Morgunblaðið - 16.03.1974, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. MARZ 1974
Uppreisnin í Eþíópíu
UPPREISN eþíópíska hersins,
sem í eru 55.000 menn, er ekki
hein ógnun við Haile Selassie
keisara, sem er nú orðinn nær
áttatíu og tveggja ára gamall.
Afsögn rfkisstjórnarinnar hef-
ur hins vegar kollvarpað því
stjórnarkerfi, sem þessi elzti
þjóðhöfðingi veraldar hefur
haldið við lýði síðan hann kom
til valda árið 1930.
Fulltrúar allra stétta landsins
höfðu haft vaxandi áhyggjur af
framtíð þjóðar sinnar áður en
ungu liðsforingjarnir hófu upp-
reisnina — og hún stafaði af
því, að þeir voru óánægðir yfir
því, hvernig landinu var stjórn-
að.
Frá þvi á árinu 1971, þegar
herskáir stúdentar hófu mót-
mælaaðgerðir í höfuðborginni
gegn sífelldum verðhækkun-
um, hefur óánægja landsmanna
yfir vaxandi dýrtíð stöðugt ver-
ið að magnast. Hins vegar hefur
ákaflega litíð verið gert af
hálfu stjórnvalda til þess að
halda verðhækkunum í skefj-
um eða stuðla að jafnari skipt-
ingu þjóðarauðsins. Þvert á
móti, verðhækkanirnar hafa
haldið áfram og þar hefur olíu-
verðið haft mest áhrif, en olía
er innflutt eins og aðrar teg-
undir eldsneytis, sem hafa mik-
ið að segja I daglegu lífi fólks.
Óánægja með stjórnina jókst
mjög vegna þess, hve miklum
vettlingatökum hún tók á þeim
vandamálum, er hinir miklu
þurrkar hafa valdið í landinu á
síðustu árum. Sennílega hafa
um 250 þúsundir manna beðið
bana af afleiðingum þurrkanna
og um það bil tvær milljónir
bænda hafa liðið miklar þján-
íngar. Auk þessa breikkar stöð-
ugt bilið, sem er á milli hinna
þriggja meginhópa þjóðfélags-
ins. Eþíópísku þjóðfélagi má
skipta í þrjá meginhópa: Þá,
sem eru ríkir, hina vaxandi
borgarastétt og loks hina fjöl-
mennu stétt bænda og verka-
manna, sem flestir eru sár-
fátækir.
Herinn er í rauninni smækk-
uð mynd af þjóðfélaginu. Hæst
settu foringjarnir, sem flestir
hafa unnið sig upp af eigin
ágæti, hafa mjög göð laun mið-
að við eþíópískar aðstæður og
eiga við miklu betri kjör að búa
en lægra settir foringjar, sem
massawa'
fÁSMARA*
ADEN
Tanavatn
^DJIBOUTI
SUDAN
DESSIEj
DIREDAWA
• ADDIS ABABA
Eþíópía
MOGADISHU
KENYA
aftur hafa mikil fríðíndi í sam-
anburði við óbreytta hermenn.
Af þessum sökum er mjög
athyglisvert, að uppreisnin
brauzt út i röðum ungra liðsfor-
ingja og hinir óbreyttu fylktu
sér að baki þeim. Það er einnig
athyglisvert, að uppreisnin
hófst líkt og svar við mestu
mótmælaaðgerðum í landinu til
þessa. Þær stóðu í viku í höfuð-
borginni og var beint gegn si-
vaxandi dýrtíð. Hermennirnir
tóku þannig undir almennar
kröfur hins þjáða hluta þjóðar-
innar.
Annað athyglisvert atriði i
þróun mála er, hve miklu víð
tækari kröfur uppreisnarmann-
anna urðu, er á leið. Uppreisn-
in brauzt út í Asmara, næst
stærstu borg landsins og höfuð-
borg Eritreu, en þar hefur mik-
ill her verið staðsettur síðastlið-
inn áratug til þess að bæla nið-
ur uppreisn aðskilnaðarsinna. í
fyrstu kröfðust hermennirnir
aðeins kjarabóta sjálfum sér til
handa, en siðan breiddist upp-
reisnin til aðalstöðva flughers-
ins í Debra Zeit, tæpl. 50 km frá
höfuðborginni, og þá var kraf-
t THE OBSERVER

C?T*\
Eftir
Colin
Legum
izt grundvallarbreytinga á
stjórn og stjórnarstefnu.
Þetta er í fyrsta skipti, sem
kröfur um róttæka breytingu á
stjórnarháttum eru settar fram
í landinu. Síðast var veldi keis-
arans ógnað árið 1960, en það
mál var allt annars eðlis. Þá
stefndu uppreisnarmenn að því
að koma keisaranum sjálfum
frá völdum, en nú kröfðust upp-
reisnarmenn breytinga á
stjórnarstefnu og ráðuneyti, en
lýstu hins vegar yfir tryggð við
keisarann.
Fyrrverandi rikisstjórn var
mjög ósammála um þörfina á
endurbótum. Keisarinn hefur
sjálfur hrundið ýmsum endur-
bótum i framkvæmd fyrir
skömmu, en þá veitti hann ráð-
herrum meira frjálsræði við
stefnumótun og framkvæmd
stjórnarstefnunnar en þeir
höfðu áður notið. Engu að siður
fannst ráðherrunum sem vald
keisarans héldi aftur af þeim,
er taka skyldi ákvarðanir um
mikilvæg málefni. Sumir ráð-
herranna höfðu auðsjáanlega
mestan áhuga á því að fela
vandamálin fyrir keisaranum,
þar sem þeir óttuðust að missa
hylli hans, en flestir þeirra
voru þó ákafir í að hrinda i
framkvæmd ýmsu, sem til
framfara mátti horfa. Mestu
erfiðleikarnir stöfuðu af því, að
ráðuneytið var samansett af
mönnum með mörg og ákaflega
ólík sjónarmið. Ráðherrarnir
eru allir útnefndir af keisaran-
um og hafa mjög ólíkar stjórn-
málaskoðanir, sumir eru rót-
tækir, en aðrir römmustu
íhaldsmenn. Meirihluti ráð-
herranna er þó sennilega frjáls-
lyndur og nokkurn veginn fyrir
miðju í stjórnmálum. Þess kon-
ar ráðuneyti hefur lítið svig-
rúm, keisarinn er nær alvaldur
og þjóðfélagið minnir mest á
það, sem tíðkaðist í Evrópu fyr-
ir frönsku stjórnarbyltinguna.
Síðustu ár hafa raunverulega
verið biðtími fyrir stjórnina
sem óbreytta borgara. Allir
biðu í skugga hins fjörgamla
keisara. Flestir voru þeirrar
skoðunar, að breytingar yrðu
ekki gerðar á stjórnarfari
landsins fyrr en keisarinn félli
frá. A meðan ræddu menn helzt
um það, hver yrði eftirmaður
Haile Selassie. Hinn rökrétti
eftirmaður hans, Asfan Wossen
krónprins, sem er nær 58 ára að
aldri, fékk slæmt hjartaáfall í
fyrra og dvelur enn sér til
hressingar í Evrópu. Elzti son-
ur hans, Yakob prins, er ekki
enn orðinn tvítugur og er við
nám í Oxford. Flestir eru þeirr-
ar skoðunar, að krónprinsinn sé
rétti maðurinn til að fara með
völdin í landinu á næstu árum,
þegar landið brýtur sér leið frá
lénsháttum til nútimaskipu-
lags.
Keisarinn hefur sýnt merki
líkamlegrar og andlegrar
hrörnunar, en engu að síður
hefur hann haldið merkilega
fast um stjórnartaumana. Bið-
timinn virtist þannig ætla að
dragast á langinn, óánægjan fór
vaxandi og breytingarnar urðu
æ óumflýjanlegri.
Uppreisn hersins kom eigin-
lega eins og sending af himnum
ofan, tiI. þess ætluð að rjúfa
vítahringinn, sem engin leið
virtist fær út úr. Eins og stend-
ur er ómögulegt að segja fyrir
um úrslit núverandi deilna, né
heldur spá fyrir um framtið
Eþíópíu.
Steingrímur Matthías Sigfússon:
Sálmabók til söngs
ÞAÐ litla, sem ég hef séð skrifað í
blöð um sálmabókina nýju, er i
heldur neikvæðum tón. Má vera,
að allt, sem þannig er skrifað,
megi til sanns vegar færa skv.
smekk, viðhorfi og kringumstæð-
um hinna mörgu, sem sálmabók-
ina nota til lesturs. Einu vil ég þó
mótmæla, sem fram kom i skrif-
um þessum, að biskupinn, hr.
Sigurbjörn Einarsson, sé illa fær
111 sálmaskáldskapar. Ég álít,
nstætt skoðunum greinarhöf.,
að þýðingar biskupsins séu
ágætar og skáldskapargáfur hans
í betra lagi, því jafnvel sumar
þær ræður hans,sem heyrzt hafa í
útvarpi, líkjast fremur ljóði í
óbundnu máli heldur en stólræðu,
svo fagurt er mál hans og markvís
framsetning.
Þegar rætt er um sálmabókina,
verður að hafa í huga, að bún er
fyrst og fremst ætluð til söngs við
messur. Ber efnisniðurröðun þess
glögg merki og er mun betur af-
mörkuð og skipulögð í þessari út-
gáfu en hinum eldri. Sálmarnir
eru sjáanlega valdirmeð það fyrir
augum, að þeir komi heim við
skoðanir evangeliskrar lútherskr-
ar kirkju og fjalli um efnisinni-
hald þess hluta kirkjuársins, sem
við á, eða þá athöfn, sem vísað er
til. Mörgum sálmum er auðsjáan-
lega sleppt af hagkvæmnisástæð-
um, þar sem svo margir sálmar
fjalla um nákvæmlega sama efnið
með lítið eitt breyttu orðalagi, en
ekki eftir því miklu öðruvfsi
skáldskaparbragði. Sálmabókin
er fyrst og fremst eins konar
handbók fyrir söfnuðinn til notk-
unar við messur og annað ekki, að
mínu áliti. Hún er t.d. ekki neitt
úrval eða sýnishorn ísl. og erl.
sálma, nema að takmörkuðu leyti.
Slík bók, ætti hún að vera tæm-
andi, yrði heldur þung í hönd-
unum á söfnuðinum á sunnudög-
um, þó að hún væri vissulega dýr-
mæt í bókaskápnum. Hins vegar
eru allir þessif sálmar, sem menn
kvarta undan að hafi verið sleppt,
til í eldri útgáfum, blöðum og
tímaritum, einnig ljóðabókum.
Það eru þá hæg heimatökin, núna
á dögum tækninnar, að láta fjöl-
rita sálm eða vers, sé óskað eftir
því til flutnings við einhverja sér-
staka athöfn eða til hátíðabrigða.
Ég sakna vissulega nokkurra
sálma, sem sleppt hefur verið,
sama gerðist 1945 og þannig
verður það. En mér er spurn:
Hefur nokkurn tíma verið rann-
sakað hvaða sálmar það eru, sem
heyrast aldrei við messur og hver
er ástæðan til að hafa þá í sálma-
bókinni áfram?
Það kom fram í blaða- eða út-
varpsviðtali við einhvern heiðurs-
mann nýlega, að hann hefir hald-
ið skrá yfir allar útvarpsmessur
hérlendis frá upphafi, að mig
minnir. Ég held það væri heilla-
ráð fyrir sálmabókarnefndina að
fá þess skrá lánaða og sjá hvaða
sálmar hafa verið mest notaðir og
hverjir alls ekki. Margir góðir
sálmar eru aldrei notaðir af þvf að
þeir falla illa að lagi eða eru við
lag, sem kirkjukórinn kann ekki,
nýtt eða gamalt. Slikt þarf að
athuga vel. Eg tel óhyggilegt að
fella burt sálma, sem eru mikið
notaðir, jafnvel þó að lagið sé
ekki upp á marga fiska frá list-
rænu sjónarmiði og öfugt. Hins
vegar er ég því fylgjandi að fella
burt vers úr Iöngum sálmum ef
þörf þykir, jafnvel sjálfum þjóð-
söngnum, enda oftast látið duga
að syngja fyrsta versið. En eigi að
syngja hann með viðhöfn má
gjarna syngja öll versin og þá
meðversið með einhverri tilbreyt-
ingu t.d. einsöng, slíkt fer eftir
kringumstæðum og getu viðkom-
andi safnaðar. Núverandi messu-
form útheimtir, að söfnuðurinn
kyrji fimm sálma eða sálmavers í
venjulegri messu, en mikið vant-
ar á að fólk syngi almennt með,
oftast er það hreinlega feimni,
sem heldur aftur af fólki, einnig
það, að lögin liggja of hátt fyrir
venjulegar raulraddir, en úr því
getur organistinn bætt, þó að bezt
væri að fá sérstaka sálmalagabók,
þar sem lögin eru útsett fyrir
safnaðarsöng í góðri tónhæð.
Nótur fylgja sumum sálmunum
í nýju sálmabókinni, en það þarf
að auka. Með bættri tónmennt
verða fleiri og fleiri læsir á nótur.
Við gerum of mikið að því að
synja sömu lögin af því þau eru
auðveid og vinsæl, en mörg hinna
gömlu, sem lifað hafa í aldaraðir
eru sniðgengin af þvf þau eru
alvörugefin og kirkjuleg, en
hreinustu perlur, sem hljóma
fagurlega f safnaðarsöng, með
hreinum diatónískum raddgangi
sínum. Þessi lög þurfa að vera á
nótum, sömuleiðis ný lög, sem
unnið hafa sér hefð á undanförn-
um árum. í gamla daga lærði fólk-
ið að lesa á biblíunni eða öðrum
guðsorðabókum, kannski eiga ein-
hverjir eftir að læra nóturnar á
sálmabók framtíðarinnar?
Allra nýjustu lögin og sálmana
jafnvel lika ætti að gefa út í sér-
stöku hefti og gætu þá prestar og
organistar tekið þau til athugunar
og notkunar eftir þörfum og
áhuga hvers og eins. Smátt og
smátt kæmi svo í ljós hvað af
þessu efni gæti unnið sér hefð í
íslenzku safnaðarlífi.
Steingrímur Sigfússon,
organisti.