Morgunblaðið - 27.03.1973, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGIJR 27. MARZ 1973
23
MINNINGAR UM
HELGU KALMAN
nú sem stendur í sjúkrahúsi.
Bróðir Helgu, Jón, hefur einn-
ig átt heimili sitt hjá systur
sinni og mági.
Guðmundur Jónsson var mik-
ill fjölskyldumaður. Allt var
gert til þess að hagur fjölskyld-
unnar yrði sem beztur. Um fáa
er mér kunnugt sem tóku á
Inóti gestum sínum af meiri
rausn en þau hjónin. Þar gilti
sú regla, að aðeins það bezta
er nógu gott fyrir gesti. Þess-
ari rausn fylgdi hlýlegt viðmót
og hjátþfúsari manneskjjum hef
ég ekki kynnzt.
Mikil samheldni og samgang-
ur hefur ávallt verið í systkina-
hópi Guðmundar og umhyggja
hans náði einnig til systkin-
anna og þá ekki sízt til Þórunn-
ar móður hans. Systkinabörn
hans dáðu hann og virtu.
Því miður bar fundum okkar
Guðmundar saman sjaldnar en
skyldi eftir að ég fluttist úr
Starhaga og alvara lífsins tók
við. Og vist er að ég hafði ekki
þakkað honum til fulls allt það
sem hann veitti mér, og vafa-
laust hefði það seint verið end-
urgoldið. Og nú er um seinan
að grynnka á þeirri skuld.
Ég óska þess, að minningar
um góðan dreng verði eigin-
konu hans, dætrum, tengdasyni,
aldraðri móður, tengdaföður,
mági, systkinum og vinum öll-
um styrkur í sorg þeirra.
Vitheím G. Kristinsson.
— Skemmtun
Framhald af bls. 17
þess ber þá að geta — ef bókim
er virt og metin sem heild — að
hér lætur nær að vera á ferðinni
hugsjónasag.a fremur en „verald
arsaga" í þe'm gamla skilningi,
sem lýsti sér í orðtakinu, að ekki
sé igaman af guiðspjöllunum, því
engimn sé i þeim bardaginn —
þama fer semsé meira fyrlr
hugsuðum en stríðiskempum.
Hvað ifiornöldinni við vikur,
hefur höfundur kosið að bregða
nokkru ljósi yfir sögu þjóða,
sem staðið hafa í skugga ann-
arra og voidugri ríkja, en hafa
þó vafaliaust átt sinn þátt í að
móta rás viðburðanna á sinni
tíð og haft margvisleg áhrif á
þær þjóðir, sem siðar áttu eftlr
að drottna og hljóta lofið og
frægðlna. Hvílikan arf heíur
ekki mannkynið þegið frá Etrúr-
um, svo dæmi sé tekið — gegn-
um Rómverja? En þeir urðu und
h- í valdabaráttunni við sjálfa
NÝJA árið hefur byrjað rauna-
lega fyrir Islendinga. Hugur
landanna hérna megin hafsins
hefur áreiðanlega verið mest-
megnis heima, síðan hinar hörmu
legu fréttir bárust um Vest-
mannaeyjar. Slæmar fréttir hafa
borizt fjölskyldu minni hér og
vinum. Einhvem veginn fann ég
á mér, að ég ætti eftir að fá eina
harmafregn enn, og það kom á
daginn. Það var hringt til mín
og mér tilkynnt lát vmkonu minn
ar og frænku, Helgu Kalman. Ég
hafði frétt um veikindi hennar á
sl. ári, en einnig að hún væri á
góðum batavegi, og það tók mig
langan tíma að átta mig á því,
að einhver sú mest lifandi per-
sóna, sem ég hef þekkt, væri
horfin. Ég skuldaði Helgu bréf
— síðasta bréf hennar til mín
endaði svona: „Hvenær fæ ég
langa bréfið frá þér Halldóra
miín?“
Ég er ekki vön að skrifa eftir-
mæli, en mig langar til að rifja
upp nokkrar minningar um
Helgu.
Okkar kynni byrjuðu á all
skrimgilegain hátt fyrir 27 árum.
dagsbrún sögunnar, það er merg
urinn miálsins. Og sagan var auð
vitað skráð af s'gurvegurunum.
Við Islend'ngar mættum kannski
til samanburðar minnast pap-
amna, sem eru með naumindum
taldir þess verðir, að á þá sé
minnzt í islenzkum fomritum og
enginn veit, hvort hér voru leng-
ur eða skemur, fleiri eða færri,
né þá heldur, hvað af þeim varð.
Þannig eru ranghalar sögunn-
ar, dimimir, óendanlegir og sífefflt
rannsóknarefni hverri nýrri kyn
siióð sagnfræðlnga. Spumingar
vakna, sumum er unnt að svara,
öðrum ekki. Sagnfræðin er hug-
vísind , og sam sHk er hún auð-
vitað verkefni sérfræðinga fyrst
og fremst. En hún er lika — og
hefiur aila tíð verið — alþýðlegt
áhuigaefni, alveg eins og til að
mynda stjórnmiálin. Allt frá þeim
tíma, er Páll Melsted gaf út
mannkymssögu sína hina mikliu,
hefur íslenzkur aiimenningur ies
ið þvíiiík rit, þó ef tll vill minna
í seinni tíð þar eð sögulegum efn
Helga hafði unnið við sendiráðið
í London öll stríðsárin og öskaði
að hverfa heim. Ég vann hjá ut-
anríkisráðuneytinu og var boðið
að taka við staríi hennar í Lon-
don. Við þrjár vélritunardömurn-
ar í ráðuneytinu, voru náttúrlega
afar spenntar fyrir að hitta starfs
systur, sem hafði lifað margra
ára loftárásir og stríðshryllmg,
bjuggumst við að sjá illa kiædda
og taugaósty.rka stúlku, og ákváð
um að taka henni hlýlega. Þegar
Helga birtist inni í vélritunar-
skonsunni okkar, há og glæsileg
í fallegri enskri dragt með túr-
ban, var mín fyrsta hugsun:
„Þessi kona er eins og drottning
— hún ætti að vera í ráðherra-
herberginu.“ Skonsan okkar varð
allt i einu svo pinulítil. Eftir að
kynna sig og þéra okkur allar
(sem því miður er nú úr tízku),
spurði hún: „Hvar er mér ætlað
vinnuborð og ritvél?“ Ég varð
fyrir svörum og sagði að ég bygg
ist við að hún fengi mitt vinnu-
borð og ritvél, þegar ég færi eft-
ir nokkra daga. „Ég byrja að
vinna á morgun, og sé enga rétt
sýni í að fá ekki strax það vinnu
um er nú oft slegið upp í fjöl-
miðlum, t.d. í sjónvarpi. Ekki tel
ég þó, að slík sagnaskemmtun
ætti að gera bóklestur óþarfan,
heldur þvert á móti. Hvað getur
nokkru sinni komið i staðinn fyr
ir bók na?
Höfundur á þakkir skilið fyr-
ir framilag sitt til allþýðlegrar
söguritunar. Vonandi á hann
eítir að senda frá sér fleiri bæk-
ur af þessu tagi og gera öðrum
efnum skil. Sjónhringur h'ns al-
menna lesanda er að víkka sam-
hliða því, að ný ríki korna fram
á sjónarsviðið, og þjóðir, sem
fáir tóku eftir áður, kveðja sér
hljóðs á alþjóðlegum vettvangi.
Einnig þeirra fortíð vekur nú
áhuga ekki síður en margrann-
sökuð saga Evrópu og Norður-
Ameríku. Óskandi væri, að Jón
R. Hjáimarsson og aðrir góðir
sagnfræðingar gerðu henni nokk
ur skil á komandi árum ásamt
hinum gamalkunnu og klass-
iskari efnuim.
Erlendur Jónsson.
pláss, sem mér er ætlað, eada
þurfið þér að venjast annarri rit
vél í London,“ sagði Helga. Það
fór nú að þykkna í mér. Það vill
n.l. þannig til, að vélritunardöm
um finnst þær eiga sína ritvél
— hún er orðin hluti af þeim.
„Ég læt ekki mina ritvél af hendi,
fyrr en ég fer,“ sagði ég með
mikilli þykkju — og hugsaði:
„Þessi kona ætti'að vera herfor-
ingi. — Kannski verður maður
svona af að vera í stríðinu.“ Þá
tyllti Helga höndunum á mjaðm
innar, eins og hún gerði oft til
áherzlu, og sagði: „Halldóra
min, erum við ekki annars ná-
skyldar?“ „Það veit ég ekkert
um,“ svaraði ég (þótt ég vissi
það vel, ennþá full af ritvélar-
reiði. Hún hefur eflaust trúað
vanþekkingu minni á skyldleik-
anum, þvi hún sagði: „Amma
mín var Ragnhildur Bjömsdótt-
ir, kona Páls Ólafssonar, og var
systir ömmu yðar Guðrúnar frá
Presthólum." Nú var ég alveg til
búin í ömmuslag, teygði úr mér
sem bezt ég gat og sagði: „Hún
amma mín fékk ald.rei neina ásta
ljóðadembu, en hún var í bæjar-
stjórn með Bríeti." Þá fór Helga
að skellihlæja, og ég hugsaði:
„Þessi kona ætti að vera á leik-
sviði,“ því annan eins diliandi
skemmtilegan hlátur hafði ég
ekki heyrt. „Má ég ekki annars
bjóða þér út á Hressó í matar-
hléinu (fór að þúa mig útaf
skyldleikanum hugsaði ég) það
væri gott fyrir ökkur að rabba
svolítið saman um starfskiptin,“
sagði hún. Ég fór að mildast í
skapinu og saigðist vera til i það.
Þessari fyrstu máltíð með
Helgu gleymi ég ekki. Hún lýsti
fyrir mér Lundúnabong, starfinu
sem ég tæki við og starfsfólkinu,
sem ég ætti að vinna með, á svo
lifandi hátt, að þegar ég kom til
London fannst mér ég öllu þaul-
kunnuig. Og ég hugsaði: „Þessi
kona ætti að vera kennari." Að
loknum kaffisopanum sagði hún:
„Auðvitað heldur þú þinni rit-
vél þar til þú ferð,“ en ég sagði:
„Auðvitað tekur þú við henni á
rnorgun, — þeir hafa áreiðainlega
einhverja drusla handa mér
þessa daga sem eftir eru.“
\ Þannig hófst vinátta, sem hélzt
til æviloka Helgu frænku minn-
ar. Við skrifuðum hvor annarri
öðru hverju, meðan ég var i Lon
don. Þegar ég kom heim i fri
var aldrei farið fram hjá heimili
Heigu, og hún heimsótti foreldra
mína, sem fannst hún ein
skemmtilegasta kona, sem þau
höfðu kynnzt. Þegar ég flutti
heim frá London var Helga farin
til New York til starfa á aðal-
ræðismannsskrifstofunni þar —
skrifstofu, sem hún byggði upp
á einu ári. Ég tók við hennar
starfi þar, þegar hún óskaði að
fara heim. Unnum við saman þar
um tíma og þá endurtók sig
sama sagan. Hún kynnti mér
starfið og borgina á sinn lifandi
hátt. Það var tvöföld ánægja að
fara með henni í leikhús. Henni
var leiklist í blóð borin frá móð-
urætt sinmi og hún hefði getað
orðið glæsileg leikkona sjálf.
Siðan var Helga nokkrum sinn
um send til N.Y. og var ritari
sendinefndar íslands hjá Samein
uðu þjóðunum. Á þessum tima
kynnti Helga mér störfin hjá
S. Þ., og kom það sér vel fyrir
mig síðar meir. Þvi miður þurfti
Helga að hætta námi sem gagn-
fræðingur. Hún var elzt fjögurra
systkina, móðir þeirra andaðist
á bezta aldri og Helga tók þann
kost, að fara að vinna til að geta
menntað bræður sína, og reynd-
ist þeim hið bezta á allan hátt.
Helga var stórbrotin, gáfuð, sjálf
menntuð kona. Hún var einlægur
vinur vina sinna og margir munu
sakna hennar. Systur mínar og
ég vottum skyldfólki hennar og
vinum okkar inmilegustu samúð.
Helga mín, ég vona að þú leið
beinir mér þegar þar að kemur,
ef ég kemst að hliðinu hans Pét-
urs.
Kveð þig svo eins og við gerð-
um alltaf i tilskrifum okkar:
Bless, bless frænka.
Þín Dóra.
P.S. Og loks kom langa bréfir
Halldóra Rútsdóttir.

Páskaegg fyrir
fjölskylduna:
Skiðaferó með
Flugfélagi íslands
tíl Akureyrar
ogísafjarðar
25% afsláttur fyrir einstaklinga. Bjóðum einnig hjónum, fjölskyldum,
námsmönnum og hópum sérstök vlldarkjör. Kynnið yður sérfargjöld
Flugfélagsins. Allar upplýsingar vejta ferðaskrifstofurnar og Flugfélagið
FLUCFELAC ÍSLANDS
ÞJÓNUSTA - HRAÐI - ÞÆGINDI