vekja
Mtillega athygli á hér, er Frægir
menn og fornar þjóðir Jóns R.
Hjálmarssonar, sem kom út fyr-
ir jólin síðustu. Ekki er þar að
finna svör við sérhverri spurn-
ing, en fáeinum völdum atriðum
eru gerð rækileg skil'. Byrjað er
á Föníkum, sem heimsbyggðin
stendur i þakkarskulid við, þó
ekki væri fyrir annað en það,
að þeir eftirlétu Grikkjum staf-
róf sitt, sem hinir síðarnefndu
endurbættu svo og fulilkomnuðu
með ýmsu móti. Föníkar töldust
ekki stórveldi, en þeir áttu þó
sirrn þátt í framvindu he'ms-
menningarinnar. Sama máli
gegnir um Etrúra, sem höfundur
segir frá í næsta þætti og kveð-
ur vera eina „hinna horfnu
þjóða, er við eigum margt að
þakka.“ Þá koma fjórir þættir
úr sögu Rómarríkis. Hinn fyrsti
fjallar um þrælinn Spartaeus.
„Heimspekingurinn í hásætinu"
heitir hinn næsti, og er þar átt
við keisarann Markús Árelíus.
Cæsar Mar:
VITINN
Leiftur, Reykjavík 1972.
CÆSAR MAR hefur áður sent
frá sér bókina Or djúpi tímans
(1970). Sú bók fékk góðar við-
tökur, m.a. skrifaði Guðmundur
G. Hagalín lofsamlega um hana
í Morgunblaðið. Ný bók eftir
Cæsar Mar kom út fyrir jólin.
Hún nefnist Vitinn og fjallar
eins og fyrri bókin um líf far-
manna. Á bókina má sennilega
líta sem endurminningar höf-
undarins sjálfs, enda þótt efnið
sé sett fram í skáldsöguformi
víðast hvar.
Tveim öðrum rómverskum keis-
urum eru gerð ítarleg skil, hvor-
um í sínum kaflanum, Díokletí-
anusi og Justiníanusi.
Fornöld lýkur, miðaldir renna
upp. Krossferðum er brugðið
undir brennigler, síðan afíátssöl-
unni, sem haft er fyrir satt, að
hrundið hafi af stað siðaskiptun-
um. Ignatius Loyola, „hermaður
Krists", er gerður að umtalsefni
i sérstökum þætti, og er þá ekki
ilLa til fu.ndið, að horfið skuli frá
þeim andans soldát til þeirra,
sem urðu fyrir barðinu á hinum
veraldlegri hermönnum Spánar
Því ber ekki að neita að Cæs
ar Mar skortir þjálfun hins
æfða rithöfundar. Margir gallar
eru á bók hans. Hann kann
ekki nógu vel að greina á milli
aðalatriða og aukaatriða í frá-
sögn. Setningaskipun er stund-
um klúðursleg og málfarið ekki
upp á marga fiska. Samvisku-
samur prófarkalesari hefði get-
að bætt úr ýmsu, en i raun og
veru er ábyrgðin forlagsins.
Frásagnir farmanna eru yfir-
leitt skemmtilegar. Farmenn
hafa frá mörgu að segja þótt
oft sé það keimlíkt. Cæsar Mar
lýsir lífinu um borð i stórum
flutningskipum á stríðsárunum,
skipalestum á leið yfir hafið,
við upphaf nýrrar aldar: Niður-
lendingum, en um frelsisstríð
þeirra fjaliar næsti þáttur. Þá
koma tveir þættir úr sögu Eng-
lendinga: Púðursamsærið 1605
og Upphaf enskrar byiggðar í
Ameríku. Siðan eru fjórir kafl-
ar úr sögu Norðurlanda, þar á
meðal einn um dönsk yfirráð á
Islandi. Þá er fjallað um Volt-
aire og Rousseau, hvorn í sinum
þættinum, og stefnur þær, sem
þeir boðuðu. Að lokum er sve
getið um tvo áhrifamenn nítj-
ándu aldar, Charles Darwin og
Karl Marx og kenningar þeirra,
sem og áhrif þeirra á seinni
tíma.
Þetta verður að teljast ærið
mannval, þó að visu stórstjöm-
urnar séu að þessu sinni snið-
gengnar: Alexander mikii, Cæs-
ar, Napóleon og aðrir slíkir. En
Franihald á bls. 23
Cæsar Mar.
árásum þýskra flugvéla og kaf
báta. Hann segir frá ævintýra-
legri björgUn stúlku úr klóm
Þjóðverja. En bók hans ér fyrst
og fremst saga Norðmannsins
Alfs Persons, sem fer ungur á
JÓHANN HJÁLMARSSON SKRIFAR UM BCDKlViENNTIR
Farmaður segir frá
17
Jón R. Hjálmarsson.
sjóinn og verður með tímanum
mikilhæfur skipstjóri á stóru
skipi. Alf Person er einn af þess
um grómlausu mönnum. Fyrstu
árin á sjónum eru honum siður
en svo dans á rósum, en hann
sigrast á öllum erfiðleikum
Cæsari Mar tekst ekki að gera
Alf Person að eftirminnilegri
persónu. En saga Alfs hefur þc
að geyma ýmsa þætti, sem fróð
legt er að kynnast. Lesandinn
finnur að þetta er ekki gervi-
heimur, heldur lifandi veru-
leiki.
Síðari hluti bókarinnar, sem
fjallar um tvo menn i afskekkt
um vita á Skotlandi, er á marg-
an hátt athyglisverðari en fyrri
hlutinn. Annar þessara manna á
við sálræna erfiðleika að stríða.
Félagi hans læknar hann með
því að stinga upp á því að i
einangrun vitans skrifi þeir nið
ur sér til dægrastyttingar ýmis-
legt úr lífi sinu. 1 bókinni eru
birt sýnishorn þessara skrifa
eða réttara sagt skrifta og með
þeim hætti fær lesandinn inn-
sýn í heim tvímenninganna.
Cæsari Mar tekst i siðari hlut
anum að skapa þá spennu, sem
nauðsynleg er í frásögnum af
þessu tagi. 1 heild sinni er bók
hans dropi í það haf endurminn
inga, sem skráðar hafa verið um
lif farmanna.
I tilefni f jöl-
skyldutónleika
TÓNLIST 4
EGILL R.FRIÐLEIFSSON
Opið bréf til Gunnars Guð-
mundssonar, framkvæmdastj
Sinfóníuhljómsveitarinnar
Kæri Gunnar.
1 TILEFNI nýafstaðinna fjöl-
skyldutónleika langar mig til að
skrifa þér nokkrar línur. —
Fyrir nokkrum árum voru
skólatónieikar snar þáttur í
starfsemi Sinfóníuhljórrusveitar-
innar. Framkvæmd þeirra var
áfátt í ýmsu, sem þó hefði mátt
bæta með samvinnu og góðum
viija allra hiutaðeigandi aðila,
þ. e. forráðamanna hljómsveitar-
innar, skólayfirvalda og kennara.
1 stað þess að leita ráða til úr-
bóta voru skólatónleikarnir með
öUu lagðir niður, en fjölskyldu-
tónleikar áttu að léysa vandann.
Skólunum var gert viðvart um
breytt fyrirkomulag, og til þess
mælzt að kennarar hvettu nem-
endur sina til að sækja tónleik-
ana, m.a. með því að kynna fyrir
þeim þá höfunda og verk þeirra,
sem á efnisskrá áttu að vera
hverju sinni. Þetta hafa margir
kennarar gert samvizkusamlega,
það er að segja að svo miklu
leyti, sem forráðamienn Sinfóníu-
hljómsveitarinnar hafa gert þeim
það kleift! Það er nefnilega eng-
an vegin.n auðvelt að kynna efnis
skrá, sem enginn veit hvernig lít-
ur út, segja frá höfundum, sem
enginn veit hverjir verða. Og
loksins þegar tónleikarnir eru
auglýstir, þykir ekki e'nu sinni
taka því að segja frá hvaða
flytja eigi. Sl. miðvikudag birtist
eftirfarandi auglýsing í nokkram
dagblaðanna:
Ég spyr þig Gunnar: hvernig
á ég að fara að því að segja nem-
endum mínum, hverju þeir eiga
van á? Ég spyr þig einnig: hvers
vegna er ekki hægt að ákveða
efnisskrá fjölskyldutónleikanna
fyrir allt starfsárið að hausti,
líkt og gert er við hina hefð-
bundnu fimmtudagstónleika,
þannig að kennarar gætu undir-
bú ð sig með góðum fyrirvara
áður en nemendum eru kynntar
krásirnar? Hluturinn er nefni-
lega sá að það þarf að undir-
búa kennsiu ehgu síður en tón-
leika.
Eiginlega er þessi auglýsing
táknrænt dæmi um þann doða
og skilningsleysi, sem ríkt hefur
um þennan mikilvæga þátt i starí
semi hljómsveitarinnar. Hvort
sem nafnið er skóla- eða fjöl-
skyldutónleikar er alltaf kastað
til þess höndunum. Þessi niður-
setningur islenzks tónlistarlifs
hefur of lengi orðið að dúsa í
skammakróknum. Er ekki kom-
:nn timi til að gefa smáfuglun-
um? í fullri alvöru Gunnar.
ÞETTA ER ÓVIÐUNANDI. Sem
formaður Söngkennarafélags Is-
lands mótmæli ég því virðingar-
leysi, sem nemendum okkar er
sýnt. —
Með fullri virðingu fyrir fin-
um titlum og stórum skriifborð-
um, leyfi ég mér samt að haida
þvi fram, að við hinir, sem erurn
bara kennarar við venjulega
barnaskóla, gætum haft þó nokk
uð að segja hvað við kemur að-
sókn að fjölskyldutónleikum, ef
þið sem við stóru skrifborðin
sitjið, létuð svo litið að yrða á
okkur. Ég vil einnig halda því
fram, að vel undirbúnir og vand-
aðir skólatónleikar fyrir nemend
ur, sem annars aldrei fara á tón-
leika, hafi margfait meira gildi
til efl ngar tónlistarlífsins í land-
inu, heidur en þó flutt yrði inn
heiit dústn af heimsins beztu
og dýrustu píanóistum, sem spila
fyrir menn eins og mig og þig,
sem alltaf erum á tónleikum
hvort eð er, þó þeir, með putta-
príli sinu, komi okkur til að Mða
notalega um stund, eða hver er
þín skoðun Gunnar?
Um tónleikana sl. sunnudag er
bezt að vera fáorður — illa aug-
lýstir — illa undirbúnir — illa
leikið — dræm aðsókn — daufar
und'rtektir. Hér er ekki við
hijómsveitarstjórann, Ragnar
Bjömsson, að sakast. Hann stóð
sig eftir atvikum. Ég efast um að
æfingar hafi verið fleiri en tvær
fyrir þennan konsert. Við hverju
rmá þá búast? Eða er þetta
kannski nóg fyrir krakkaauiana,
sem hafa ekkert vit á músík
hvort eð er? Þó hlýtur það að
vera jafn dapurt fyrir þi,g eins
og mig að horfa yfir hálfauðan
salinn, vitandi það, að hægt er að
troðfylla húsið, aðeins ef aðilar
ynnu saman. „Palli var EKKI
einn í heiminum“, Gunnar.
Manstu hvern'g sú ágæta saga
endaði? Pal'li litli hrökk upp af
vondum draumi!
Ég geri mér grein fyrir þvi að
starf þitt er hvorki auðvelt né
öfundsvert. En ég veit lika að þú
hefur bein í nefinu, og getur
gert stórátak í þessum málum, ef
þú beitir þér. Gerðu það nú
Gunnar — ha?
Fjölskyldutónleikar
I Háskðlabtól SUNNUDAGINN 25. MARZ KL. 15.
Stjórnandi Ragnar Björnsson.
Sklrteini frá lyrrl tónleikum gilda a» þessum tónleikum.
Aögöngumióasala I Bókabúö Lárusar Blöndal, SkóU-
vöröustlg 2 og I Bökaverzlun Sigfdsar Eymundssonar,
Austurstrætl 18,
ADGÖNGUMIDASAUt:
BókabúS Lárusar BÍöndat
Skólavörðustig og Vesturverl
Simar: 15S50 — 19822
Bókaverztun
Siglusar Eymundjsonar
Auslurstræti 18
Simi: 13135
SlNFÓN í l’HLK )MS\ EIT ÍSLANDS
|||| KÍKISl TVARPID