Morgunblaðið - 01.02.1974, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. FEBRUAR 1974
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjór
Ritstjórn og afgreiðsl;-
Auglýsingar
hf Arvakur. Reykjavík
Haraldur Sveinsson
Matthias Johannessen
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson
Þorbjorn Guðmundsson
Bjorn Jóhannsson.
Arni Garðar Kristinsson
Aðalstræti 6. simi 10 100
Aðalstræti 6, simi 22-4-80
Askriftargjald 360.00 kr á mánuði innanlands
I lausasolu 22,00 kr eintakið.
Idagblaðinu Tímanum
í gær var frá því skýrt,
að 170 framsóknarmenn úr
öllum fjórðungum lands-
ins, þ.á m. ýmsir forystu-
og framámenn Framsókn-
arflokksins, er gegna trún-
aðarstöðum fyrir flokkinn,
hefðu undirritað áskorun,
sem afhent hefur verið
Ólafi Jóhannessyni forsæt-
isráðherra, þar sem hvatt
er til varkárni í varnarmál-
um. í Tímanum í gær eru
ekki birt nöfn þessara 170
framsóknarmanna. Hins
vegar eru birt nöfn 32
manna, er gengu á fund
Ólafs Jóhannessonar for-
sætisráðherra í fyrradag.
Áskorun þessi mun þykja
miklum tíðindum sæta og
efla stöðu þeirra ábyrgu
afla í þingflokki Framsókn-
arflokksins og ríkisstjórn,
sem vilja fara mjög varlega
í allar breytingar á fyrir-
komulagi varnanna.
í Tímanum í gær er að-
eins birtur hluti áskorun-
arinnar, en sá kafli er svo-
hljóðandi: „Undirritaðir
stuðningsmenn Framsókn-
arflokksins vilja leggja á
það ríka áherzlu, að útan-
ríkismál eru ein örlagarík-
ustu mál hvers sjálfstæðs
ríí is. Framkvæmd þeirra
og stefnumörkun á hverj-
um tíma þarf að mótast af
víðsýni, varkárni, fyrir-
hyggju og raunsæju mati.
Við teljum nauðsynlegt, að
grundvallaratriði utanrík-
ismála séu hafin yfir dæg-
urbaráttu flokkslegra
stjórnmálaátaka og að um
þau megi takast sem mest
þjóðarsamstaða. Við telj-
um, að aðild Islands að Atl-
antshafsbandalaginu hafi
reynzt íslandi til góðs á
sama hátt og fjölmörgum
öðrum bandalagsríkjum og
hafi bandalagið átt mjög
ríkan þátt i því að tryggja
frið í Evrópu á áhrifasvæði
þess og verið skjöldur þess
andlega frelsis og efna-
hagslegu framfara, sem
ríkt hafa í Vestur-Evrópu.
Við teljum ennfremur, að
samvinna Islands við
Bandaríkin um öryggismál
innan vébanda bandalags-
ins hafi þjónað mikilvægu
hlutverki á viðsjálum tím-
um í alþjóðamálum og
stuðlað í senn að öryggi og
sjálfstæði íslands og
bandalagsríkja okkar.
Af gefnu tilefni vilja
undirritaðir stuðnings-
menn Framsóknarflókks-
ins lýsa því yfir, að þeir
vilja fara með fyllstu gát í
mótun nýrrar stefnu í ís-
lenzkum utanríkismálum.
Um leið og þeir telja end-
urskoðun núgildandi varn-
arsamnings við Bandaríki
Norður-Ameríku eðlilega
og sjálfsagða lýsa þeir sig
andvíga uppsögn hans nú
og telja ekki tímabært að
gera grundvallarbreyt-
ingar á núverandi öryggis-
málasamstarfi við Banda-
ríkin og Atlantshafsbanda-
lagið, sem að þeirra dómi
hefur reynzt íslendingum
vel og ekki sýnt, að annað
fyrirkomulag í grund-
vallaratriðum henti Islend-
ingum betur miðað við þá
reynslu, er þeir hafa þegar
fengið, og það ástand, er
enn ríkir í alþjóðamálum.
Um þær breytingar,, er til
mála getur komið að gera á
núverandi varnarsamn-
ingi, telja undirritaðir rétt
og sanngjarnt að hafa um
það fullt samráð við banda-
lagsþjóðir Islendinga, ekki
sízt Norðmenn og Dani.
Vegna orkuskortsins í
heiminum hafa skapazt ný
viðhorf og auknar áhættur,
sem nauðsynlegt er að taka
mið af.“
Undir hvert einasta orð,
sem í þessari yfirlýsingu
stendur, getur Morgun-
blaðið tekið. Hún sýnir, að
það mat Morgunblaðsins
hefur verið rétt, að sam-
staða geti tekizt milli lýð-
ræðisaflanna í fjórum
stjórnmálaflokkum um
þær breytingar á fyrir-
komulagi varnanna, sem
tryggt geti öryggi landsins
og gengið til móts við sjón-
armið beirra, sem telja ein-
hverjar breytingar tíma-
bærar. En ástæða er til að
leggja áherzlu á þá skoðun
framsóknarmannanna 170,
að ekki er tímabært ,,að
gera grundvallarbreyting-
ar á núverandi öryggis-
málasamstarfi við Banda-
ASKORUN 170
FRAMSÓKNARMANNA
ríkin og Atlantshafsbanda-
lagið“. Stuðningsmenn
Framsóknarflokksins láta
nú æ meir til sín taka í
baráttunni gegn því, að
landið verði gert varnar-
laust. Stærstu tíðindi af
þeim vígstöðvum til þessa
eru að sjálfsögðu sú áskor-
un, sem hér hefur verið
gerð að umtalsefni. Enn-
fremur er rétt að benda á,
að í forystu samtakanna
„Varins Iands“ á Akureyri
eru forystumenn úr hópi
framsóknarmanna þar.
Málgagn kjördæmissam-
bands Framsóknarflokks-
ins í Suðurlandskjördæmi
hefur birt forystugrein,
þar sem hvatt er til ítrustu
varkárni í varnarmálunum
og vitað er, að víðs vegar
um landið hafa forystu-
menn í Framsóknarflokkn-
um og stuðningsmenn
flokksins tekið virkan þátt
í undirskriftasöfnuninni.
Sérstök ástæða er til að
fagna þessari þróun mála
og vonandi er, að áskorun
hinna 170 framsóknar-
manna verði til þess að efla
stöðu þeirra framsóknar-
manna í ríkisstjórn, i þing-
flokki og annars staðar,
sem vilja fylgja ábyrgri af-
stöðu í öryggismálum
íslenzku þjóðarinnar.
Lýðræðissinnar i öllum
flokkum standa saman
um undirskriftasöfnunina
„Varið land“, og þess
vegna ber hún mikinn
árangur.
I Finnaveldi
er ekki allt
með felldu
EFTIR ANDRES KÚNG
YRJÖ Leino var kommúnisti og
var innanrfkisráðherra Finn-
lands árin 1945—48. Þetta var
f samræmi við kerfið f
A-Evrópu, en þar hafði
kommúnistum tekizt að fá
stöðu innanrfkisráðherra í
þeim samsteypustjórnum,
sem myndaðar voru í Aust-
ur-Evrópu á árunum eftir
heimsstyrjöldina síðari. Það
var fyrsta skrefið í áætlun
kommúnista, sem smám saman
leiddi til þess, að lönd þessi
misstu frelsi sitt, urðu
kommúnistísk einræðisrfki og
lepprfki Sovétríkjanna. Innan-
rfkisráðherrarnir réðu nefni-
lega lögreglumálunum og
notuðu þau óspart f valda-
tökum kommúnista.
Finnland komst hjá þessum
örlögum þrátt fyrir að innan-
rikisráðherrann væri kommún-
isti. Margir hafa haldið þvf
fram, að ástæðan hafi verið sú,
að Yrjö Leino hafi í hjarta sínu
verið meiri föðurlandsvinur en
kommúnisti og varað yfirvöld
við valdatökufyrirætlunum
kommúnista.
BÓKABRENNA
Vegna þessa komst Yrjö
Leino í ónáð hjá valdamönnum
Sí Kreml og lenti einnig upp á
kant við leiðtoga kommúnista-
j flokksins í Finnlandi og var
sparkað úr embætti sínu út í
rennusteininn. Hann varð
ofdrykkumaður og öllum
gleymdur fram til ársins 1958,
er gefa átti út ævisögu hans.
Meðal þeirra, sem ritstýrðu
verkinu, var Kalevi Sorsa,
núverandi innanríkisráðherra,
og það var prentað í stóru upp-
lagi. Kekkonen forseti og Karl-
Agust Fagerholm, þáverandi
forsætisráðherra og stjórnar-
formaður í bókaforlaginu, sem
ætlaði að gefa bókina út, lögðu
þá skyndilega blátt bann við
því, að bókin yrði gefin út, því
að þeir óttuðust, að hún myndi
geta eyðilagt hið góða
nágrannasamband við Sovét-
rikin. Forlagið fór eftir skipun-
inni og brenndi nær allt upp-
lagið. Þessi ritskoðun vakti
stórkostlega athygli, enda töldu
allir, að innihald bókarinnar
hlyti að vera stórkostlegt.
Sonur Yrjös, Olle Leino,
hefur nú gefið út, rúmum 10
árum eftir lát föður síns, mjög
athyglisverða bök á finnsku og
sænsku, sem heitir „Hver
þakkar Yrjö Leinö?“. Olle
Leino fékk tækifæri til að lesa
eina af fáum bókum föður síns,
sem ekki lenti á bókabrenn-
unni og hann hefur einnig farið
í gegnum hið mikla skjalasafn
hans. Hann hefur rætt við vini
og samstarfsmenn föður síns,
sem enn eru á lífi. Þá ræddi
hann einnig við seinni konu
föður sins, hina finnsk-sænsk
ættuðu Hertta Kuusinen,
dóttur Ottos Wille Kuusinen,
sem í mörg ár var einn valda-
mesti maðurinn i Moskvu og
leiðtogi hinnar svonefndu
Terjokistjórnar. Herrta
Kuusinen var ein virtasta
konan í hópi vinstrimanna í
Finnlandi.
„Hver þakkar Yrjö Leino?“
er mjög spennandi sem pólitísk
heimild og einnig mjög læsileg
lýsing á merkum manni. Þeir,
sem bjuggust við því, að bókin
yrði hvitþvottur sonar á föður,
furða sig á, hve einlæglega Olle
Leino hefur tekizt að lýsa
hinum góðu og slæmu hliðum
föður síns. Hann þegir ekki yfir
ástarævintýrum hans utan
hjónabands og lýsir hversu
drykkjusýkin varð verri með
hverju árinu, sem leið,
ofsóknarbrjálæðinu, kuldalegu
sambandi sonar og föður og
haturskennd i garð eiginkon-
unnar Herrtu og annarra félaga
úr hópi kommúnista, eftir að
honum var sparkað 1948.
Olle Leino flettir ofan af því,
hvernig Sovétstjórninni tókst,
gegnum eftirlitsnefnd í Finn-
landi, að láta setja forseta af og
neyða rikisstjórnina til að setja
á stofn stríðsglæparéttarhöld,
sem brutu í bága við finnskt
réttarfar og hvernig Rússar
ákváðu refsingarnar við þau
réttarhöld, hvernig þeir
stöðvuðu flugsamgöngur við
Sviþjóð, fengu afhentan fjölda-
flóttamanna og ákváðu, hverjir
skyldu Iiggja undir grun og
hverjir fengju að fara frjálsir
ferða sinna.
Þegar Stjórnin i Moskvu
síðan krafðist samninga um
gagnkvæman stuðnings-
samning, töldu fæstir, að
Finnar fengju að halda sjálf-
stæði sínu og lýðræði.
TROJUHESTUR
Hvernig tókst Finnum að
losna úr sovézku bjarnargreip-
inni? Olle Leino telur, að ráða-
menn í Moskvu með Stalín í
fararbroddi hafi óttast hin
hörðu viðbrögð á Vestur-
löndum, eftir kommúnista-
byltinguna í Tékkóslóvakíu
vorið 1948 og Stalin hafi ekki
þorað að hætta á enn verri sam-
skipti við Vesturlönd með því
að knýja fram valdatöku
kommúnista í Finnlandi. Frek-
ar var ákveðið að leyfa Finnum
að halda sjálfstæði sínu gegn
því, að stefna þeirra í utanrikis-
málum félli i kramið hjá
Kremlarbúum. Flnnlandi var
ætlað hlutverk Trojuhestsins í
framsókn kommúnista-
áróðursins gegn Vesturlöndum.
Þvi hlutverki hafa Finnar síðan
verið neyddir til að gegna.
En i Finnlandi fór ekki eins
illa og menn höfðu óttast og i
dag hlýtur maður að spyrja
hvort hinn nauðsynlegi
sjálfsagi i umræðum um utan-
ríkismál landsins hafi ekki
gengið of langt og sé orðin
ógnun við tjáningarfrelsið. Það
er skynsamlegt af forseta
landsins og ríkisstjórn að vilja
hafa góð nágrannasamskipti við
Sovétríkin, en er ekki of langt
gengið þegar mynd eins og
„Dagur í lífi Ivans Denisovits“
er algerlega bönnuð í Finn-
landi. Gæti þessi mynd, gerð
eftir sögu Nóbelsskáldsins
Alexanders Solzhenitsyn, í
raun og veru skaðað samband
Finnlands við Sovétríkin. Þarf
að ganga eins langt og finnski
útvarpsstjórinn gerði, er hann
gaf fyrirmæli um að loka sjón-
varpssendingum á Alands-
eyjum, sem endursendir
sænskt sjónvarpsefni til Finn-
lands, er myndin var sýnd í
sænska sjónvarpinu?
UPPLAGIÐ GERT UPPTÆKT
Mig langar til að nefna
nokkur dæmi frá 1973. í janúar
tilkynnti blaðið Handels-
tidningen í Gautaborg, að upp-
lagið af finnska blaðinu „Verk-
fræðingafréttir" hefði verið
gert upptækt og ritstjóri þess
rekinn a staðnum. Hann hafði
unnið sér það til saka að
hafa skrifað um það i leið-
ara, að 40 sænsk blöð hefðu
skrifað úm sovézka hermann-
inn Ivan Moisejev, sem sagt er,
að hafi verið pyntaður tíl dauða
vegna trúarskoðana.
í sama mánuði réðst sovézka
blaðið Pravda harkalega á þá
George Ehrnrooth og Victor
Procope, sem eru tveir af fáum
finnskum þingmönnum, sem
þora að gagnrýna opinberlega
sovézk málefni, t.d. ofsóknirnar
á hendur Solzhenitsyn og
öðrum sovézkum þjáninga-
bræðrum hans. Þeir gefa út
blaðið Express, sem er mjög
íhaldssamt og þar skrifa þeir
greinar um máefni, sem hin
finnsku dagblöðin þora ekki að
gera af ótta við að móðga
Kekkonen og Rússana.
í apríl var þess minnst, að 25
ár voru liðin frá undirritun
finnsk-sovézka stuðningssamn-
ingsins. Kekkonen forseti sagði
þá i ræðu, að til vetrarstríðsins
hefði ekki þurft að koma. Hann
minntist ekki á, að Stalin og
Hitler hefðu gert með sér
samning árið 1939, þar sem þeir
m.a. skiptu á milli sín A-Evrópu
og einnig Finnlandi og Eystra-
saltslöndunum. Hann lét einnig
hjá líða að geta þess, að af
nágrannaríkum Sovétríkjanna
Framhald á bls. 22.