Morgunblaðið - 27.10.1973, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. OKTÓBER 1973
19
Árni Gunnarsson, fréttamaður:
Bandaríkja-
ferð
utanríkis-
ráðherra
Ég leyfi mér að senda ykkur
meðfylgjandi grein með ósk um
birtingu. Eg sá ástæðu til þess að
skrifa þessa grein eftir að hafa
lesið pistla tveggja manna um
Bandaríkjaferð Einars Ágústs-
sonar utanríkisráðherra. Þar er í
nokkrum atriðum hallað réttu
máli. Eg hafði, af eðlilegum
ástæðum, góða aðstöðu til að
fylgjast með málflutningi utan-
ríkisráðherra í nefndri ferð, og
vil því fá að leiðrétta það, sem ég
tel rangfært í þessum tveimur
greinum. Það hvarflar ekki að
mér að taka pólitíska afstöðu til
þessa máls; aðeins að leiðrétta
missagnir.
GREINARNAR:
Markús Öm Antonsson ritar
grein í Morgunblaðið 17. október
undir fyrirsögninni „Brjóstvitið
hans Einars á réttum stað“.
Islenskir stjórnmálamenn hafa
státað af því á allra síðustu árum,
að stjórnmálaskrif og umræður
hafi mjakast á mun menningar-
legra stig en var fyrir nokkrum
áratugum. Gíein Markúsar, og aðr
ar svipaðar í öðrum blöðum,
kippa að nokkru grundvellinum
undan þessari staðhæfingu. í
grein Markúsar koma fram per-
sónulegar árásir á utanríkisráð-
herra, sem eiga vart heima í
málefnalegum skrifum um stjórn-
mál. Af þeim sökum einum skýtur
Markús yfir markið. Eg kem ná-
nar að þessu siðar.
Markús Örn talar f greininni
um sjónvarjjsviðtal, er ég átti við
Einar Ágústsson í Washington í
þann mund að viðræðum hans við
bandaríska ráðamenn um endur-
skoðun varnarsamningsins var að
ljúka. Markús segir, að ég hafi
greinilega búið mig samviskusam-
lega undir það viðtal, sem hafi
verið eldraun mín sem spyrils i
fréttaviðtali fyrir sjónvarpið. Það
er fallega sagt hjá Markúsi að ég
hafi búið mig samviskusamlega
undir þetta viðtal, en því miður
ekki rétt. Þetta „því miður “ gild-
ir um mig. Tfminn leyfði ekki
undirbúning, hvorki hjá mér né
Einari Ágústssyni, enda fékk ég
upptökusalinn með skömmum
fyrirvara og um ýmisl. fl. var að
hugsa, til dæmis að koma fréttum
til útvarpsins. Ég get einnig bent
Markúsi á það, að slfk viðtöl þurfa
ekki alltaf mikinn undirbúning,
enda augljóst hvaða spurningar
yrðu lagðar fyrir ráðherrann, sem
kom í upptökusalinn nokkrum
mfnútum áður en upptakan var
gerð. Þetta ætti Markús að þekkja
af eigin raun. Þetta með eldraun-
ina hlýtur Markús að dæma frá
eigin reynslu. Eftir að hafa starf-
að sem fréttamaður hjá útvapinu
í nær áratug verður það varla
eldraun að ræða við mann þótt
kvikmyndavélar séu einhvers
staðar í nágrenninu. — Markús
segir, að utanríkisráðherra hafi
hins vegar augsýnilega kastað
höndunum til sinnar heimavinnu,
eða sleppt henni með öllu. Við
fréttamenn erum ekki vanir því
að ráðamenn búi sig undir slík
viðtöl, þó lengri séu, enda var
fyrirvarinn enginn, og við verð-
um að ætla að utanríkisráðherra
geti svarað spurningum, eins og
þeim, sem ég lagði fyrir hann,
undirbúningslaust. Þetta hafa ís-
lenskir og erlendir ráðherrar gert
í áratugi, enda hluti af þeirra
starfi. Ég vil að það komi hér
fram, að utanríkisráðherra eyddi
dýrmætum tíma til að fara langa
leið til þess staðar, sem viðtalið
var tekið upp. Það er líka rétt að
það komi fram, að utanríkisráð-
herra hafði það á orði í þessari
ferð, að það væri eðlileg krafa að
íslendingar fengju að fylgjast
með því hvað íslenskir ráðamenn
gerðu, þegar þeir væru erlendis í
erindum íslensku ríkisstjórnar-
innar. Þessa afstöðu mættu marg-
ir taka sér til fyrirmyndar.
Þá kemur að þeim köflum í
grein Markúsar, þar sem
„málefnalegri" gagnrýni sleppir
og spjótin beinast að ráðherran-
um sjálfum. Markús segir, að Ein-
ar Agústsson hafi það fram yfir
suma fyrrverandi utánríkisráð-
herra íslenska, að honum hafi á
sínum tíma verið kenndur sæmi-
lega réttur framburður á enskri
tungu, þannig að ráðherrann hafi
komist nokkurn veginn skamm
laust frá flutningi hinnar hefð-
bundnu árlegu ræðu sinnar á
Allsherjarþingi Sameinuðu þjóð-
anna. Hvernig Markúsi tekst að
tengja þetta því máli, sem hanri
fjallar um, er mér óskiljanlegt.
Stór hluti ræðumanna á Allsherj
arþinginu, þó utanríkisráðherra
séu, treysta sér ekki til að flytja
ræður sínar á ensku eða frönsku,
sem eru hin hefðbundnu tungu-
mál þessarar alþjóða-stofnunar.
Mér er óhætt að fullyrða, að öllum
fulltrúum íslands á Allsherjar-
þinginu þótti ræðan vel flutt og
sjálfur get ég sagt í fullri hrein-
skilni, að þar þótti mér tala mjög
frambærilegur fulltrúi íslands.
— Til fróðleiks má geta þess, að
ræðu utanrikisráðherra var vel
tekið og óvenjumargir fulltrúar
voru I fundarsalnum, sem ekki er
alitaf þéttsetinn. Hvort sem
Markúsi líkaði vel eða illa við þær
skoðanir, er fram komu i ræð-
unni, urðu margir fulltrúanna til
að þakka utanrikisráðherra mál-
flutninginn. Markús talar einnig
um leiksýningu í sambandi við
Allsherjarþing Sameinuðu þjóð-
anna og upplestur á handriti, sem
embættismenn utanríkisráðu-
neytisins hafi samið að verulegu
leyti. Ég ætla, að það heyri til
undantekninga, ef ráðherrar nýta
ekki þekkingu og starfskrafta sér-
fræðinga sinna við samningu á
mikilvægum ræðum, þar sem
meðal annars er mikið um tölur
og bein minnisatriði. Annað væri
hrein fáviska.
Markús segir, að utanríkisráð-
herra hafi í nefndu sjónvarpsvið-
tali byrjað á barnalegri kok-
hreysti. — Eg byrjaði viðtalið á
því að segja, að bandarískir ráða-
menn hefðu miklar áhyggjur
vegna hugsanlegrar brottfarar
varnarliðsins frá Islandi og í
beinu framhaldi af því spurði ég
utanríkisráðherra hvort hann
hefði létt þessum áhyggjum af
Bandaríkjamönnum. Rökréttsvar
ráðherrans hlaut að vera nei, ef
miðað er við stefnu ríkisstjórnar
hans í málinu. Auðvitað hefði ver-
ið hægt að orða spurninguna á
annan hátt. Markús hlýtur að vita
eftir hverju ég var að fiska, og er
þvi þessi hluti greinar hans orð-
hengilsháttur og útúrsnúningar.
Ég læt ósagt hver er barnalegur i
þessu tilviki.
Þessi tvö dæmi úr grein
Markúsar eru hluti af skrifum
sumra íslenskra stjórnmála-
manna og færa þá nær fortiðinni,
er þeir hafa viljað sverja af sér og
sagt, að nú á dögum væru stjórn-
málaskrif og umræður menn-
ingarlegri en fyrr á tímum.
Markús segir i greininni, að
utanríkisráðherra hafi bendlað
mig við flokksstarf Alþýðuflokks-
ins. Það tekur mig ekki sárt.
Utanríkisráðherra vitnaði til til-
lögu Alþýðuflokksins um varnar-
málin, sem hann sagði að mér
væri kunnugt um. Sem fréttamað-
ur hlaut ég að vita um þá tillögu,
hvort sem ég hefði verið bendlað-
ur við Alþýðuflokkinn eða ekki.
— En nú er líklega komið nóg um
grein Markúsar Arnar. Það er
mín persónulega skoðun, og vil ég
að hún komi fram, að slíkar grein-
ar sem Markúsar þjóni i rauninni
engum tilgangi. Þær verða hvorki
Morgunblaðinu né Sjálfstæðis-
flokknum til framdráttar, en
þessa línu mega ritstjórar
Morgunblaðsins strika út, ef þeir
þess óska.
I Morgunblaðinu fimmtudaginn
18. október er svo grein eftir
Gústaf Nielsson. Hann byrjar á
þvi að segja, að loksins hafi er-
lendum blaðamönnum í New
York tekist að toga það út úr
Einari Ágústssyni utanríkisráð-
herra, sem engum hafi heppnast
hér á landi, hver sé raunveruleg
stefna hans í varnar- og öryggis-
málum þjóðarinnar. — 1 þessu
sambandi er rétt að taka fram, að
ekkert þurfti að toga upp úr Ein-
ari Ágústss. Hann svaraði mjög
greiðlega öllum spurningum á
f jórða tug blaðamanna, sem þökk-
uðu honum sérstaklega afdráttar-
laus og undanbragðalaus svör.
Þess ber og að geta, að öll þessi
svör þekkti ég frá blaðamanna-
fundum hér heima, þannig að
vart þarf að fara í hús erlendra
fréttamanna til að fá svör við
þessum spurningum hjá utan-
rikisráðherra. — Gústaf hefur
það eftir utanrikisráðherra, að
hann hafi sagt, að varnarliðið
skuli fara brott af íslandi á kjör-
tímabilinu. I fyrsta lagi var þetta
sagt í tengslum við aðrar spurn-
ingar, og í öðru lagi hefur utan-
ríkisráðherra margoft sagt þetta
áður.
Fleiri greinar sviðaðs eðlis hafa
verið birtar í Morgunblaðinu og
elti ég ekki ólar við þær.
Þessu vildi ég koma á framfæri
og kann nú einhver að spyrja:
„Hvers vegna?" Svarið er, að
vegna beinna kynna minna af
þessu máli get ég ekki orða bund-
ist. Það er stundum talað um rétt
og rangt. Þetta er það, sem ég veit
sannast um málið. Ég ætla ekki að
blanda mér i leiðaraskrif Morgun-
blaðsins af svipuðu tagi, þar sem
sömu villurnar hafa komið fram.
Stjórnmálaþrasið á íslandi verður
ekkert menningarlegra þótt
stjórnmálamennirnir sverji af sér
skömmina, en halda samt áfram á
sömu braut.
Með fyrirfram þakklæti
fyrir birtinguna.
Arni Gunnarsson,
fréttastofu útvarps.
Sigurður Magnússon:
_ . *
Ferðamannavarnir Islands
MORGUNBLAÐIÐ birtir i dag
mynd af ungum, laglegum pilti,
sem virðist ekki fyllilega njóta
dvalar sinnar i Kaupmannahöfn
af ótta við, að þeir, sem enn eru
hérna í verstöðinni norður frá,
hafi ekki vit á að forða okkur frá
útlendingum, með því að heimta
nógu hátt gjald af þeim fyrir lax-
veiðar, því að þeir séu „hreint
ekkert að hugsa um hvað það
kostar“, og um framlög til land-
kynningar segir hann, að ,4-éttara
væri að eyða fénu til þarfari mál-
efna innanlands, eins og t.d.
skipulagðrar varnar gegn er-
lendum ferðamönnum næstu ára-
tugina".
Eg ráðlegg þessum unga manni
að láta áhyggjur vegna skamm-
sýni okkar heimamanna í þessum
efnum í engu spilla þeirri gleði,
sem honum er vonandi að bú-
setunni í því ágæta landi Dan-
mörku þar sem ntenn stefna nú að
því, eins og við, þótt hægar fari
þar en hér, að forða sér með háu
verðlagi frá yfirþyrmanlegum
túrisma. Ef honum þykir vinum
sinum, Dönum, seint miða á þeirri
gæfubraut, þá ráðlegg ég honum
að afla sér upplýsinga héðan að
heiman um það fé, sem laxveiði-
bændur gera nú innlendum og
erlendum veiðimönnum að
greiða, og bæti þar við því, að of
lágt sé metið, og má þá vera, að
Dönum þyki þessi Islendingur
allrar athygli verður.
í landkynningarmálum getur
hann einnig orðið gistivinum
sínum til mikillar nytsemdar með
að vekja athygli þeirra á því, að
enda þótt við séum ekki búnir
að samþykkja þá tillögu, að verja
fé til „skipulagðrar varnar gegn
erlendum ferðamönnum“, þá
erum við hér komnir miklu
lengra en Danir, sem verja nú
stórfé til landkynningar. Sam-
kvæmt því fjárlagafrumvarpi,
sem nú liggur fyrir Alþingi, er
þeirri stofnun, sem samkvæmt
gildandi lögum á að halda uppi
landkynningu, ekki ætlaður til
hennar einn einasti eyrir. Raunar
stendur á bls. 118 í þessum 27
milljarða tillögum, að rúmum 8
milljónum eigi Ferðaskrifstofa
ríkisins að verja til land-
kynningar, en þetta fé á hún sjálf
að leggja til af taprekstri, og get-
ur af þeim sökum aldrei greitt.
Nú er það sannast mála, að allt
frá því, er Arngrímur lærði hóf
landkynningarstarfsemi sina, og
til þess, er við íslendingar
berjumst nú fyrir lífinu með því
að kynna umheiminum sjónarmið
okkar í landhelgismálinu, hefir
kynningarstarfsemi á högum
okkar verið þjóðinni brýn nauð-
syn, sem vitanlega er ekki ein-
göngu tengd landkynningu vegna
erlendra ferðamanna. I gildandi
lögum um Ferðaskrifstofu rikis-
ins segir, að hún eigi að kynna
landið á þann hátt, „að menn fái
sem gleggsta hugmynd um lands-
og þjóðarháttu, menningu,
atvinnulíf og framleiðslu". Til
þessa getur hún nú, að öllu
óbreyttu, ekki varið einum
einasta eyri þjóðhátíðarárið 1974.
Ég veit, að stud. pharm. Jón
Þórðarson og sálufélagar hans
telia. að hér hafi íslenzk stjórn-
völd stigið mikið gæfuspor, þó að
betur megi ef duga skal, að leggja
fé til „skipulagðrar varnar gegn
ferðamönnum næstu áratugina“.
Skitt veri með allt hitt, „lands-
og þjóðarháttu, menningu, at-
vinnulif og framleiðslu". Skítt
veri með það, ef við losnum bara
við þann útlenda rumpulýð, sem
hingað vill koma til þess að útbía
ísland. Skitt veri með það, þó að
18% allrar þjóðarinnar hafi flúið
þetta útsker til útlanda í fyrra, og
að sú tala verði hærri við lok
þess árs, sem nú er að líða. Hvað
verðar sporgöngumenn Fjölnis-
manna úti í borginni við sundið
um það, þó að „túrisminn" brauð-
fæði í dag ótrúlega háa hundraðs-
tölu vinnandi fólks á Islandi?
Hvað varðar þá um baráttu ein-
hverra útskerjaafglapa fyrir þvi,
að unnt verði að nota einhvern
hluta tekna af heimsóknum er-
lendra ferðamann til þess að gera
okkur sjálfum Island betra land
og byggilegra? Hreint ekki neitt.
Við eigum bara að vera hér, til
þess að geta boðið Fjöldnis-
mönnunum ungu upp á ódýrar
laxveiðiár, svo að þeir fái að „upp-
lifa ævintýri i lífi sínu“, ef þeim
skyldi hugkvæmast að koma
hingað í sumarfri, sér til hvíldar
og hressingar frá störfum, sem
þeir urðu færir um að vinna er-
lendis vegna þeirrar menntunar,
sem útskerjalýðurinn styrkti þá
til að fá.
Við erum á réttri leið, og
„kemst þótt hgt fari“. Við
ætlum ekki að verja fé til þess, að
unnt verði að halda uppi Iögboð-
inni landkynningu, og það er nú
út af fyrir sig gott og blessað, að
því er varðar erlenda ferðamenn.
Við torveldum íslendingum einn-
ig mannsæmandi ferðalög um
landið með því að gera skepnum
einum náttúrulegt að staldra þar
við, sem heilbrigt fólk vill fá að
njóta fegurðar og sérkennileika
þess lands, sem við byggjum. Og
til dæmis um það, hve mikið við
leggjum i sölurnar til þess að
koma héðan ferðafólki, má nefna,
að i sumar greiddi Starfsstúlkna-
lagið Sókn um eina milljón króna
i utanfararstyrki til félagskvenna
sinna, og i lok ágústmánaðar sl.
höfðum við varið 826,5 milljónum
kr. til utanlandsferða. Við eigum
eftir að koma upp ráðuneytinu
„til skipulagðrar varnar gegn
ferðamönnum". En það kemur
áreiðanlega. „Dropinn holar
steininn", því þó að Jón hafi grun
um. að grein hans gæti verið
örugglegar grundvölluð, og lýkur
henni þess vegna með því að leita
liðs hjá einhverjum, sem sé
„betur ritfær“, en sama sinnis, þá
þarf hann engu að kvíða. Þeir
munu ekki lengi láta hann bíða
þeirrar liðveizlu, sem ég er sam-
mála um, að honum sé nú nauð-
syn á að fá.
23 október 1973.