Morgunblaðið - 08.09.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ — LAUGARDAGUR 8. SEPTEMBER 1973
krefjast þess . . o.s.frv. Og
nú er haft í hótunum um
það, að við munum „endur-
skoða afstöðu' ’ okkar til
NATO“, ef bandalagið ekki
fordæmi þetta flug.
Forsætisráðherrann er kom
inn með Nimrod-þoturnar,
sem hann fram að þessu hef-
ur látið leiðbeina, á heilann,
og nú á framtíð íslenzkra ör-
yggis- og sjálfstæðismála að
vera háð því, hvemig skap-
ferli þessa manns er hvern
einstakan dag —• og það er
KEYRIR UM ÞVERBAK
JktotgpistiritoMfe
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjlad 300,00 kr. á mánuði innanlands.
1 lausasölu 18,00 kr. eintakið.
eir, sem sáu forsíðu Tím-
ans í gærmorgun, trúðu
vart sínum eigin augum. Þar
er í fyrsta lagi frá því skýrt,
að miðstjórn og þingflokkur
Framsóknarflokksins hafi
samþykkt að slíta stjórn-
málasambandi við Breta, ef
fleiri árekstrar verða á mið-
unum og þessa ályktun
* kveðst forsætisráðherra ætla
að leggja fyrir ríkisstjómina
n.k. þriðjudag. En látum það
liggja á milli hluta. Hitt er
hálfu furðulegra, sem haft er
eftir forsætisráðherra. Þar
segir:
„Nú hefur NATO svarað
kæru okkar vegna flugs Nim-
rod-þotanna brezku hér við
land, sem stunda njósnastarf-
semi til stuðnings ofbeldisað-
gerðum Breta gegn okkur, á
þann veg, að þetta flug sé
ekki á vegum Atlantshafs-
bandalagsins og því óviðkom
andi. Þetta flug sé algjörlega
á vegum Breta og á þeirra
ábyrgð. Við hljótum samt að
krefjast þess, að aðildarþjóð-
ir bandalagsins fordæmi
þetta njósnaflug, sem beinist
gegn hagsmunum okkar, ella
hljótum við að taka afstöð-
una til NATO til endurskoð-
unar.“
Þetta flug hefur nú verið
stundað í rúmt ár undir leið-
sögn íslenzka loftferðaeftir-
litsins. Forsætisráðherra álp-
ast síðan til að halda fram
þeirri firru, að flugið sé á
vegum NATO og skipar sendi
herra okkar hjá bandalaginu
að bera fram kæru þess eðlis.
Þegar í Ijós kemur, að allt er
byggt á sandi hjá forsætis-
ráðherranum, er þrjózka
hans þess eðlis, að hann seg-
ir „Við hljótum samt að
með versta hætti nú, vegna
hinna ógnarlegu átaka, sem
eiga sér stað innan Fram-
sóknarflokksins og þeirrar
fordæmingar, sem hann hef-
ur orðið var við, vegna al-
gjörs forustuleysis síns.
Þá er þess að gæta, að
NATO getur ekki gert álykt-
un nema með samþykki allra
aðildarríkjanna. Þetta virð-
ist forsætisráðherra aldrei
geta skilið.
Hér keyrir svo um þver-
bak, að landslýður allur
stendur agndofa gagnvart
því, að forsætisráðherranum
skyldi takast að fá þessa
hringavitleysu samþykkta á
fundi miðstjórnar og fram-
kvæmdastjórnar Framsóknar
flokksins.
Á hinn bóginn ríkir nú
mikil kæti í röðum komm-
únista. Þeim hefur tekizt
það, sem þeir hafa verið að
stefna að frá því að ríkis-
stjórnin var rekin saman, að
rugla framsóknarráðherrana
svo í ríminu, að þeir vita
ekki sitt rjúkandi ráð. Og þá
hefur það ástand skapazt, að
þeir hrekjast undan ásókn
kommúnista til eins ógæfu-
verksins af öðru. Mál er að
linni.
HLUSTUM
Á VINI 0KKAR
I Tm þessar mundir er stadd-
^ ur hér á landi brezki
þingmaðurinn Laurence
Reed, en hann er hingað
komin í boði Sambands
ungra sjálfstæðismanna. —
Laurence Reed er einn ör-
fárra þingmanna í Bretlandi,
sem hefur tekið upp hanzk-
ann fyrir málstað íslands í
landhelgismálinu í opinber-
um umræðum þar í landi.
Þess vegna ekki sízt er okk-
ur ánægjuefni að bjóða hann
velkominn hingað til lands
og um leið hljóta sjónarmið
hans og skoðanir að vekja
talsverða eftirtekt.
Á blaðamannafundi í gær-
morgun lét brezki þingmað-
urinn í Ijós þá skoðun, að
íslendingar mundu sigra í
þeirri baráttu, sem háð er
fyrir viðurkenningu stærri
fiskveiðilögsögu en 12 mílna.
En jafnframt varaði Laur-
ence Reed okkur við að grípa
til aðgerða, sem mundu gera
stuðningsmönnum okkar í
Bretlandi erfiðara um vik en
ella að berjast fyrir okkar
málstað og nefndi í því sam-
bandi sérstaklega slit stjórn-
málasambands milli land-
anna og bann við því, að
brezkir togarar leituðu -vars í
óveðrum að vetrarlagi.
Hinn gullna meðalveg er
erfitt að þræða í þessari
deilu. Hér á landi eru menn
furðu lostnir yfir þeim ósann
indum, sem brezka ríkis-
stjórnin lætur frá sér fara í
sambandi við árekstra á mið-
unum. Öllum heilvita mönn-
um er Ijóst, að litlu íslenzku
varðskipin reyna ekki að
sigla á stórar brezkar frei-
gátur. Bersýnilegt er, að það
er markviss stefna brezkra
yfirvalda að gera varðskipin
óstarfhæf með ásiglingum.
Sá ljóti leikur hefur þegar
leitt til þess að íslenzkur
varðskipsmaður hefur týnt
lífi. En þrátt fyrir reiði okk-
ar og þessa hörmulegu at-
burði er þó skynsamlegt að
hlusta á raddir vina okkar í
Bretlandi, eins og Laurence
Reed.
Raddir, sem enn heyrast...

Soltsénitsín
ÞÓTT Leónid Brésnéfí hafi
betur tekizt en fyrirrennur-
um hans að móta og fram-
kvaema stefnu um bætta sam
búð austurs og vesturs, virð-
ist svo sem honum sé fyrir-
munað að losa sig úr viðjum
gamalla og gróinna siða, sem
tíðkazt hafa í Sovétríkjunum
um meðferð vandamála inn-
anlands. Þótt aðferðimar séu
býsna „útspekúleraðar", get-
ur engum dulizt sú gr'mmd og
mánnúðarleysi, sem að baki
þeim býr.
Rússneska ríkisbáknið
bregzt við óþægum einstakl-
in.gum eins og fíll, sem æríst
af hræðslu við mús. Þegar
vart verður við samstöðu ó-
áinaegðra einstaklinga nnan
ríkisins eru viðbrögð sovézku
leynilögregluranar (KGB) jafn
an þau að beita öllum tiltæk-
um ráðum til að koma í veg
fyrir frekari aðgerðir. Þving-
unaraðgerðir stjórnar, sem
virðát óttast sina eigin borg
ara meira en nokkuð annað,
birtust umheiminum í nýju
ljósi í síðasta mánuði. Þá
heyrðist líka talað af óvana-
legri dirfsku og hreinskilni af
mönmim, sem enn hefur ekki
tekizt að þagga n ður í með
hótunum né heldur brjóta á
bak aftur með pyeitingum og
einangrun.
Eitt ljósasta dæmið um
þetta var yfirlýsing Nóbels-
verðlaunahafans Alexanders
Soltsénitsíns um dóma þá,
sem kveðnir hafa verið upp
yfir Amalrik og Búkoffskí,
Grígorenkó hershöfðingja og
fleirum, sem haidið hafa upp.
mótmælum á hið sovézka
skipulag. Hann upplýsti, að
ofsóknir gagnvart honum
sjálfum væru nú einkum á þá
lund, að yfir hann helltist flóð
falsaðra hótunarbréfa, sem
send væru í nafni „glæpa-
manna“, enda þótt augljóst
væri, að þau væru runnin und
an rifjum KGB. Það hefur
löngum verið lýðum ljóst, að
KGB fylgist nákvæmlega með
öllum bréfask ptum grumsam
legra manna, eins og t.d. Solt
sénitsíns, þannig að raunveru-
leg hótunarbréf af þessu tagi
eru óhugsandi.
Hann gerði einnig saman-
burð á einræði í Grikklandi
og Sovétríkjunum, em sl. 50
ár hafa engir póiitískir fang
ar ver ð náðaðir í Sovétríkj-
unum. Einnig hafa nýlega vér
ið gerðar auknar ráðstafanir
til að trufla útsendingar er-
lendra útvarpsstöðva þar,
þannig að Moskvubáar fá
helzt áreiðanlegar fréttir af
því, sem er að gerast í um-
heiminum, frá aðkomufólki
úr afskekktum héruðum, þar
sem þessar truflunartilraumir
bera síður tilætlaðan árangur.
Nýlega voru náðað'r pólitísk
ir fangar í Grikklandi, og
þar hafa valdhafar ekki séð
ástæðu til að trufla útsending
ar erlendra útvarpsstöðva.
Flest fórnarlambanna, sem
Soltsénitsín nefndi hafa verið
fangelsuð þegjandi og hljóða-
laust, og ám þess að borið
væri við að halda yfir þeim
sýndarréttarhöld. Margir þess
ara manna hafa verið sendir
í „nútíma gasklefa", eins og
hann orðaði það, eða geð-
veikrahæli, þar sem pólitiskir
fangar og geðsjúkir eru vist-
aðir jöfnum höndum, og þar
sem unnið er markvisst að
hægfara tortímingu fanganna
með andlegu og líkamlegu
kvalræði.
Þó gerð'st sá óvæmti atburð
ur nýlega, að sovézkir f jölmiðl
ar fliuttu fregnir af pólitisk-
um „réttarhöldum" yfir sagn
fræðingnum Pjotr Jakír og
hagfræðingnuim Viktor Kras-
ín, en þeir voru báðir hamd-
teknir árið 1972. Svo virðist
sem tekizt hafi að brjóta nið-
ur andlegl þrek þeirra, þann-
ig að þeir hafa nú gert „játm-
ingar", sem snerta ekki aðeims
þá sjálfa, heldur einnig ýmsa
aðra. Þrátt fyrir þenman ár-
angur yfirvaldanna tókst ekki
ekki að halda þessi sýndarrétt
arhöld með neinum glæsibrag
og fór margt úrskeiðis í því
efni. Opinberlega var sagt., að
þau hefðu verið opin, en raum
verulega voru þau haldin fyr-
ir útvöldum áhorfemdahópi,
en fréttamenn fengu ekki að-
gang að réttarhöldumium. —
Löggæzlumenn Brésnéffs
hafa senmilega óttazt, að þeg-
ar til ætti að taka myndu þeir
Jakír og Krasín ekkí standa
við himar svokölluðu játning
ar sínar fyrir réttinum, ell-
egar þá, að líkamlegt ástamd
þeirra yrði til þess að vekja
óþarfa athygli á þeirri með-
ferð, sem þeir hafa sætt í
fangavistinni. Alla vega fóru
þessi réttarhöld fram með
þeim hætti, sem áður er lýst,
þamnig að almenningur hefur
enga ástæðu til að leggja trún
að á þær fréttir, sem sovézk
yfirvöld hafa ákveðið að
mættu koma fyrir sjónir hans.
Tilgangur „réttarhaldanna"
yfir Pakír og Krasím hefur
greimilega átt að marka spor
á þeirri Leið, sem ákveðið hef
ur verið að fara til að bæla
niður þá menm, sem bundizt
hafa samtökum uim að vinna
að mamnréttimdum í Sovétríkj
umum, en þeirra þekktastur
er kjarnorkufræðimgurinn
Andrei Sakaroff. Á miðviku-
daginn i síðustu viku sagði
Tass fréttastofan frá því, að
hans hefði verið getið með nei
kvæðum hætti i réttarhöldun
um. Hann hefur enm ekki ver
ið „tekinn úr umferð", en
verður nú fyrir vaxamdi
þrýstimgi. Börn hans fá ekki
lengur aðgang að háskólum,
tengdasyni hams hefur verið
sagt upp starfi, og sovézkir
fjölmiðlar segja, að hanm hafi
verið staðinn að lygum. Enn-
fremur hefur einm af saksókn
urum ríkisins ráðlagt honum
að hætta að tala vdð útlend-
inga.
Ótrauður ræddi Sakaroff
samt sem áður við nokkra er
lenda fréttamenn 21. ágúst sl.
Um leið dg hamn fordæmdi
galla Sovétkerfisins harðlega,
varaði hamn hinn vestræna
heim við því að semja um
„hættulegar tilslakanir" við
Sovétríkin. Afleiðimg sl'íkra
samnimiga yrði ekki önnur en
sú, að Vesturlöndum myndi
Framhald á bls. 25.