Morgunblaðið - 16.02.1974, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. FEBRUAR 1974
Um fræðslu-
í erindi því, sem hér fer á eftir,
drepur Þorsteinn Gíslason á ýmis
mikilsverð atriði, sem hafa raun-
hæfa þýðingu til úrbóta i fræðslu-
málum sjómannastéttarinnar og
er nú vonandi, að skriður fari að
komast á þau mál.
Ritstj.
Einn stærsti þátturinn í störf-
um Fiskifélagsins frá upphafi
stofnunar þess, eru fræðslumálin.
Fiskiðnaðar- og tækninefnd hefur
orðið sammála um eftirfarandi til-
lögur í fræðslu- og tæknimálum.
Fræðslumálin:
32. fiskiþing telur nauðsynlegt,
að stjórn Fiskifélags Islands beiti
sér fyrir:
1. Að yfirvöld fræðslumála taki
hið allra fyrsta inn i fræðslulög-
gjöf, að unglingar á skyldu- og
gagnfræðastigum fái verklega
kennslu i hagnýtum greinum fisk-
iðnaðar og sjómennsku.
Greinargerð um hvað helzt skal
kenna:
a) Kennd verði almenn sjó-
vinna, þ. e. netagerð, uppsetning
línu, neta, nóta og varpa, beiting,
splæsingar o. fl., þ. e. handverkið
svo og undirstöðuatriði í siglinga-
og mótorfræði.
b) Kennd verði undirstöðu-
atriði í fiskiðnaði, svo sem með-
ferð og nýting sjávarafla og hinn-
ar fjölmörgu verkunaraðferðir,
kynning á tæknibunaði og vélum
vinnslustöðvanna er og nauðsyn-
leg.
c) Fræðsla um hafið sjálft og
auðlindir þess og þýðing þeirra
fyrir afkomu íslenzku þjóð-
arinnar.
d) Fyrir unglingana verði
haldið úti að sumarlagi skóla- eða
æfingarskipun, sem henta mjög
sem kennslutæki, eins og fyrri
reynsla hefur sýnt.
2. Að aukin verði fræðsla um
hinar ýmsu greinar sjávarútvegs í
fjölmiðlum. Sérstaklega í útvarpi
og sjónvarpi.
Greinargerð:
Hér er um að ræða stærsta at-
vinnuveg þjóðarinnar og ef gerð-
ur er samanburður á þeim tíma,
sem bændasamtökin hafa til
kynningarstarfsemi sinnar í út-
varpi, þá vantar mikið á að sjávar-
útvegurinn standi jafnfætis á
þessu sviði. Þingið telur, að það
þurfi að vera stór þáttur í upplýs-
ingaþjónustu Fiskifélagsins að út-
vega starfskrafta til kynningar-
starfsemi um hina ýmsu þætti
sjávarútvegsins handa þessum
miklu áróðurstækjum, sem út-
varp og sjónvarp eru.
3. Að halda áfram aðstoð við að
koma af stað námskeiðum í verk-
legri sjóvinnu og útvega leiðbein-
endur. Vinna að því að koma á
sambandi og tengslum milli
sjávarútvegsfræðslu og væntan-
legra útibúa Rannsóknastofnunar
fiskiðnaðar og Hafrannsókna-
stofnunarinnar. Efla störf erind-
reka félagsins með þvf að gera
erindrekastarfið að aðalstarfi. Að
Fiskifélagið komi af stað nám-
skeiðum næsta sumar fyrir kenn-
ara I sjóvinnu.
4. Að yfirvöld fræðslumála beiti
sér fyrir því, að Kennaraháskól-
inn undirbúi kennaraefni sin til
að veita fræðslu í helztu þáttum
sjávarútvegsins og sjómennsku.
5. Að yfirvöld fræðslumála
endurveki starfsfræðsludaga,
sem reyndust með ágætum meðan
þeir voru haldnir um árabil og
láta einskis ófreistað til að kynna
ungmennum þá möguleika, sem
þessi undirstöðuatvinnuvegur
okkar hefur upp á að bjóða.
6. Að áfram verði haldið sams
konar endurhæfingarnámskeið-
um fyrir skipstjórnarmenn og vél-
stjóra, sem Stýrimanna- og Vél-
skólinn héldu sl. vor og að haldin
verði úti á landi námskeið til leið-
beiningar og kennslu f notkun
hinna ýmsu fiskleitar- og sigl-
ingartækja.
7. Að handbókaútgáfu Fiskifé-
lagsins verði haldið áfram, hún
aukin og tekin fyrir hið fyrsta
útgáfa handbókar um fiskeldi
með tilliti til reynslú annarra
þjóða. Niðurstöður tilrauna og at-
hugana sem hér eru með fiskeldi
birtar í Ægi, ásamt öllum nýj-
ungum, sem til böta virðast horfa
við fiskveiðar og fiskeldi annarra
þjóða.
8. Að i sambandi við undán-
þáguöngþveiti fiskiskipaflotans
kanni stjórnin hvort ekki sé hægt
að koma upp öldungadeildum við
Stýrimannaskólana og úti á landi.
Einnig hvort ekki sé hægt að
koma upp úti á landi stuttum sér-
hæfingarnámskeiðum fyrir vél-
gæzlumenn.
Tæknimálin:
1. Fiskiþing lýsir ánægju sinni
yfir störfum tæknideildar Fiski-
félagsins og telur, að nú hafi
rækilega sannazt, að tilvera
tæknideildar sjávarútvegsins á
hvergi betur heima en á vegum
Fiskifélags Islands. Þingið hvetur
því stjórnina til að vinna ötullega
að frekari uppbyggingu og fram-
gangi þessarar þörfu deildar.
Framsögu-
erindi
flutt á 32.
fiskiþingi
2. Að fylgzt verði gaumgæfilega
með tækninýjungum sjávarút-
vegs, notagildi þeirra athugað við
okkar aðstæður og upplýsingum
síðan dreift svo fljótt sem auðið
er.
3. Að hraðað verði útgáfu á II.
hefti leiðbeiningabókar um gerð,
viðgerðir og viðhald fiskleitar- og
siglingatækja, sem Stýrimanna-
skólinn hóf útgáfu á fyrir tveimur
árum.
4. Að hlutazt verði til um að
auka möguleika á viðgerðarþjón-
ustu siglinga- og fiskleitartækja á
sem flestum stöðum. Sérstaklega
með að gera viðgerðarmönnum
kleift að hafa varahluti til tækj-
anna, en vitað er að til þess skort-
ir marga rekstrarfé. Einnig verði
komið á fót námskeiðum fyrir við-
gerðarmenn, þar sem kennt verði
viðhald og meðferð sem flestra af
þeim mörgu nýju tækjum, sem
flæða til landsins með nýju skip-
unum.
5. Haldið verði áfram athug-
unum á stöðlun fiskikassa, sem
nú eru að ryðja sér braut, sérstak-
lega í nýju skipunum. Kostir og
gallar athugaðir, svo og reynsla
annarra þjóða, sem hafa margra
ára notkunarreynslu.
6. Haldið verði áfram kynn-
ingar- og fræðslufundum með vél-
og skipstjórnarmönnum, eins og
haldnir hafa verið af og til sl. tvö
ár, þar sem teknar hafa verið fyr-
ir helztu nýjungar í vélbúnaði,
veiðarfærum, gerð skipa og fyrir-
komulagi öllu, menn þar sagt frá
persónulegri reynslu sinni og
annarra og skipzt á skoðunum.
7. Fiskiþing felur tæknideild fé-
lagsins að hefja nú þegar athugun
á möguleikum á notkun plast-
kassa í stað trékassa á síldveiðum
i Norðursjó.
Svo mörg voru þau orð, sem
þessi nefnd gerir sinar tillögur
um og þarf ekki að fjölyrða um
fyrstu tvo liðina, þar fylgja grein-
argerðir. Ef við litum á 3ja liðinn
f fræðslumálum, þá kom það fram
hér fljótlega á fiskiþingi, að nú er
komið myndarlega af stað sjó-
vinnunámskeiðum á nokkrum
stöðum. Fiskifélagið hefur komið
því til vegar, með því að senda út
dugmikla kennara, tilþess að leið-
beina og koma þessum námskeið-
um af stað. Með að koma á sam-
bandi og tengslum milli sjávarút-
vegsfræðslu og væntanlegra úti-
búa Rannsóknastofnunar fisk-
iðnaðarins og Hafrannsóknastofn-
unarinnar úti um land, þá ætti að
geta myndazt æskilegt samband á
milli þessara tveggja aðila, þann-
ig að fræðarar kæmu frá stofnun-
unum til skólanna.
Það er minnzt hér á að efla störf
erindreka félagsins. Við þekkjum
allir, sem munum nokkra áratugi
aftur f tímann, það mikla starf og
þarfa, sem erindrekar Fiskifé-
lagsins unnu á sínum tíma. Það er
verið að byrja að endurvekja
þetta starf og það hefur sýnt sig,
að þetta á fullan rétt á sér enn
þann dag í dag. Mér er kunnugt
um að, því miður, hefur ekki ver-
ið hægt að launa starfið sém
skyldi, og við það eigum við, þeg-
ar við bendum á þetta, þ. e. að
launin verði aukin svo, að þessum
mönnum verði gert kleift að ferð-
ast um og að þetta verði þeirra
aðalstarf.
Svo er bent á, að Fiskifélagið
komi af stað námskeiðum næsta
sumar fyrir kennara í sjóvinnu.
Það er þegar farið að skipuleggja
þau af Fiskifélaginu og ég vona,
að þau eigi eftir að komast á sem
flestum stöðum i gang næsta
haust. Eftir að hafa starfað á
þriðja áratug við kennslu í barna-
unglinga- og stýrimannaskóla,
þá hlaut ég þá viðurkenningu i
fyrra sem mér hefur þótt hvað
vænst um. Ég hitti einn af minum
gömlu nemendum, traustan skip-
stjóra úr fiskimannastétt, sem
kom til mín, tók i höndina á mér á
þann hátt sem sannur maður ger-
ir, með sinni bólgnu sjómanns-
hendi, þakkaði mér, að hann hefði
orðið sjómaður en ekki mublu-
smiður. Hvað ségirðu drengur,
spurði ég. Jú, þú kenndir okkur
kubbasmfði í 1. bekk unglinga-
deildarinnar, en hættir því og
tókst upp sjóvinnu- og siglinga-
fræði í 2. bekk.
f 4. liðnum er beðið um, að
stjórn Fiskifélagsins beiti sér
fyrir, að yfirvöld fræðslumála sjái
tilþess að Kennaraháskólinn und-
irbúi kennaraefni sín til að veita
fræðsluí helztu þáttum sjávarút-
vegs. Eftir nám mitt á sinum tíma
í Kennaraskólanum, þá tel ég, að
ef nemendur þar hefðu átt kosta
völ hvað þeir vildu læra til að
veita fræðslu í handavinnu og
öðru sliku, að það hefðu verið
býsna margir, sem hefðu tekið
þátt í að undirbúa sig sem fræð-
ara í þáttum sjávarútvegs og sjó-
mennsku og ég geri ráð fyrir, svo
mjög sem Kennaraskólinn var og
Kennaraháskólinn nú eru sóttir
af fólki utan af landsbyggðinni og
frá sjávarþorpunum, að þarna
myndu örugglega vera margir,
sem vildu taka þátt í slíku.
í sambandi við starfsfræðslu-
dagana, sem teknir eru fyrir i 5.
grein, þá hefur þeim ekki verið
haldið uppi um árabil. Ég hef
rætt þetta við stjórnendur
fræðslumála, því miður virðist
nafn þess manns, sem á miklar
þakkir skilið i þessu máli, eins og
bannorð á þeim bækislöðvum.
Þessir starfsfræðsludagar voru
fluttir út um Iand og þeir áttu
stóran þátt i því að hvetja marga
unglinga til að koma til sjávar-
starfa og minnist ég þó nokkurra
nemenda frá siðasta áratug f
Stýrimannaskóla, sem að fengu
sína fyrstu fræðslu um sjó-
mennsku einmitt hjá okkur á
starfsfræðsludaginn uppi i skóla.
Þá er beðið um i 6. grein að
haldið verði áfram sams konar
endurhæfingarnámskeiðum fyrir
skipstjórnar- og stýrimeon og
haldin voru i Stýrimanna- og Vél-
17
fiskleitar- og siglingatæki, sem
eru í notkun.
Þá kemur, að auka möguleikana
á viðgerðarbiónustu siglinga- og
fiskileitartækja á sem flestum
stöðum. Það er staðreynd, að við-
gerðarmönnum úti á landi hefur
gengið ákaflega illa að halda uppi
varahlutalager. Þvi hefur valdið
aðallega skortur á rekstrarfé. Eg
álit að samtök útvegsmanna,
ásamt rikiskassanum jafnvel,
ættu að geta hlaupið þarna að
nokkru leyti undir bagga. Vitað
er, að mörg ný tæki hafa komið
núna til landsins og þarna vantar
mikið af leiðbeiningum, sérstak-
lega í meðferðinni og ekki hvað
síður, þegar viðhaldið byrjar á
þessum tækjum og þarna þarf að
byrgja brunninn i tima áður en
við dettum ofani þann brunn, sem
getur myndazt, þegar menn eiga
að fara að gera við og halda við
og tæknimál
skólanum sl. vor. Vélskólinn og
Stýrimannaskólinn auglýstu og
héldu sl. vor hálfsmánaðar endur-
hæfingarnámskeið. É)g held, að
eftir þá reynslu, sem við fengum
á þessum námskeiðum, eigi þau
fullan rétt á sér. Það er svo margt
nýtt og svo margt sem menn
þyrftu að endurnýja og rifja upp,
þess vegna eiga þau fullkominn
rétt á sér.
Það er beðið um, að handbóka-
útgáfu Fiskifélagsins sé haldið
áfram. Hún er að verða til fyrir-
myndar og er það mjög að þakka
ekki eingöngu stjórn félagsins
heldur má segja aðalritstjóra
hennar, sem er Asgeir Jakobsson.
Hann á þakkir skildar fyrir,
hvaða bækur hafa komið út á síð-
ustu árum.
Við öngþveiti því, sem nú rikir
á fiskiskipaflotanum i sambandi
við undanþágurnar, þá hygg ég,
að það raunhæfasta, sem hægt
væri að að gera í dag til þess að
margir miklir hæfileika-og úrvals
skipstjórnarmenn, sem eru með
undanþágu og eru jafnvel að
flosna úr starfi vegna réttinda-
leysis og er verið að meina þeim
starfið, af eðlilegum ástæðum
hins aðilans, væri að halda nám-
skeið, sem veitti þeim réttindi.
Þessir menn myndu margir koma
og ná sér í réttindi, sérstaklega ef
þetta væri flutt út um landið, á
1—2 staði aðra en Reykjavík. Það
eru margir af okkar topp-, ef ég
má nota það orð, toppskipstjórum
í dag sem hlutu sína menntun nú
fyrir nokkrum árum í öldunga-
deildinni, sem áreiðanlega hefðu
hætt sumir hverjir, ef þeir hefðu
ekki náð sér í þessi réttindi.
Einnig tel ég, að það gæti verið
mjög til athugunar í sambandi við
vélgæzlu, hvort ekki væri hægt að
sérþjálfa vélstjóraefni, og þá á ég
við að æfa þá aðeins í vélgæzlu og
kenna þeim þá ekki önnur fög á
meðan, fyrir hinar ýmsu vélateg-
undir og á 2—4 vikum mætti ná
þar miklum árangri i sérþjálfun.
Tæknimálin eru tekin hér fyrir.
Ég vona, að menn geti verið sam-
mála nefndinni um okkar tillögur
i sambandi við tæknideildina og
það sem við förum fram á, að hún
beit sér fyrir hér. Við biðjum
um, að hún aðstoði við útgáfu á 2.
hefti leiðbeiningabókar, sem
Stýrimannaskólinn hóf útgáfu á.
Það, að 2. hefti hefur ekki komið
út, stafar aðallega af því, að erfið-
leikar hafa verið að fá tæknimenn
til að þýða leiðbeiningarkafla og
handbókarhluta frá hinum ýmsu
tækjum, sem eru í notkun. Víst
er, að fátt á eins mikinn rétt á sér
um borð í skipin eins og þessar
bækur. Ég nefndi dæmi á siðasta
fiskiþingi, þegar ég sagði frá þess-
ari bók, minni persónulegu
reynslu, sem á fjögurra mánaða
úthaldi bjargaði aflaverðmæti
fyrir milljónir, vegna þess að við
þurftum ekki að sigla langar leið-
ir til hafnar til að leita viðgerðar
á hlutum, sem hefði verið útilok-
að að okkur hefði tekizt að gera
við úti á sjó, án þess að hafa
bókina við höndina. Okkar tak-
mark er að fá á islenzku slíkar
leiðbeiningabækur um öll helztu
tækjum, sem þeir lítið þekkja og
hafa enga varahluti til.
I 5. lið er talað um að halda
áfram athugunum á stöðlun fiski-
kassa. Fiskikassar eru nú mjög að
ryðja sér braut hér. Þeir hafa
reynzt misjafnlega, það fer ekkert
á milli mála. Það vill þannig til, að
siðustu 6 árin hef ég verið með að
flytja að sumarlagi afla á markað
i fiskikössum til nokkurrá er-
lendra hafna. Ég hef rætt þar við
marga, bæði kaupendur og eins
sjómenn, um þeirra reynslu af
kössum og það er svo skrítið, að
það er eins og að víðast hvar ljúki
allir upp einum munni um það, að
þar sem þarf eitthvað að geyma
fiskinn að ráði, og þó að þeir hafi
prófað nýjustu gerðir, þ.e.a.s.
plast- og álkassa, þá er eins og
þeir snúi alltaf aftur til gömlu-
kassanna, trékassanna. Þeir hafa
bent á ýmislegt f þessu, sérstak-
lega er það að það er eins og isinn
bráðni betur í gegnum fiskinn í
trékössunum, isvatnið siast með
tímanum út i viðinn og jafnvel
óhreinindi af fiskinum setjast á
hliðar kassanna. Þeir segja, að
fiskurinn komi hreinni úr tré-
kössunum, þurfi að geyma fisk-
inn að ráði i kössunum, og ef
hann er geymdur í þlast- og ál-
kössum þá vilji með tímanum
vatnið fúlna frekar. Þarna álít ég
að sé verðugt rannsóknarefni og
reynist svo, að þeir hafi á réttu að
standa, þá álít ég að það sé fylli-
lega til athugunar að koma hér
upp kassaverksmiðju.
Siðan er hér að lokum talað um
að haldið verði áfram kynningar-
og fræðslufundum með vél- og
skipstjórnarmönnum, eins og
haldnir hafa verið hér hjá Fiski-
félaginu á sl. 2 árum. Ég álít, að
fyrir þá menn, sem hafa haft að-
stæður til að koma á þessa fundi
og þeir þar tjáð sig, að þetta hafi
borið góðan árangur sérstaklega i
sambandi við nýju skipin, sem
þeir hafa verið að fara um borð i,
bæði sem vélstjórnar- og skip-
stjórnarmenn. Eg álit að reynsla
þessara funda sýni að þeim beri
að halda áfram.
Að lokum þetta; Við ritum og
viðurkennum allir, að mennt er
máttur. Það er staðreynd, að hér á
landi hafa, því miður, menntunar-
leiðirnar lagzt í alranga stefnu.
Því að menntuðustu mennirnir
eru ekki alltaf þeir langskóla-
gengnu. Og hér á landi nægir bók-
vitið ekki eitt til að fylla tóma
aska. Verkmennt hefur verið
skipaður of lágur sess og menn
gleyma gjarnan, að fremur öðru
þá göfgar vinnan manninn.
Mennt verður aldrei máttur á ís-
landi án verkmenningar. I lok
þessa fiskiþings erþað einlæg ósk
okkar, að Fiskifélagið megi eiga
sinn þátt í að kveikja ljós hjá
þeim mönnum, seiri leggja og lagt
hafa menntaleiðir þjóðarinnar á
undanförnum árum. Leiðir þeirra
manna sem eiga að erfa landið.
Svo að hver fræðari geti að námi
loknu brautskráð nemanda sinn
með einkunnarorðunuin:
„Þitt er menntað afl ogönd
eigirðu fram að bjóða
hvassan skilning haga hönd,
hjartað sanna og góða".