Morgunblaðið - 20.10.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. OKTÖBER 1973
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Frétta stjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, stmi 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 22,00 kr. eintakið.
I útvarpsumræðunum í
fyrrakvöld gerði Lúð-
vík Jósepsson sjávarút-
vegsráðherra heiftarlega
árás á Ólaf Jóhannesson
forsætisráðherra, og mun
það algjört einsdæmi að
ráðherra vegi með þeim
hætti að forsætisráðherra
sínum, og auðvitað vó Lúð-
vík úr launsátri eins og
hans er háttur. Hann þótt-
ist vera að vega að Bretum,
en beindi spjótum sínum
þráðbeint að Ólafi Jó-
hannessyni. Hann nefndi
samkomulagsgrundvöllinn
í landhelgisdeilunni tillög-
ur og úrslitakosti Breta,
þótt hann viti fullvel, að að
eins í einu atriði ber á milli
tillagna Ólafs og Heaths,
en því atriðinu sleppti
hann raunar, en réðst þess
í stað á þau þrjú atriði, sem
Ólafur Jóhannesson upp-
haflega gerði að tillögum
sínum, en Edward Heath
síðan tók undir.
Fyrsta atriðið, sem Lúð-
vík nefnir, er að samkomu-
lagið ætti aðeins að standa
stuttan tíma eða í lengsta
lagi til 1. maí 1975. Veit
hann þó vel, að í tillögum
Ólafs var talað um tveggja
ár? samkomulag.
I öðru lagi segir Lúðvík,
að samkomulagið hefði átt
að tryggja allverulega
minnkandi sókn Breta á
miðin og þannig minnk-
andi veiðar. Veit hann þó
vel, að Bretar féllust á ann-
an af þeim valkostum, sem
Ólafur Jóhannesson setti
fram í þessu efni.
1 þriðja lagi segir Lúð-
vík, að enginn vafi eigi að
leika á því, að Bretar viður-
kenndu rétt okkar til áð sjá
um framkvæmd samkomu-
lagsins og við hefðum ský-
lausan rétt til að taka þau
skip, sem brytu samkomu-
lagið. Hann veit líka, að í
þessu efni eru tillögur for-
sætisráðherrann sam-
hljóða, en þó heldur sjávar-
útvegsráðherrann áfram
og segir:
„Á ekkert þessara grund-
vallaratriða hafa Bretar
viljað fallast. Þeir hafa
brotið lög okkar um út-
færsluna í rúmlega eitt ár,
en krefjast þó samninga til
tveggja ára. Þannig ætla
þeir fyrst með ofbeldi og
síðan með samningum að
ná fram öllu því, sem þeir
kröfðust í upphafi.“
Þarna er ekki töluð nein
tæpitunga. Lúðvík Jóseps-
son segir berum orðum, að
Ólafur Jóhannesson hafi í
London fallizt á samkomu-
lag, þar sem Bretar næðu
fram „öllu því, sem þeir
kröfðust í upphafi.“ Sem
sagt, að forsætisráðherr-
ann sé landráðamaður, sem
fórnað hafði hagsmunum
Islands eftir ósk Breta. Síð-
an segir Lúðvík:
„Bretar hafa aldrei vilj-
að ganga að skilyrðum okk-
ar um minnkandi sókn á
miðin, og enn ætlast þeir
til, að við gefum eftir af
okkar kröfum um friðunar-
svæði og fjölda skipa.“
Um fjölda skipanna er
það að segja, eins og áður
greinir, að Bretar féllust á
aðra tillögu Ólafs Jóhann-
essonar í því efni, og þeir
hafa einmitt fallizt á kröf-
urnar um friðunarsvæði,
þótt hins vegar hafi ekki
náðst fullt samkomulag
um hina svonefndu hólfa-
skiptingu. Síðan segir Lúð-
vík:
„Og það, sem þó sýnir
átakanlegast skilnings-
leysi Breta á aðstöðu okk-
ar, er, að þeir vilji ekki
fallast á neinar reglur sem
hægt er að treysta á um
framkvæmd samkomulags-
ins.
Það hefur verið og er
væntanlega enn samdóma
álit allra Islendinga, að
ekki komi til mála að semja
við Breta né neina aðra
um bráðabirgðasamkomu-
lag í landhelgismálinu,
nema ljóst sé, að eftirlit og
framkvæmdavald sé f okk-
ar höndum.“
Hér kom rúsínan í pylsu-
endanum. Lúðvík segir, að
eftirlitsreglur þær, sem
forsætisráðherrarnir urðu
sammála um, séu þess eðlis
að ekki sé hægt að treysta á
framkvæmd samkomulags-
ins. Og hann segir, að það
hafi verið og sé „væntan-
lega“ enn samdóma álit all-
ra íslendinga, að ekki komi
til mála að semja við Breta
um eftirlistsreglur þær,
sem Ólafur Jóhannesson
hefur ýmist stungið upp á
eða samþykkt.
En hvað þýðir þetta orð
„væntanlega" í máli Lúð-
víks Jósepssonar. Engum,
sem til hans þekkir, dylst,
hvað hann á við. Hann er
að dylgja um, að Ólafur
Jóhannesson verði ekki
nefndur sannur Islending-
ur, ef hann heldur við þær
yfirlýsingar, sem hann hef-
ur gefið Bretlandi. Lúðvík
Jósepsson er að benda hon-
um á að heppilegra sé fyrir
hann að snúa við blaðinu
og neita sinum eigin tillög-
um, því að þá kunni að
vera, að hann njóti þess
„heiðurs" að vera af
kommúnista hálfu nefndur
sannur íslendingur, en ella
megi hann vita það, að hon-
um verði valið heitið land-
ráðamaður, líklega land-
ráðamaður nr. 1 í árásar-
herferð þeirri, sem
kommúnistar hafa hafið á
hendur honum.
Nú þegar mál þessi hafa
tekið að skýrast og lands-
menn allir geta gert sér
grein fyrir því, sem fram
fór á fundum forsætisráð-
herranna í London, geta
menn að sjálfsögðu haft á
því mismunandi skoðanir,
hvort Ólafur Jóhannesson
hafi náð nægilega langt í
samningagerð sinni. Hitt
er freklega ósvífni að bera
á hann landráðabrigzl á
þann hátt, sem kommúnist-
ar gera. Hitt er ljóst, að
kommúnistar með Lúðvík
Jósepsson í broddi fylking-
ar telja sig hafa þá reynslu
af forustumönnum Fram-
sóknarflokksins, að þeir
geti hótað þeim og beygt
þá, hvenær sem þeim
sýnist. En skyldi nú mælir-
inn ekki vera orðinn fullur?
ARAS LUÐYIKS A OLAF
ERLEND
TÍPINDI
Grikkland:
Stefnt 1 lýð
ræðisátt
Samantekt:
Jóhanna
Kristjónsdóttir
SAMKVÆMT fréttum frá
Grikklandi hafa síðustu að-
gerðir Papadoupolosar forseta,
er miða eiga í lýðræðisátt, feng-
ið mjög misjafnar undirtektir
og ekki laust við, að sumir
gruni forsetann um græsku.
Hins vegar bregður nú svo við,
að enginn frýr honum vits og
þykir hann í flestu hafa sýnt
stjórnkænsku, meiri en við
hafði verið búizt af honum, síð-
an hann var kjörinn forseti, og
ákvað að efna til kosninga í
landinu.
I Economist skrifar Aþenu-
fréttaritari blaðsins meðal ann-
ars, að um þessar mundir sé
Spyros Markezinis, gamal-
reyndur stjórnmálamaður nú
loksins að ná markmiði sínu: að
verða forsætisráðherra Grikk-
lands. Fréttaritarinn bendir á,
að verkefni nýja forsætisráð-
herrans séu í meira lagi viða-
mikil, en valdsvið hans sé tak-
markað. Forsetinn hafi ekki
látið hjá líða taka af öll tvímæli
um, hver valdið hefði. „Þar til
kosningar hafa farið fram er
forsetinn eini valdhafinn í
landinu“hefur verið sagt í
opinberum orðsendingum. For-
sætisráðherrann má koma með
tillögur, og hann má tilnefna
utanrikisráðherrann og móta
utanríkisstefnuna, ásamt með
því að skipuleggja vamarmálin
og innri öryggismál, en hann
verður að hafa náið samstarf
við Papadoupolos forseta og
hann mun í flestu hafa síðasta
orðið, ef þá tvo greinir á um
framkvæmdir.
Sú ákvörðun Papadoupolosar
að enginn hershöfðingi fái að
gegna ráðherraembætti í stjórn
Markezinis hefur valdið tals-
verðri beizkju og gremju,
meðal þeirra sem hlut eiga að
máli. Hins vegar er það haft
eftir óstaðfestum heimildum,
að forsetanum hafi tekizt að
grafa upp sitthvað í fortíð
þeirra allra óánægðustu, sem
hafi orðið til þess að þeir hafi
þegjandi og hljóðalaust dregið
sig í hlé og ákveðið að taka
möglunarlaust við sfnum eftir-
launum.
Kannski með þá von I brjósti,
að einhvern tíma komi röðin að
þeim að nýju.
Með því að fá Spyros Markez-
inis til að taka að sér að verða
forsætisráðherra hefur Papa-
doupolos sýnt hina mestu
kænsku. Markezinis, sem er 64
ára gamall. var leiðtogi Fram-
faraflokksins til ársins 1967, er
bylting herforingjanna var
gerð, og hann hefur haft hægt
um sig síðan og lítt haft sig í
frammi til mótmæla. Þó er vit-
að, að hann hefur ekki verið
alls kostar dús við setu herfor-
ingjastjórnarinnar. Markezinis
er gætinn og sagður öfgalaus
stjórnmálamaður. Trúlega mun
skipan hans i embætti forsætis-
ráðherra — þó svo að vald hans
verði að minnsta kosti um sinn
takmarkað — afla Grikklandi
meira trausts út á við og ef til
vill þeirrar pólitísku viður-
kenningar, sem Papadoupolos
heppnaðist aldrei, þrátt fyrir
ótviræðan vilja. Hann er slyng-
ur efnahagssérfræðingur, enda
mun ekki veita af duglegum
manni, ef takast á að halda sí-
vaxandi verðbólgu í landinu i
skefjum. Og ekki hvað sízt er
talið, að Markezinis njóti all-
mikils trausts meðal stúdenta,
sem hafa hvað eftir annað efnt
til mótmæla gegn stjórninni
síðasta árið. Er honum efalaust
ætlað að lægja þær öldur, svo
og draga úr óánægju meðal
verkamanna og bænda, sem
þykir sem stjórn Papadoupolos-
ar hafi gengið á þeirra hlut.
Markezinis virðist ekki vaxa
viðfangsefnin í augum. Hann
hefur sjálfstraustið í góðu lagi.
Hann er sagður maður ágæt-
lega gefinn, vel máli farinn,
góður tungumálamaður og hinn
mesti vinnuþjarkur. Enda þótt
verkefni hans á sviði innan-
landsmála séu mikil og fjölþætt
mun honum þó áreiðanlega
fyrst og fremst ætlað að þurrka
einræðisstimpilinn af Grikk-
iandi og sjálfsagt er að trúa því
að hann beiti hægt og rólega
áhrifum sínum til að lýðræði
verði aukið f landinu.
Hann stendur líka allvel að
vígi, varðandi fyrrverandi
stjórnmálamenn grfska og ekki
er vitað um að þeir ætli sér að
berjast gegn honum. Það, sem
mesta athygli vekur kannski,
fyrir utanaðkomandi, er, að
honum og Papadoupolosi hefur
tekizt að koma því til leiðar, að
ýmsir þekktir, útlægir Grikkir
ætla að snúa heim aftur og
vinna við „uppbyggingu lýð-
ræðisins og endurreisn".
Spyros Markezinis til hægri.
Nú hverfa hershöfðingjarnir.
Meðal þeiira eru Theodorakis
og Helen Vlachos, sem hefur
verið boðið að koma heim og
bæði hafa séð að mótmæli
þeirra erlendis frá hafa
verið gagnslítil og þau munu
geta látið meira af sér
leiða heima. Aftur á móti
hefur Andreas Papandreu
ekki þekkzt boð um að
snúa heim. En fréttamaður
Observer segir, að ástæðan
fyrir því sé einfaldlega sú, að
hann geri sér ljóst, að hann eigi
sér enga pólitíska framtíð nú,
þegar faðir hans er allur, en
Andreas flaut lengstum á ást-
sældum hans hjá grfsku þjóð-
inni.
Þróunin f Grikklandi síðan
þjóðaratkvæðið var þar f júlí
hefur verið ákaflega forvitnileg
og verður vafalaust athyglis-
vert að kynna sér hver hún
verður í framtíðinni og hvort
Markezinis tekst að valda því
hlutverki, sem hann hefur tek-
ið að sér. . .