Morgunblaðið - 27.10.1973, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. OKTÓBER 1973
15
Egyptar haf a öllu að
tapa í lengra stríði
Eftir Óla Tynes
ISRAELAR eru nú alls ráðandi
á Suesvígstöðvunum. Áköf
hjálparbeiðni Sadats, til Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna sýn-
ir, að hann gerir sér fulla grein
fyrirþessu. Hann hefur jafnvel
viðurkennt það að nokkru leyti
fyrir þjóð sinni: „Þetta eru
efiðir dagar fyrir Egyptaland.
Ekki eins og fyrstu dagar
stríðsins."
Enn frekari sönnun er, að
Sovétríkin hafa nú sent sveitir
niður til Miðausturlanda til að
reyna að pressa í gegn vopna-
hlé og taka þá áhættu að lenda f
útistöðum við Bandarikin.
Rússum er mikið í mun að
halda góðu samkomulagi við
Bandaríkin þessa dagana og
það, að þeir skuli samt senda
sveitir á vettvang, sýnir, hve
gífurlega mikið er í húfi.
Að endurheimta
heiður sinn
Egyptar og reyndar allar
Arabaþjóðirnar, sem tekið hafa
þátt í átökunum, hafa barist af
fádæma hreysti og aldrei hafa
neinar þjóðir haft jafn mikla
þörf fyrir uppreisn i eigin aug-
um og umheimsins. Arabar
meta persónulegan heiður
sinn meira en flest
annað í heiminum, og hinn
hroðalegi ósigur 1967 hefur
hvílt á þeim eins og mara. Það
hefur verið þeim meira til-
finningamál en við Vestur-
landabúar getum gert okkur
grein fyrir, að Israelar skuli
hafa ráðið landsvæðum þeim,
sem þeir hertóku í sex daga
striðinu.
Voru að vinna mikinn
sigur
A fyrstu vikum stríðsins var
allt útlit fyrir að Arabaþjóðirn-
ar væru að vinna mikinn sigur.
Það var að vísu aldrei von til
þess, að þeim tækist að ná her-
teknu svæðunum öllum úr
höndum Israela, en það eitt að
þær gátu staðið í ísraelsku víg-
vélinni og að viðurkennt var að
þær börðust af hörku og
hugrekki var mikill sig-
ur út af fyrir sig. Ef Aröb-
um hefði tekizt að halda
landræmunni, sem þeir náðu í
upphafi á austurbakka Sues-
skurðar, þar til vopnahlé var
samið, hefðu Egyptar líklega
náð tilgangi sínum. Þess vegna
eru Rússar nú komnir á vett-
vang; til að reyna að fá átökin
stöðvuð, áður en ísraelar ger-
samlega sundra egypsku
herjunum.
Hvers vegna var
stríðið svona langt?
Við höfum átt því að venjast
að átök milli Araba og Israela
væru skammvinn og færu mjög
á einn veg. Hvað brást þá í
þetta skipti? Israelsk stjórn-
völd segja, að þau hafi verið að
sækjast eftir pólitískum
ávinningi með því að leyfa
Aröbum að hefja stríðið; þá
gæti enginn sakað Israel um
árásarstefnu, eins og gert var
eftir leifturstriðin 1956 og 1967.
Þetta var mikil áhætta, sem á
áreiðanlega eftir að hafa
miklar pólitiskar afleiðingar i
Israel sjálfu. En þrátt fyrir
allar fullyrðingar stjórnvalda,
er augljóst, að baráttustyrkur
og þrek arabisku herjanna kom
þeim gersamlega i opna
skjöldu.
Miklar birgðir
nvrra vopna
Annað, sem kom á óvart, var
hið gífurlega magn nýrra full-
kominna vopna, sem Egyptar
réðu yfir. Ratsjárstýrðar loft-
varnaeldflaugar af nýrri gerð
og eldflaugar til að granda
skriðdrekum gerðu mikinn usla
i liði Israela fyrstu daga stríðs-
ins. Israelar eru snillingar í
skriðdrekahernaði og kunna
flestum betur að beita saman
skriðdrekum og flugvélum,
þannig að úr verði nánast
óstöðvandi vígvél. Þeir voru því
mjög slegnir, þegar Egyptar
ekki aðeins stöðvuðu hana,
heldur hröktu hana til baka
með eldflaugaregni sinu.
Aðaláhersla lögð
á Golan hæðir
Raunar tefldu Israelar ekki
fram miklu liði á Sinai skaga á
fyrstu vikum orrustunnar. Þeir
lögðu aðaláherslu á að hrekja
Sýrlendinga frá Golan hæðum,
því þær eru mun nær landa-
mærum ísraels en hersveitir
Egypta á Sinaiskaga og þvi var
langmestu liði beitt þar. Það
gekk líka tiltölulega fljótt að
hrekja Sýrlendinga yfir landa-
mærin, þrátt fyrir það að þeir
berðust hetjulega og fengju
aðstoð frá mörgum öðrum
Arabaríkjum.
Egyptar samt mikið
vandamál
Engu að siður áttu þeir í
erfiðleikum á Sinaiskaga jafn-
vel eftir að liðsauki fór að
berast niðureftir. Egyptar
höfðu víggirt sig rammlega og
undir „eldflaugaregnhlíf", sem
hindraði athafnir ísraelska
flughersins, biðu þeir með
skriðdrekaeldflaugar sínar og
ofurefli liðs eftir, að tsraelar
þreyttust á áhlaupum sinum og
mannfall og hergagnatjón
þeirra yrði svo mikið, að þeir
neyddust til að semja vopnahlé,
meðan Egyptar héldu stöðvum
sinum á austurbakkanum.
Hefðu átt að vita
betur
Þetta var sama að-
ferðin og Nasser hugðist
beita eftir sex daga striðið,
þegar hann kvaðst ætla í
„þreytustríð“ við Israel, og
treysti þar á, að mannfjöldi
mundi ráða úrslitum að lokum.
Þeir hefðu betur munað,
hvernig það gekk: ísraelar vilja
sjálfir velja vigvelli og bardaga-
aðferðir.
Gagnstætt Aröbum, sem hafa
fengið þjálfun sina hjá Rúss-
um, er ísraelska herstjórnin
ákaflega sveigjanleg. Þegar
hún uppgötvaði, að hún gat
ekki rekið Egypta yfir skurðinn
með beinum árásum nema með
mannfalli, sem ekki var hægt
að sætta sig við, var strax breytt
um aðferð.
Víkingasveitirnar sendar
fram
Litlar skriðdrekasveitir voru
sendar meðfram víglfnu Egypta
til að kanna hana og beindist
athyglin einkum að svæði milli
annars og þriðja hers Egypta,
við Great Bitter Lake. Þar
fannst veikur punktur, ög þá
var stormað af stað. Fáir herir í
heiminum geta farið jafnt hratt
yfir og sá ísraelski, enda kom
það í ljós nú. Á nokkrum
klukkustundum höfðu þeir rutt
egypsku varnarsveitunum úr
vegi og fleytt tuttugu skrið-
drekum og nokkur hundruð
mönnum úr víkingasveitunum
yfir, á flekum, sem voru
smíðaðir í snarhasti. Skrið-
drekasveit og nokkurt lið varð
eftir á austurbakkanum til að
verja leiðina yfir, og áður en
langt um leið, dreif að hverja
skriðdrekasveitina eftir aðra.
Brúm var skellt yfir skurðinn
og skriðdrekarnir og fótgöngu-
liðið byrjaði að streyma yfir.
Eyðileggið eld-
flaugastöðvarnar
Á meðan þessu fór fram,
héldu víkingarsveitirnar á
fullri ferð inn í landið. Dag-
skipunin var einföld: „Evði-
leggið loftvarnaeldflauga-
stöðvarnar." Sveitirnar fóru
svo hratt yfir, að egypskar
skriðdrekasveitir sem sendar
voru á móti þeim, komust ekki í
nánd við þær. Svo byrjuðu þær
að ráðast á hverja eldflauga-
stöðina af annarri. Þeim barst
brátt liðsauki, því á skömmum
tíma höfðu Israelar flutt 15
þúsund manna lið og 200 skrið-
dreka yfir brýrnar. Það leið
ekki á löngu, þar til töluvert
skarð hafði verið höggvið í eld-
flaugavarnarkerfið og þá kom
israelski flugherinn á vettvang.
Hann átti harma að hefna og
árásirnar voru harðar og
grimmdariegar. Egyptar vissu,
að ef flugherinn fengi að leika
lausum hala, væri allt tapað, og
í örvæntingu var egypska flug-
hernum teflt fram, en hann
hafði lengst af beðið að baki
eldflauganna.
Þurrkaðar út
Israelsku flugmennirnir
höfðu haft litlar varnir gegn
eldflaugunum, en gegn flugvél-
um var þeim ekkert að van-
búnaði. Tugir egypskra véla
voru skotnar niður, heilar flug-
sveitir þurrkaðar út. Israelar
gátu nú barist eins og þeim
fellúr best; sífellt á hreyfingu
og algerlega óútreiknanlegir.
Þeir sóttu fram eftir vestur-
bakkanum eins og eldur í sinu
og lokuðu hverri birgðaleiðinni
Framhald á bls. 18
Landbúnaðar-
ráðherra USA
sætir rannsókn
Washington 26. okt. AP.
LANDBÚNAÐARRÁÐHERRA
Bandaríkjanna. Earl L. Butz,
sætir nú rannsókn vegna meintra
tilrauna til að hafa áhrif á opin-
bera viðskiptanefnd í pólitfskum
tilgangi, að þvf er blaðið Wash-
ington Star-News hefur í dag eftir
öruggum heimildum. Butz sagði
sjálfur í dag, að honum væri
kunnugt um rannsóknina og kall-
aði hana „veiðitúr þar sem um 60
lögfræðingar eru að snudda eftir
fangi“.
Butz sagði í sjónvarpsþætti, að
rannsóknin hefði verið sett í gang
að frumkvæði Archibalds Cox, þá-
verandi saksóknara i Watergate-
málinu, og skrifstofu hans. Sagði
Butz, að hún væri „önnur sönnun
þess, hversu afvegaleidd rann-
sókn Cox var orðin og komin langt
frá ætlunarværki sinu um að
kanna Watergate-málið."
Washington Star-News segir í
frétt sinni, að rannsóknin beinist
að því, þegar eitt af stærstu vín-
fyrirtækjum Bandaríkjanna,
Heublein Inc., yfirtók árið 1969
samvinnufélag vínframleiðenda i
Kaliforníu, sem hét United Vint-
ners Inc. Vorið 1972 var viðskipta-
nefnd alrikisins bent á, að hér
væri um ólöglegar viðskiptatak-
markanir að ræða, og að gera ætti
formlega kæru í málinu.
Segir blaðið, að Butz hafi haft
samband við alríkisnefndina,
áður en henni hefði gefizt tími til
að hefja rannsóknina og beðið
formann hennar, Miles Kirk-
patrick, um að fresta þvi að gera
nokkuð í málinu, þar til forseta-
kosningarar væru afstaðnar, þar
eð það kynni að minnka mögu-
Earl Butz — mjólkaði hann Ifka
bandaríska stjórnkerfið f póli-
tfskum tilgangi?
leika Nixons forseta i kosning-
unum í Kaliforníu. Segir blaðið,
að Kirkpatrick hafi brugðist
ókvæða við þessari málaleitan.
Bandarísk lög kveða svo á, að
sérhver tilraun til „að hafa áhrif
á, hindra eða torvelda" löglega
rannsókn alríkisstofnunar sé
glæpsamleg. Butz sagði í dag, að
hann hefði haft samband við
alrikisnefndina „til þess að gæta
málstaðar samkeppninnar og
halda opinni markaðsleið frá-
bærrar kalifornískrar fram-
leiðsluvöru." Butz sagði að málið
ætti ekkert skylt við stjórnmál.
Orsakir flug-
slyssins ókunnar
Julianehaab, 26. október.
Frá fréttaritara Mbl. Henrik
Lund:
FLUGSLYSIÐ undan Vestur-
Grænlandi kostaði 15 manns lffið,
—■ 12 farþega og þriggja manna
áhöfn Sikorski-þyrlu Grænlands-
flugs. Þyrlan var á Ieið frá Godt-
haab til Julianehaab, og hrapaði f
sjóinn um 10 mfnútum eftir flug-
tak. Meðal farþeganna 12 voru
Vændiskonur
í vígaham
San Fransisco — AP
VÆNDISKONUR og stuðnings-
flokkar þeirra hafa undanfarið
haldið mikla mótmælafundi í San
Fransisco og er ástæðan vítaverð
framkoma lögreglu borgarinnar
varðandi handtökuaðgerðir í
vændismálum, svo og óréttlát lög-
gjöf um vændi, að því er formæl-
andi Vændiskvenna, Margo St. Ja-
mes, segir. Formælandinn segist
sjálf vera vændiskona á eftirlaun-
um, og að samtökin, sem að mót-
mælunum standa, telji um eitt
þúsund félagskonur um landið
allt.
tveir af meðlimum grænlenzka
Iandsráðsins, sem voru á leið
heim af haustfundi ráðsins. Or-
sakir slyssins eru mönnum enn
ráðgáta.
Landsráðsmennirnir tveir, sem
fórust voru Johan Knudsen frá
Narssaq og Jörgen Poulsen frá
Nanortaiik. Þriðji meðlimurinn
hafði ætlað að taka sér far, en
frestaði því á síðustu stundu.
Flugstjóri vélarinnar var norsk-
ur, Bjarne Johan Hammer, að-
stoðarflugmaðurinn og vélstjór-
inn voru danskir, en farþegarnir
voru bæði Danir og Grænlending-
ar.
Slysið hefur valdið óhug meðal
fólks i Grænlandi, en þetta er
alvarlegasta slys, sem komið hef-
ur fyrir grænlenzka flugvél.
Flaggað er í hálfa stöng á öllum
opinberum byggingum.
Skýrði stöðuna
í landhelgis-
málinu
Aukabing Norðurlandaráðs: ------
Stuðningur við íslenzkan málstað
Stokkhólmi, 26. október.
Frá Birni Jóhannssvni:
TVEIR norrænir ráðherrar
minntust á landhelgismálið f ræð-
um sínum á aukaþingi Norður-
landaráðs I dag. Samgöngumála-
ráðherra Finna, Pekka Tarjanne,
sagði, að hann vildi tilkynna
hinni fslenzku bræðraþjóð, að
menn vonuðust nú til þess, að
viðunandi lausn fengist á vanda-
málunum, sem fylgdu f kjölfar
útfærslu landhelginnar.
Tarjanne sagði, að Finnland
hefði fullan skilning á mikilvægi
fiskveiða fyrir Island og hefði
margoft lýst stuðningi við stefnu
Islands, þótt þeir hefðu lýst von
sinni um, að samningaleiðin
leiddi til friðsamlegrarlausnar.
Danski ráðherrann Ivar Nör-
gaard, sem fer með utanríkisvið-
skiptamál, sagði, að nú væri það
aðeins Island eitt, sem ætti eftir
að fá lausn á vandamálunum í
samningunum við Efnahags-
bandalag Evrópu, en Nörgaard er
nú formaður ráðherranefndar
EBE. Hann sagði, að tollaivilnan-
ir fyrir fiskafurðir Islendinga
kæmu ekki til framkvæmda, fyrr
en lausn hefði fengizt á land-
helgisdeilunni.
Nörgaard sagði, að danska rikis-
stjórnin teldi það skyldu sína að
vinna á allan hátt að framgangi
íslenzkra hagsmuna og nú væri
góð von um, að síðustu atburðir í
landhelgisdeilunni mundu auð-
velda lausn, sem fullnægði Is-
lendingum.
Ivar Nörgaard sagði, að innan
EBE hefði verið fjallað sérstak-
lega um vandamál sjávarútvegs-
ins á Norður-Atlantshafi. Danir
hefðu gert ákveðnar tillögur um
lausn í ráðherranefnd bandalags-
ins. Að sjálfsögðu hugsuðu Danir
fyrst og fremst um hagsmuni
Færeyja og Grænlands, en þeir
hefðu ekki látið hjá líða að vekja
athygli á hinum sérstæðu vanda-
málum Islandsog Norður-Noregs.
Stokkhólmi 26. okt.
Frá Birni Jóhannssyni:
FORSÆTISRÁÐHERRAR
Norðurlanda, þeir Ölafur
Jóhannesson, Olof Palme, Anker
Jörgensen, Kalevi Sorsa og
Trygvæ Bratteli héldu með sér
fund í dag i sambandi við auka-
þing Norðurlandaráðs. Ölafur Jó-
hannesson tjáði Morgunblaðinu,
að hann hefði skýrt stöðuna í
landhelgismálinu nú, eftir að
samningsgrundvöllur hefði feng-
ist við Breta.
Á fundi forsætisráðherranna
skýrði Anker Jörgensen þeim frá
heimsókn sinni til Rússlands ný-
verið. Að öðru leyti hefur lítið
verið látið uppi um umræðuefni
ráðherranna.