Morgunblaðið - 01.02.1974, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. FEBRtJAR 1974
A landamærum Noretjs op Sovétríkjanna:
500 norskir hermenn andspænis
12000 sovézkum hermönnum
A
undanförnum mánuðum hafa Nort$-
menn hvatJ eftir annaB lýst þungum
áhyggjum yfir því, ef varnarstöBinni í
Keflavík yröi lokaB og afleiBingum þess
fyrir öryggi Noregs. í því skyni, aÖ
kynnast betur stöðu NorBmanna og sjón-
armiBum þeirra tókst greinarhöfundur á
hendur ferÖ til Noregs í byrjun desember
ásamt fulltrúum frá SjálfstæÓisflokknum.
FariÓ var til NorÓur-Noregs og norskar
herstöóvar þar heimsóttar og rætt viÓ
norska herforingja. I Osló áttum vió viÓ-
ræÓur vió helztu forystumenn í norskum
stjórnmálum þá Trygve Bratteli forsætis-
ráÓherra, Knut Frydenlund utanríkisráB-
herrac Lars Korvald, fyrrum forsætisráÓ-
herra, Dagfinn Várvik, fyrrum utanríkis-
ráÓherra, Guttorm Hansen, forseta norska
stórþingsins, Stoltenberg aÓstoBarvarnar-
málaráÓherra, Hysing Dahl, formann
varnarmálanefndar stórþingsins, Káre
Willich leiBtoga hægri flokksins og Johan
Jörgen Holst, rannsóknarstjóra norsku
utanríkismálastofnunarinnar. Greinar þær,
sem birtast í dag og næstu daga eru
byggBar á þeirri vitneskju, sem fékkst í
þessum vióræóum og er ekki úr vegi, aÓ
þær komi fyrir almenningssjónir um þessa
helgi, er haldin er umfangsmikil ráöstefna
um sameiginlega hagsmuni íslendinga og
NorÓmanna í öryggismálum.
Styrmir
Gunnarsson:
Varnir
Islands
og
Noregs
Við landamæri Norður-Noregs
og Sovétrikjanna standa 500
norskir hermenn gagnvart 12000
sovézkum hermönnum. Þarna
norður frá, langt fyrir norðan
heimsskautsbaug, sjáum við í
hnotskurn þann vanda, sem Norð-
menn eiga við að etja í öryggis-
málum sinum. Norður-Noregur er
undir þakskeggi Sovétríkjanna,
svo að notuð séu orð norsks her-
foringja, sem ég hitti að máli í
Kirkenæs í byrjun desember.
□ Landamærin milli Noregs og
Sovétríkjanna eru 196 km
löng og
□ Yfirráð Sovétríkjanna yfir N-
Noregi mundu auðvelda þeim
mjög að tryggja yfirráð
sovézka flotans á Norður
Atlantshafi og skera á að-
flutningsleiðina milli Banda-
ríkjanna og Evrópu.
Með sama hætti eru.
Q Greiðar samgöngur yfir N-Atl-
antshafið forsenda fyrir vörn-
um Noregs vegna þess, að þær
byggjast á skjótri aðstoð frá
Bandaríkjunum og Kanada, ef
Noregur verður fyrir árás.
Af þessum sökum hafa Norð-
menn þungar áhyggjur af því, að
varnarstöðinni verði lokað í
Keflavík þar sem.
Q Það eftirlitsstarf, sem rekið er
frá Keflavík á N-Atlantshafi,
er mikilvægur þáttur í því að
tryggja, að aðflutningsleiðin
frá Norður-Ameríku til Nor-
egs sé opin.
Við íslendingar höfum hags-
muna að gæta í því, að Norður-
Noregur komist ekki í hendur
Sovétríkjanna vegna þess, að færi
svo, mundu.
□ Sovétríkin enn auka áhrif sín á
N-Atlantshafi og þrýstingur
frá þeim á Island aukast að
sama skapi og
□ Freistingin að taka ísland og
tryggja þar með full yfirráð
Sovétríkjanna á N-Atlantshafi
yrði mjög sterk.
Af þessu er ljóst, að íslendingar
og Norðmenn hafa mikilla sam-
eiginlegra hagsmuna að gæta i
öryggismálum og báðar þjóðirnar
eru háðar aðgerðum hvor ann-
arrar í varnarmálum. Á morgun
hefst hér í Reykjavík ráðstefna
um samvinnu Islendinga og Norð-
manna í öryggismálum og
alþjóðamálum og er þá ekki úr
vegi að skoða nánar aðstöðu Norð-
manna í öryggismálum.
Varðstöðin
á landamærunum
1 landamærabænum Kirkenæs
við sovézku landamærin eru her-
búðir 500 norskra hermanna, sem
hafa því hlutverki að gegna að
halda vörð um landamærin og
fylgjast með öllum hreyfingum
austan þeirra. Þetta eru úrvals-
hermenn. Allir hafa þeir komið
þangað af frjálsum vilja og reyn-
ist einhver ekki þeim vanda vaxin
að starfa í myrkri, frosti og snjó
meirihluta ársins, er hann sendur
á brott. Norðmenn hafa 10 varð-
stöðvar meðfram landamærunum
og eru 12—20 menn í hverri stöð
og eru þær mannaðar 24 tíma á
sólarhring. Jafnframt er farið i
stöðugar eftirlitsferðir meðfram
landamærunum öllum.
Sovétríkin girða landamærin af
sin megin með tvöföldum gadda-
virsgirðingum. Spilda þeirra
megin landamæranna er þannig
úr garði gerð, að þar má sjá fót-
spor, svo að engin hætta er á, að
það fari fram hjá sovézku landa-
mæravörðunum, ef einhver gerir
tilraun til þess að flýja yfir til
Noregs. Við landamærin er 1500
manna sovézkt lið, sem ekki til-
heyrir Rauða hernum, en er undir
beinni yfirstjórn innanríkisráðu-
neytisins í Moskvu. Meðfram
landamærunum eru 17 varðstöðv-
ar sovézkar og í hverri eru 40—50
menn. En jafnframt eru um 60
athugunarstöðvar, sem hafa m.a.
því hlutverki að gegna að fylgjast
með ferðum sovézkra borgara við
landamærin. Auk þessara 1500
landamæravarða, sem eru undir
beinni stjórn frá Moskvu, hefur
Rauði herinn um 10 þúsund
manna herlið rétt við landamær-
in, en aðalbækistöðvar þess liðs
eru í Murmansk. Jafnframt hafa
Sovétmenn komið sér upp flug-
velli um 10 km frá landamærun-
Stefna Norðmanna í öryggis-
málum mótast mjög af þessu ná-
grenni við hið volduga hernaðar-
veldi handan landamæranna.
Þeir leggja áherzlu á, að i Finn-
mörk fari engar hernaðarlegar at-
hafnir fram, sem Sovétríkin geti
túlkað sem ögrun við sig og leyfa
t.d. ekki heræfingar herliða frá
Atlantshafsbandalaginu í 600 km
fjarlægð frá landamærunum.
Sovétríkin sýna ekki sömu hóg-
værð. Þau stunda heræfingar i
námunda við landamærin og á
árinu 1968 brunaði sovézkt herlið
skyndilega og óvænt alveg upp að
landamærunum. Norðmenn gera
sér grein fyrir því, að Finnmörk
er tapaður landshluti, ef til árásar
kemur austan frá. Sú árás getur
komið með þrennum hætti. Að
sovézkt lið bruni yfir landa-
mærin, að sovézkt herlið verði
flutt í þyrlum yfir landamærin og
að sovézkt landgöngulið, sem er
handan landamæranna gangi á
land frá sjó Noregs megin þeirra.
Hlutverk norska herliðsins í
Kirkenæs er því að veita fyrsta
viðnám, en hverfa síðan til fjalla
og stunda þaðan skæruhernað.
Þetta landsvæði nyrzt í Noregi á
sér margvíslega sögu. Þjóðverjar
brenndu Finnmörk og sprengdu
Kirkenæs í loft upp. Sovézkt her-
lið fór síðan 12 km inn fyrir
landamærin, er Þjóðverjar voru
að hrekjast á brott, en það herlið
var síðar dregið til baka og landa-
mærunum lokað. Kirkenæs er í
um 2500 km fjarlægð frá Osló en
það er svipuð vegalengd og frá
Osló til Rómar. Er ég kom þangað
hinn 3. desember sl. eftir 5—6
tíma flug frá Osló var þar niða-
myrkur kl. hálf þrjú að degi til,
nístandi kuldi og fjallháir snjó-
skaflar. Líf fólksins þarna mark-
ast mjög af nærveru Sovétríkj-
anna og umboðsmaður norsku
stjórnarinnar við landamærin,
sem annast öll samskipti við
Sovétmenn, sagði að aðild Noregs
að Atlantshafsbandalaginu veitti
fólkinu í Finnmörk öryggistil-
finningu, sem það ella mundi
ekki hafa. Aðspurðir um það,
hvort þeir teldu varnarstöðina í
Keflavík hafa einhverja þýðingu
fyrir varnir Norður-Noregs, sögðu
þeir norsku herforingjar, sem við
hitt i Kirkenæs: „Island spiller
en voldsom rolle.“
Uppbyggingin á
Kola-skaga
Enda þótt ástandið við landa-
mæri Noregs og Sovétrikjanna
sýni okkur í hnotskurn vanda
Norðmanna í varnarmálum, eru
það ekki þessir 12000 her-
menn við landamærin, sem
þeim stendur ógn af. Frá striðs-
lokum hefur tvennt mótað
afstöðu Norðmanna:
reynsla þeirra í striðinu af
innrás Þjóðverja og staðfastur
ásetningur þeirra að vera ekki
óviðbúnir, ef til árásar kæmi á ný
og sú staðreynd, að þeir eiga
landamæri að stórveldi, sem
hefur sýnt í verki ásælni í garð
annarra þjóða. En síðustu árin
hefur ný og alvarleg staðreynd
mótað mjög allar umræður um
varnarmál Noregs, þ.e. hin gífur-
lega hernaðaruppbygging Sovét-
ríkjanna á Kolaskaga, handan
landamæranna.
Herstyrkur Sovétríkjanna á
Kolaskaga er I megindráttum
þessi:
□ Milli Murmanskjárnbraut-
arinnar og norsku landamær-
anna eru tvær vélaherdeildir
skipaðar 24 þúsund mönnum.
□ Við landamærin eru eins og
áður segir um 12000 manna
sovézkt herlið.
Q Við Pechenga, nokkuð austan
norsku landamæranna er
2000 manna landgöngulið flot-
ans, sem er búið mjög full-
komnum landgöngubúnaði
Q Suður af Murmansk eru tvær
eldflaugastöðvar búnar
meðaldrægum eldflaugum,
□ A Kolaskaga eru um 40 flug-
vellir og þar eru að jafnaði
staðsettar um 300 herflug-
vélar og herþyrlur.
Aðal herstyrkurinn á Kola-
skaga er þó sovézki Norðurflot-
inn, en hann hefur á að skipa um
500 herskipum af ýmsum gerðum
og 100 þúsund mönnum. Þar af
eru um 170 kafbátar, en af þeim
eru 70 — 80 kjarnorkuknúnir og
búnir eldflaugum. Ennfremur
um 30 orustuskip, 35 birgðaskip,
25 skip, sem notuð eru til land-
göngu, 25 eldflaugabátar og
150—200 smærri skip.
Norðmenn láta sér ekki detta í
hug, að þessari miklu hernaðar-
uppbyggingu sé beint gegn þeim
einum. Hún hefur annan til-
gang. En návist mestu herstöðvar
í heimi, hlýtur að hafa áhrif á
afstöðu þeirra til öryggismála.
Ennfremur sú staðreynd, að
sovézki flotinn hefur bersýnilega
mikinn hag af því að ráða yfir
höfnum ínorðurhlutaNoregsog
loks benda þeir á, að landgöngulið
það, sem er handan landamær-
anna, er svo lítið, að þvi getur
ekki verið ætlað annað hlut-
verk en að ráðast gegn litlum
þjóðum með veikar varnir. Þessu
landgönguliði er ætlað hlutverk í
Noregi — og það getur tekið Is-
land á einni nóttu, ef engar varn-
ir eru hér, að mati norskra hern-
aðarsérfræðinga.