Morgunblaðið - 20.10.1973, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. OKTÓBER 1973
— Samkomulagsgrundvöllur
Skýrsla Ólafs
þeim frá því, að hann hefði
ákveðið að leggja fram nýjar
hugmyndir um umræðugrund-
völl lét Ölafur Jóhannesson
dreifa svohljóðandi tillögu að
umræðugrundvelli:
TILLÖGUR ISLENDINGA
15. OKTÓBER 1973
1) Takmarkanir á flota (Veiði-
skip á Islandsmiðum 1971)
A: 25 frystitogarar útilok-
aðir;
20 stærstu togarar útilok-
aðir;
7 aðrir togarar útilokaðir.
B: Eða
25 (Allir) frystitogarar (og
verksmiðjuskip) útilokuð;
15 stærstu togarar útilok-
aðir;
15 aðrir togarar útilokaðir.
2) Bátaveiðisvæði, samkvæmt
tillögum okkar frá 4. maí
1973.
3) Friðunarsvæði, samkvæmt
tillögum okkar frá 4. maí
(plús svæði skilgreint 13.
júní 1973).
4) Sex hólf, sem verða opin til
skiptis, eins og við gerðum
tillögu um 4. maí 1973, tvö
lokuð, fjögur opin.
5) Aflatakmörkun við 130
þúsund lestir á ári.
6) Framkvæmd:
Gefa skal út samþykktan lista
yfir skip (sjá annex), sem mega
veiða á þessu svæði samkvæmt
ákvæðum þessa samkomulags.
íslenska ríkisstjórnin mun ekki
mótmæla þvl, að nefnd skip
veiði umhverfis Island svo
lengi sem þau fara eftir ákvæð-
um þessa bráðabirgðasam-
komulags. Ef skip verður staðið
að veiðum gagnstætt ákvæðum
samkomulagsins hefur íslenska
landhelgisgæslan rétt til þess
að stöðva það, en skal kalla til
næsta breskt aðstoðarskip til
þess að sannreyna málsatvik.
Sérhver togari, sem staðinn er
að því að brjóta ákvæði sam-
komulagsins, verður strikaður
út af listanum og veiðileyfi aft-
urkallað.
Eftir miklar umræður undir
borðum allt kvöldið kom í ljós,
að Bretar gætu e.t.v. sætt sig
við eftirtalda liði: 1B, 2, 3, 4
með þeirri breytingu að eitt
hólf yrði lokað í stað tveggja,
liður 5 félli niður, og
smávægilegar breytingar
yrðu gerðar á orða-
lagi á lið 6. Bætt yrði við nýjum
lið um tveggja ára gildistíma.
Taldi Olafur Jóhannesson þetta
óaðgengilegt en þetta mætti
ræða á morgunfundinum,
þriðjudaginn 16. þ.m.
Fundur hófst í fundar-
herbergi bresku ríkisstjórnar
innar kl. 10:30 þriðjudaginn 16.
þ.m. Af Breta hálfu voru auk
Heath mættir Sir Alec, Joseph
Godber og ýmsir embættis-
menn, en sömu menn af Is-
lands hálfu. Lögðu Bretar þá
fram svohljóðandi tilboð sem
grundvöll að samkomulagi:
TILLÖGUR BRETA
Grund völlur samkomulags:
1) Takmörkun á flota.
(Allir) frystitogarar (og
verksmiðjuskip) útilokuð;
15 stærstu togarar útilok-
aðir;
15 aðrir útilokaðir.
2) Bátasvæði samkvæmt til-
lögu Islands frá 4. maí 1973.
3) Friðunarsvæði samkvæmt
tillögu Islands 4. maf 1973
(plús svæði skilgreint 14.
júní 1973).
4) Sex hólf, sem verða opin til
skiptis, eins og tillaga var
gerð um 4. maí 1973, eitt
lokað, fimm opin.
5) Framkvæmd: Gefa skal út
samþykktan lista yfir skip
(sjá annex), sem mega
veiða á þessu svæði sam-
kvæmt ákvæðum þessa
samkomulags. Islenska
ríkisstjórnin mun ekki mót-
mæla því, að nefnd skip,
veiði umhverfis Island svo
lengi sem þau fara eftir
ákvæðum þessa bráða-
birgðasamkomulags. Ef
skip verður staðið að
veiðum gagnstætt ákvæðum
samkomulagsins, hefur fs-
lenska landhelgisgæslan
rétt til þess að stöðva það,
en skal kalla til næsta
breskt aðstoðarskip til þess
að sannreyna málsatvik.
Sérhver togari, sem staðinn
er að því að brjóta ákvæði
samkomulagsins, verður
strikaður út af listanum.
Viðbót á fundinum:
6) Gildistimi samkomulagsins
tvö ár frá undirskrift.
Tilboðið var rætt og fyrstu
línu breytt þannig: „Allir
frystitogarar og verksmiðju-
skip útilokuð", og bætt við 3. lið
orðunum: „plús svæði skil-
greind 14. júní 1973“. Kom m.a.
fram, að Bretar teldu að ef sam-
komulag yrði um tilboðið
myndu þeir telja að brott væri
fallin forsenda fyrir tak-
mörkun á framkvæmd um tolla-
lækkun Efnahagsbandalagsins
á fiski gagnvart Islandi. Enn-
fremur, að þeir myndu beita
sér fyrir þvf, að tollalækkun á
fiski samkvæmt samningi EBE
komi öll til framkvæmda 1.
janúar 1974.
Ölafur Jóhannesson sagðist
ekki geta lofað öðru en því að
taka tilboð þetta með sér til
íslands og leggja það fyrir
ríkisstjórnina. Var í lok við-
ræðnanna gefin út svohljóð-
andi fréttatilkynning:
„Forsætisráðherrarnir tveir
skiptust á skoðunum og til-
lögum varðandi bráðabirgða-
lausn deilunnar.
Forsætisráðherra Islands
mun gefa rfkisstjórn sinni
skýrslu."
A síðasta fundinum var
nokkrum tíma varið til þess að
ræða hugsanlega breytingu á
svæðafyrirkomulaginu, t.d. að
þau yrðu 4 eða 5 og eitt lokað,
og varð samkomulag um að láta
sérfræðinga reikna út hugs-
anlegt aflamagn Breta við mis-
munandi hólfafyrirkomulag.
Forsætisráðherra fór aftur og
aftur fram á, að Bretar létu í té
lista yfir þau skip, sem miðað
væri við, en listinn var ekki
lagður fram. Hins vegar voru
góð orð höfð um það að breski
sendiherrann í Reykjavík gæti
afhent hann innan fárra daga.
Reykjavík, 16. 10.1973.
H. J.
Framhald af bls.l
væri við undirskrift samnings og
litið burt frá þeim tíma, sem
stríðið hefur staðið. I samkomu-
lagsgrundvellinum væri bví í
þessu efni byggt á sömu , megin-
reglu og áður.
Forsætisráðherra sagði, að sá
liður í samkomulagsgrundvellin-
um, sem fjallar um framkvæmd
samkomulags væri nýr. I þeim
viðræðum, sem hingað til hafa
farið fram, hefur aldrei verið sett
fram mótuð regla um þetta atriði,
sagði Ólafur Jóhannesson. Hér er
um það að ræða, að ákveðin viður-
lög eru sett við broti, önnur en
íslenzk löggjöf segir til um. Eins
og skipan þessara mála er nú, er
togari færður til hafnar, skip-
stjóri sektaður og afli og veiðar-
færi gerð upptæk. I samkomu-
lagsgrundvellinum er hins vegar
gert ráð fyrir, að skip sé strikað út
af listanum yfir þau skip, sem
heimild hafa til veiða á Islands-
miðum. Það er kveðinn upp
dauðadómur yfir skipinu til veiða
á þessu svæði. Ég held, að ef
íslenzkir útgerðarmenn væru
settir í þá aðstöðu að velja aðra
aðferðina, yrði valið ekki erfitt.
Þeir mundu heldur vilja borga
sekt en að missa réttinn til að
stunda veiðar. Þetta er áhrifa-
ríkasta leiðin til að tryggja, að við
samkomlag verði staðið. En þá er
spurningin, hver hefur valdið til
þess að ákveða, hvort togari hefur
brotið samkomulag. Islenzkt varð-
skip, sem stendur togara
að meintu broti á þessu sam-
komulagi, setur út bauju, þar
sem togarinn er. Síðan
kemur brezkt aðstoðarskip
og kannar, hvort staðar
ákvörðun sé rétt. En það verða
islenzk yfirvöld, sem fara eftir
úrskurði varðskipsins og svipta
viðkomandi togara leyfi og til-
kynna, að skipið hafi verið strikað
út af leyfisskránni. Telji Bretar
hér ranglega að farið verða þeir
að fara þær leiðir, sem venju-
legar eru í milliríkjasamskiptum
og leita réttar síns eftir diplomat-
ískum leiðum. Ég hef ekki trú á
því, að þarna verði teflt 1 hættu í
vafasömum tilvikum.
HVERVERÐUR
AFLAMINNKUN BRETA?
Ölafur Jóhannesson kvaðst
hafa fengið sérfræðinga
til þess að reikna út
hvað samkomulagsgrundvöll-
urinn raunverulega þýddi
í rýrnun á sóknarmætti, sókn-
armöguleikum og aflan.öguleik-
um Breta. Hér væri að sjálf-
sögðu um likindareikninga að
ræða, því að þetta væru stærðir,
sem ekki væri hægt að reikna út
með öruggri vissu. Ef reiknað er
með aflatölum Alþjóðahaf-
rannsóknaráðsins 1972 var afli
Breta um 180 þúsund tonn og
meðalafli sl. 10 ár svipuð tala.
Miðað við þennan grundvöll
mætti gera ráð fyrir, að afli Breta
minnkaði niður í 130 þúsund tonn
eða rétt neðan við þá tölu. Reikna
má með því, að áhrifin verði jafn-
vel enn meiri til minnkunar
vegna minni fiskgengdar og er
líklegast, að aflinn yrði þess
vegna einhvers staðar á milli 110
þúsund og 130 þúsund tonn þó
líklega nær lægri tölunni. Þessi
aflaminnkun kemur þannig
niður:
0 Vegna niðurskurðar á fjölda
skipa 15%
0 Vegna lokunar bátasvæða og
friðunarsvæða 15%
0 Eitt hólf lokað af sex 3%.
SPURNINGAR OG
SVÖR
Forsætisráðherra var bent á, að
þingflokkur Alþýðubandalagsins
hefði hafnað samkomulagsgrund-
vellinum, sem „brezkum tillög-
um“ og „úrslitakostum“ og
spurður álits á því, hvort hér væri
um að ræða brezkar tillögur og
úrslitakosti. Hann kvað ekki rétt
að kalla samkomulagsgrund-
völlinn brezkar tillögur eða
úrslitakosti Þetta er grundvöllur,
sem orðið hefur til við skoðana-
skipti og skipti á tillögum. Kvaðst
ráðherrann ekki hafa samþykkt
.þennan grundvöll f viðræðum sín-
um við Heath. Hann var þá spurð-
ur að þvi, hvort hann mælti með
samþykkt hans nú og svaraði
hann hiklaust: „Já, alveg ákveðið,
ép vil samþykkja þessar tillögur."
Þá var forsætisráðherra
spurður, hvort þingflokkur Fram-
sóknarflokksins hefði tekið af-
stöðu og svaraði hann, að engin
afstaða hefði verið tekin, hvorki í
rikisstjórninni eða í þingflokki
Framsóknarflokksins. Ég geri
ekki ráð fyrir hraða á afgreiðslu
þessa máls, sagði Ólafur Jó-
hannesson. Menn þurfa tima til
að átta sig á þessu, ekki sizt þeir,
sem ábyrgðina bera og nú fær
þjóðin að vita, hvað um er að ræða
og þarf að átta sig líka.
Forsætisráðherra var spurður,
hvaða áhrif það mundi hafa á
samstarf stjórnarflokkanna, að
Alþýðubandalagið hefði lýst sig
eindregið andvígt samkomulags-
grundvellinum, en hann nú lýst
fylgi við þennan grundvöll. „Ég
vil ekki svara fyrir Alþýðubanda-
lagið, læt þá um það,“ svaraði
ráðherrann. Hann bætti því við,
að sjálfur væri hann ekki fylli-
lega ánægður með þennan grund-
völl eins og fram hefðí komið hjá
sér áður.
Þá var Ólafur Jóhannesson
spurður, hvort hann teldi fært í
svo veigamiklu máli, sem þessu,
að afgreiða málið í ríkisstjórninni
með bókun Alþýðubandalagsins
um andstöðu en að það ætti
áfram aðild að rfkisstjórn-
inni. Ég vil ekki svara
þessari spurningu, sagði ráð-
herrann, málið er ekki enn
komið á það stig. En þetta er
svo veigamikið mál, að það er
hafið yfir öll flokksbönd.
Forsætisráðherra sagði, að við
værum reiðir út í Breta en við
yrðum að láta skynsemina og
kalda rökhyggju ráða ferðinni en
ekki tilfinningar.
Þá var forsætisráðherra
spurður, hvaðan Alþýðubanda-
lagið hefði þá fullyrðingu, að sam-
komulagsgrundvöllurinn væri
úrslitakostir Breta. Það kæmi
ekkert fram um það í skýrslu ráð-
herrans, en hefði það komið fram
munnlega í ríkisstjórn eða utan-
ríkisnefnd? Ég tel ekki rétt að
kalla þetta úrslitakosti, þetta er
sá grundvöllur, sem Bretar telja
að verði að vera fyrir hendi til
þess að líkur geti verið á því að
samkomulag náist.
Hafði ráðherrann samráð við
ríkisstjórnina um þær tillögur,
sem hann setti fram í London og
eru nánast samhljóða samkomu-
lagsgrundvellinum?
Þetta eru algerlega mínar til-
lögur og á mína ábyrgð, sagði for-
sætisráðherra. Ég hafði ekki að-
stöðu til að hafa samráð við ríkis-
stjórnina. Það leit út fyrir, að
slitna mundi upp úr samningavið-
ræðum. Ég taldi okkur standa illa
gagnvart almenningsálitinu, ef
við hefðum ekki sýnt áþreifan-
lega vilja til samkomulags. Það
bar þann árangur, að möguleiki
opnaðist til að tala um málið.
I tilefni af gagnrýni Alþýðu-
bandalagsins á það ákvæði sam-
komulagsgrundvallarins, sem
snertir refsingu fyrir brot, var
ráðherrann spurður, hvort þetta
væri ekki mjög svipað því, sem
Lúðvík Jósepsson hefði hreyft í
viðræðum við V-Þjóðverja. Hann
kvaðst ekki vita hvaðan hug-
myndin hefði komið eða hver
hefði rætt hana í samningunum
við Þjóðverja en þetta væri svipað
því, sem þar hefði komið til
umræðu. Hugsunin væri sú sama
og í samningi Bandaríkjanna við
Brasilíu.
Loks var forsætisráðherra
spurður, hvernig hann mundi
bregðast við, ef samkomulags-
grundvöllurinn næði ekki sam-
þykki hér innanlands, eftir að
hann væri búinn að lýsa yfir
stuðningi við hann. Ölafur Jó-
hannesson, kvaðst ekki hafa
hugað svo langt fram í tímann. I
sjónvarpinu í gærkveldi svaraði
ráðherrann sömu spurningu á
þann veg, að hann gerði ekki ráð
fyrir, að hann treysti sér til að
bera ábyrgð á því að þessiim til-
lögum yrði hafnað.
— Alþýðubandalagið
Framhald af bls. 32
síðustu tillögum íslendinga
var miðað við að samnings-
tímabilið yrði í lengsta lagi
til 1. maí 1975. Hér er gert
ráð fyrir of löngu samnings-
tímabili og engin sanngirni í
að Islendingar bindi sig það
lengi, án þess að um nokkra
viðurkenningu sé að ræða á
landhelginni að þeim tima
liðnum. Væri samningurinn
gerður samkv. tillögum Breta
gætu þeir veitt hér í 3 ár og 2
mán. frá útfærsludegi okkar
1. sept. 1972.
4) Samkvæmt tillögum Breta
liggur ekki fyrir nein
formleg viðurkenning á því,
að íslendingar hafi óskorað
vald um framkvæmd sam-
komulagsins. I samkomu-
laginu verður að standa
skýrum stöfum, að Bretar
viðurkenni rétt íslendinga til
að úrskurða hvort um brot
hefir verið að ræða, eða ekki,
og til að svipta viðkomandi
brotlegan aðila veiðiheimild,
— þ.e. taka veiðileyfi af
skipi.
5) Tillögur Breta eru settar
fram, sem úrslitakostir
þ.e.a.s. tilkynnt er að sam-
þykkja verði tillögurnar eins
og þær eru, eða hafna þeim.
Mótmæla verður slíkum
úrslitakostum Breta sem
gjörsamlega óaðgengilegum,
þar sem þeir hafa auk þess
beitt okkur hernaðarlegu
ofbeldi og hóta enn að grípa
til þess, ef haldið verður uppi
eðlilegri landhelgisgæslu.
Þingflokkur Alþýðubandalags-
ins lýsir yfir því, að hann getur
ekki staðið að neinu samkomulagi
við Breta á grundvelli þeirra til-
lagna, sem þeir hafa nú sett fram.
— Israel
Framhald af bls.l
héldu áfram þeirri stefnu að
reyna að draga úr spennu, eins og
þau hefðu gert. Þykir þetta benda
til að sovézka stjórnin vilji samn-
inga um vandamálið í Miðaustur-
löndum.
Kissinger, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna sagði í dag, að
friðarhorfur hefðu ögn vænkazt
eftir för Kosygins til Kairó, en þó
muni nokkrir dagar líða, unz
línur taki að skýrast.
Enda þótt fréttir af bardögum
séu mjög ósamhljóða er þó aug-
ljóst, að mjög hart hefur verið
barizt í dag á öllum vígstöðvum og
skriðdrekaorrustur halda áfram á
Sinai. Talsmaður Israela sagði við
blaðamenn í Tel Aviv i dag, að
sovézkir sérfræðingar stjórni
aðgerðum Egypta á Sinai og komi
áhlaup þeirra i bylgjum. Svo
virðist sem Egyptar bíði mikið
afhroð, en það virðist ekki stöðva
þá að heldur. Tölur um eyðilagða
skriðdreka og flugvélar eru
alldrjúgar að venju og samkvæmt
þeim tölum ætti obbinn af öllum
hergögnum stríðsaðila að vera
löngu horfinn, ef marka mætti
þær tölur.
Seint í kvöld hafði dregið úr
bardögum og á vígstöðvunum við
Sinai var tíðindalítið og einnig
hafði fátt frétzt af átökum í Sýr-
landi.
SOVÉZK HERSKIP
UM DARDANELLASUND
Floti sovézkra herskipa fór í
morgun um Dardanellasund yfir
á Miðjarðarhafið. Voru það
nokkrir tundurspillar, olíuskip og
nokkur drekkhlaðin birgðaskip.
Er búizt við því, að öll skipin séu
að flytja hergögn til arabiskra
hafna. Sfðustu daga hafa fjölmörg
sovézk herskip og birgðaskip
farið um Dardanellasund út á
Miðjarðarhaf
— Dean játar
Framhald af bls.15.
ingu málsins, eftir það ásamt
öðrum, að hann hefði staðið fyr-
ir leynigreiðslum til að þagga
niður í innbrotsþjófunum og
tilboði um að einn þeirra,
James McCord, yrði náðaður og
að hann hefði verið viðstaddur
þegar fyrst var stungið upp á
símahlerununum í skrifstofu
John Mitchells fv. dómsmála-
ráðherra 27. janúar 1972. Fram-
burður Deans leiddi til þess að
krafist var afhendingar hljóð-
ritana í Hvíta húsinu er snertu
málið.
Tveir aðrir hafa áður játað að
hafa tekið þátt f samsæri um að
hefta Watergate-rannsóknina:
Jeb Stuart Magruder og
Frederick Larue.
— Fiskveiðibrot
Framhald af bls. 32
I frétt frá Landhelgisgæzlunni
segir, að af skiljanlegum ástæðum
hafi aðeins verið athuguð veiðar-
færi hjá erlendum togara frá 1.
september 1972. Að ofan er gef-
inn fjöldi athugana, en í nokkr-
um tilvikum hafa veiðarfæri
sama skips verið skoðuð oftar en
sinu sinni á ári.
Þegar veiðarfæri hafa reynzt
ólögleg, hafa skýrslur verið send-
ar til heimaríkis erlendu fiski-
skipanna, en þegar íslenzku skip-
in hafa verið með ólögleg veiðar-
færi, hefur það verið kært til
sakadóms heimahafnar að
útræðishafnar fiskiskipsins.
Varðandi alþjóðlegt fiskveiði-
eftirlit utan landhelgi og fisk-
veiðilögsögu, var gefin út reglu-
gerð og byggir hún á alþjóða-
samningi um norðausturhluta
Atlantshafs, en gerður var i
London 24. janúar 1959.