Morgunblaðið - 27.10.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. OKTÖBER 1973
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innaniands.
í lausasölu 22,00 kr. eintakið
þinginu 1971. Hann endur-
flutti frumvarpið þá á
þingi haustið 1972 og enn
fór á sama veg, að ríkis-
stjórnin og stuðningsmenn
hennar á Alþingi sáu ekki
ástæðu til að lögfesta slíka
eflingu landhelgissjóðs og
þar með landhelgis-
gæzlunnar. Þessi afstaða
stjórnarflokkanna var
furðuleg vegna þess, að
mönnum mátti vera ljóst
að efla yrði landhelgis-
gæzluna að skipakosti, til
þess að hún væri betur
undir það búin að verja 50
míln a fiskveiðilögsöguna.
EFUNGIANDHELGISSJÓÐS
Iþeim átökum, sem
orðið hafa á fiskimið-
unuin i kringum landið
undanfarna mánuði, hefur
það komið berlega í Ijós, að
landhelgisgæzlan var ekki
nægilega vel undir þessi
átök búin að því. leyti, að
hún hafði ekki yfir þeim
skipum og tækjum að ráða,
sem nauðsynleg voru. Má
með sanni segja, að
frammistaða varðskips-
manna hafi verið frábær,
við erfiðar aðstæður. Það
var ekki fyrr en seint á
þessu ári, að samningar
voru undirritaðir um smíði
nýs varðskips, og hafði
ríkisstjórnin setið að völd-
um um tveggja ára skeið,
þegar hún tók á sig rögg og
gekk í það að láta smíða
nýtt varðskip.
A fyrsta þingi eftir
stjórnarskiptin flutti Jó-
hann Hafstein, ásamt átta
öðrum þingmönnum Sjálf-
stæðisflokksins, frumvarp,
þar sem lagt var til, að
landhelgisgæzlan fengi
fastan árlegan tekjustofn,
sem væri framlag ríkis-
sjóðs í landhelgissjóð.
Stjórnarflokkarnir vildu
ekki sinnaþessu framvarpi
Jóhanns Hafsteins um efl
ingu landhelgissjóðsins á
Nú hefur Jóhann
Hafstein flutt frumvarp
þetta á þriðja þingi í röð,
ásamt átta öðrum þing-
mönnum Sjálfstæðis-
flokksins, og er nú lagt til,
að rfkissjóður leggi 100
milljónir króna á ári í land-
helgissjóð. Fengin reynsla
sýnir, að hyggilegra hefði
verið fyrir stjórnar-
flokkana, að fara að ráði
Jóhanns Hafstein, þegar á
þinginu haustið 1971, en úr
þeim mistökum verður
ekki bætt úr því sem komið
er. Hins vegar er Ijóst, að
þrátt fyrir að líklegt megi
telja, að bráðabirgðasam-
komulag náist við Breta og
Þjóðverja í landhelgisdeil-
unni, verður að halda áf-
'ram eflingu landhelgis-
gæzlunnar.
Enginn getur spáð um
það, hvað framtíðin ber í
skauti sér í landhelgis-
málum íslendinga. Þing-
menn Sjálfstæðisflokksins
hafa lagt til, að fiskveiði-
lögsagan verði færð út i
200 sjómílur, eigi síðar en
31. desember 1974, eða
eftir rúmlega ár. Ómögu-
legt er að segja til um,
hvaða deilur leiða af slíkri
útfærslu, en ætla verður,
að samstaða takist hér inn-
anlands um þá útfærslu að
lokum. Þess vegna er í alla
staði nauðsynlegt að halda
áfram eflingu landhelgis-
gæzlunnar, og í því sam-
bandi ber að líta á smíði
hins nýja varðskips aðeins
sem fyrsta skrefið í þá átt.
Með hliðsjón af þessu
verður að vænta þess, að
stjórnarflokkarnir verði
nú til viðræðu um að sam-
þykkja frumvarp Jóhanns
Hafstein um eflineu land-
helgissjóðs með árlegu
föstu framlagi úr ríkis-
sióði. Óþarft er að gera efl
ingu landh.gæzlunnar að
pólitísku deilumáli innan-
lands. Hér er um lífshags-
munamál þjóðarinnar að
tefla, sem hafið er yfir
allar flokkadeilur, og þess
vegna er þess að vænta, að
á þvi þingi, sem nú situr,
geti tekizt samstaða um, að
frumvarp Jóhanns Haf-
stein og samþingsmanna
hans úr Sjálfstæðis-
flokknum verði að lögum á
þessu þingi. Þá hefur
traustur grundvöllur verið
lagður að framtíðareflingu
landhelgisgæzlunnar og
öruggum vörnum
islenzkrar fiskveiðilög-
sögu.
KLOFNINGUR
Svo virðist sem hluti stjórnir verið kjörnar fyrir
Framsóknarflokksins það, sem báðar telja sig lög-
sé að liðast í sundur. lega kjörnar. Þessi tíðindi
Samband ungra fram- sýna, að svo djúpstæður
sóknarmanna á i opinberu ágreiningur ríkir innan
stríði við forystu Fram- Framsóknarflokksins, að
sóknarflokksins, og nú hef- erfitt er að sjá hvernig
ur Félag ungra Fram- hann getur leitt til annars
sóknarmanna í Reykjavík en algers klofnings.
klofnað í tvennt og tvær
i i \ 'V -
\ \ /
ííeUrlIork Strnes
>'~
t / ' N ’L
._\ \
ANTHONY LEWIS
VIÐHÖFUMNÆR
EYTTA UÐLINDUMNÁTTÚRUNNAR
Hinar gifurlegu verð-
hækkanir á matvöru, sem átt
hafa sér stað um allan heim á
næstliðnu ári, hafa mjög alvar-
leg vandamál í för með sér.
Verðhækkanirnar sýna ekki
einungis það álag, sem er á mat-
vælaframleiðendum i dag,
heldur einnig hvað leggja
verður á allt ræktanlegt land
heimsins í næstu framtíð.
„Það er enginn vafi á því, að
menn þykjast sjá ýmsar blikur
á lofti og hafa vaxandi áhyggj-
ur,“ sagði A. H. Boersma, fram-
kvæmdastjóri FAO, í sumar.
Hann taldi þróunina skelfilega
og kvaðst sjá merki þess, að
róttækra breytinga væri að
vænta.
En það er ekki eingöngu á
sviði matvælaframleiðslu, sem
þrýstingurinn á takmarkaðar
auðlindir hefur stóraukizt. Hin
virta verðskrá, sem gefin er út
af The London Economist,
sýnir að verð á matvöru hefur
hækkað minna en á ýmsum öðr-
um nauðsynjum. Verð matvæla
hefur almennt hækkað um ,,að-
eins“ 50 af hundraði á árinu, en
verð trefjaefna um 93 og verð
málmefna um 76 af hundraði.
Heildarverðhækkanir á þeim
vörutegundum, sem verðskráin
tilgreinir, var 70 af hundraði á
aðeins einu ári.
En það eru ekki einungis
verðhækkanir, sem valda
mönnum áhyggjum. Við oss
blasir annað vandamál, sem
einn hagfræðingur hefur nefnt
„aukna þurrð í náttúruauðlind-
um heimsins". Póiitískar og
lagalegar deilur um yfirráð yfir
hafinu verða sífellt harðari,
orkuskorturinn eykst stöðugt,
og skortur á timbri og ýmsu
því, sem þarf til blaðaútgáfu, er
farinn að gera vart við sig.
Hættumerki koma mönnum
til þess að gefa enn meiri gaum
en áður að boðskap bókarinnar
„Takmörk hagvaxtarins“, sem
vísindamenn við MIT gáfu út
fyrir nitján mánuðum síðan.
Bókin er byggð á niðurstöðum
tölvuútreikninga og boðskapur
hennar er sá, að haldi hin öra
fólksfjölgun og framleiðslu-
aukning í veröldinni áfram með
sama hraða og undanfarin ár
muni iðnaðarríkin hrynja til
grunna á næstu öld.
Hlutverk bókarinnar var að
koma af stað umræðum um
þetta efni, og því hlutverki
gegndi hún framar öllum
vonum. Þarna var vegið að
einni helztu stoð nútímaþjóð-
félags, gæðum hagvaxtarins.
Margir hagfræðingar afneituðu
bókinni með öllu, og fjölmaigir
vísindamenn gagnrýndu niður-
stöður tölvunnar, töldu þær
ekki vera á rökum reistar, eða
jafnvel alrangar.
Staðhæfingar þær, sem settar
eru fram í bókinni eru á svo
breiðum grundvelli, að þær
verða með engu móti sannaðar,
að minnsta kosti ekki fyrr en
það væri um seinan. Hins vegar
mun þróunin fijótlega leiða í
ijós hvort kenningar hennar
eru á rökum reistar eður ei. I
þessu efni hefur margt komið
fram nú þegar, sem réttlætir
skoðanir bókarhöfunda. Þeir
hafa nú flutt sig til Dartmouth
Coliege, og þar sagði Dennis
Meadows prófessor fyrir
skömmu: „Hefði églýst því yfir
opinberlega í marz 1972, að
innan tveggja ára yrði hafin
svartamarkaðsverzlun með kjöt
hér í landi, að nýlenduvörur
myndu hækka um tuttugu af
hundraði á sama tímabili og
olía til húskyndingar verða af
skornum skammti, myndi eng-
inn hafa tekið mark á mér. Nú
hefur þetta ailt átt sér stað og
mun eiga sér stað i framtíð-
inni.“
Meginboðskapur bókarinnar
var stjórnmálalegs eðlis, þ.e. að
aukinn hagvöxtur krefðist
nýrrar stefnu í mannlegu sam-
félagi, stefnu, er skapaði jafn-
vægi á milli fólksfjölda og
framleiðsiu og gerði öllum jarð-
arbúum mögulegt að lifa mann-
sæmandi lífi. Viðbrögð ráða-
manna á síðustu tveim árum
eru hins vegar sfzt til þess
fallin að auka bjartsýni manna.
Stefna Bandaríkjastjórnar i
þessum viðkvæmu vanda-
málum hefur að meira eða
minna leyti mótazt af viðskipta-
legum sjónarmiðum. Nokkur
dæmi: Er timburskortur yfir-
vofandi? Nú höggvið þá niður
þjóðgarðana. Ef þið óttizt olíu-
skort þá er bara að byggja oiíu-
leiðslu til Alaska. Hækkar verð
á matvælum? Þá aukum við út-
flutningshömlurnar.
Við erum þegar komin að
þeim takmörkum, sem spáð var
í bókinni. Náttúruauðlindimar
eru nær þurrausnar, og með
hverjum deginum sem líður
vinnum við meira tjón á um-
hverfinu. Þetta vandamál er
ekki eingöngu bandarískt, það
á við um gjörvalla heimsbyggð-
ina. Alls staðar gefa stjórn-
málamenn sama lausnarorðið:
meira.
Ef við lítum til dæmis á orku-
vandamálið í Bandaríkjunum
sjáum við, að bæði olíu og raf-
magni er eytt án umhugsunar.
Það, sem við þörfnumst fyrst og
fremst, er itrasta sparsemi, en
engu að síður byggjum við upp
mjög orkufrekan iðnað og
ökum um í eldsneytisfrekustu
bflum, sem þekkjast. Ríkis-
stjórnin jánkar því, að sparn-
aðar sé þörf, en heldur samt
áfram að gera áætlanir um
nýjar orkulindir, sem kosta
stórfé.
Annað dæmi er matvæla-
skorturinn. Það er staðreynd,
að aðrar þjóðir þurfa á inn-
flutningi matvæla frá Banda-
ríkjunum að halda. Af því
leiðir, að við verðum að stilla
okkar eigin neyzlu í hóf, ellegar
láta milljónir manna svelta. En
hvernig eigum við að takmarka
okkar eigin neyzlu? Eigum við
að hækka verðið innanlands?
Þá svelta fátæklingar í Banda-
ríkjunum. Eigum við að koma á
skömmtun eða hafa eftirlit með
dreifingunni? Og hvaða þjóð-
um eigum við að selja korn?
Vandamálin eru yfirþyrmandi.
Hin vísindalegu atriði áður-
nefndrar bókar eru ofar skiln-
ingi okkar flestra, en nu er svo
komið, að jafnvel gagnrýn-
endur hennar viðurkenna, að
hún dragi ýmis krefjandi
vandamál fram í dagsljósið.
Spurningin er: Getur sá
heimur, sem við lifum f, með
öllum sínum þjóðernishroka og
illdeilum leyst hin sýnilegu
vandamál fólksfjölgunarinnar?
Við verðum að bíða stjórnmála-
leiðtoga, sem hefur dirfsku til
að leiða okkur i allan sannleika
um hin gífurlegu vandamál.