Morgunblaðið - 16.03.1974, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. MARZ 1974
Sverrir
Hermannsson:
Geysileg vatnsorka
óbeizluð á Austurlandi
SVERRIR Hermannsson
(S) mælti fyrir nokkru
fyrir þingsályktunartil-
lögu sinni um beizlun orku
og orkusölu á Austurlandi.
Hefur í Morgunblaðinu
verið gerð ítarleg grein
fyrir þessari tillögu þing-
mannsins, en tillögugrein-
in hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að fela
ríkisstjórninni að hlutast
til um:
1. Að lokið verði hið fyrsta
rannsókn á byggingu
Fljótsdalsvirkjunar (1.
AIMnGI
áfanga Austurlandsvirkj-
unar).
2. Að leitað verði eftir
kaupanda að raforku með
stóriðju staðsetta á Reyð-
arfirði fyrir augum.
3. Að hraðað verði rann-
sóknum á hagkvæmni
virkjana í Fjarðará og
Geithellnaá."
Hér fer á eftir stuttur kafli úr
framsöguræðu Sverris Hermanns-
sonar:
„Okkur hefur lengi verið ljóst,
að við eigum mikinn auð fólginn í
fallvötnum okkar. Aðeins örlítið
brot af virkjanlegu vatnsafli hef-
ur enn verið virkjað. Veldur þar
að sjálfsögðu mestu um fjár-
magnsskortur, en einnig deyfð og
lítil sinna við að leita að kaupend-
um að orku okkar. Þess má geta,
að um árabil hafði Noregur sér-
stakan sendiherraj förum milli
þjóða heims að leita eftir aðilum,
sem vildu fjárfesta í Noregi og þá
sérstaklega þeim, sem álitlegastir
voru kaupendurnir að orku til
stóriðju. Ekki minni maður en
Trygve Lee gegndi slíku sendi-
herrastarfi um hrið fyrir Norð-
menn. Engum orðum verður hér
farið um þá af turhaldsmenn, sem
legið hafa á þvi lagi að reyna að
teija íslendingum tró um, að þeir,
sem lögðu áherzlu á að leita slíkra
kaupenda með stóriðju staðsetta í
landinu fyrir augum, væru með
því að tefla sjálfstæði þjóðarinnar
f hættu, enda er svo að sjá, sem
þeir séu nú annarrar skoðunar,
þegar þeir haida sjálfir um stjórn-
völinn. Fyrrverandi rikisstjórn
gerði stórátak i þessum efnum
með virkjun Þjórsár og byggingu
álversins í Straumsvík. Var þó á
brattann að sækja vegna harðrar
andstöðu úrtölumanna, raunar
hinna sömu, sem nú bera sig að
[
i —m■■■'• -nrmntimrmttr-rrnmartmir-nri rrti i~rawr~íi~~rr '~i« m._
Ný þingmál f
Olöggilt sláturhús
Stjórnarfrumvarp til
laga um breytingu á lögum
um meðferð, skoðun og
mat á sláturafurðum. Er í
frumvarpinu gert ráð
fyrir, að heimild ráðherra
til að leyfa slátrun f ólög-
giltum sláturhúsum verði
framlengd til ársloka 1976,
en heimildin rann út um sl.
áramót.
Dýralæknar
stöðvi mjólkursölu
Stjórnarfrumvarp um
breytingu á lögum um
dýralækna. Er í frumvarp-
inu lagt til, að dýralæknar
fái heimild til að stöðva
Kilu á mjólk frá þeim stöð-
sem ekki fullnægja
Kiöfum laga og reglugerða
um hreinlæti og heilbrigði.
Er gert ráð fyrir, að ráð-
herra setji reglugerð um
þetta efni.
Kaup og sala
ríkisjarða
Fyrirspurn frá Brdga
Sigurjónssyni (A) til land-
búnaðarráðherra. Óskar
þingmaðurinn skriflegra
svara ráðherrans við eftir-
farandi spurningum:
1. Hvað hefur núverandi
ríkisstjórn selt margar
ríkisjarðir: a) bændum, b)
öðrum, og á hvaða verði
hverja jörð?
2. Hvað hefur núverandi
ríkisstjórn keypt margar
jarðir: a) af bændum, b) af
öðrum, og þá fyrir hvaða
verð hverja jörð?
3. Hefur núverandi ríkis-
stjórn hafnað kaupum á
nokkurri jörð og þá hvers
vegna?
Læknishérað
á Skagaströnd
Fjórir þingmenn
Norðurlandskjördæmis
vestra flytja frumvarp til
laga um breytingu á lögum
um heilbrigðisþjónustu,
þannig að stofnað verði
sérstakt læknishérað fyrir
Vindhælishrepp, Höfða-
hrepp og Skagahrepp í stað
þess að þessar byggðir til-
heyri Blönduóshéraði.
Flutningsmenn eru Björn
Pálsson (F), Pálmi Jóns-
son (S), Pétur Pétursson
(A) og Gunnar Gíslason
(S).
við að leita sömu ráða. Ljóst er þó,
að núverandi rikísstjórn hefur
illa ávaxtað þann arf, sem hún tók
við af fyrrverandi ríkisstjórn í
orkumálum. Af reynslu þessa
vetrar ráðum við, að í velfiestum
landshlutum hefur haldið við
hreint öngþveiti í orkumáium og
er nú mál til komið að taka rösk-
iega til höndum.
Stefnan í orkumálum þyrfti að
vera tvíþætt. 1 fyrsta lagi beizlun
orku til almenningsþarfa, aukið
öryggi með smærri virkjunum og
sem mestri samtengingu orku-
veita. í öðru lagi stófvirkjanir að-
allega með orkusölu til stóriðju
fyrir augum, en þó til almenn-
ingsnota eftir því sem þörf kref-
ur. Mikill markaður er enn innan-
lands fyrir raforku og fer vax-
andi. Stefna þarf að því, að á þeim
svæðum, sem jarðvarma nýtur
ekki við, verði íbúðarhúsnæði hit-
að með raforku. Það er skoðun
mfn, að næg örugg og ódýr raf-
orka sé einn mikilvægasti þáttur-
inn í að ná æskilegu byggðajafn-
vægi í landinu. Nauðsynlegt er þó
að láta ekki hreppasjónarmið
ráða ferðinni um staðarval orku-
vera heldur hagkvæmnissjónar-
mið. Með dreifikerfinu siglum við
fyrir þau sker, að skipti höfuð-
máli, hvar orkuverum er valinn
staður.
Önnur sjónarmið ráða ferðinni
hvað staðarval snertir. Eg vil þó
benda á, að mikið fljótræði væri
að binda meginhluta virkjanlegr-
ar orku Suðurlands í stóriðju, þar
sem ljóst má vera, að hennar verð-
ur þörf í miklum mæli til al-
mennra þarfa á langmesta þétt-
býlissvæði landsins. Fyrir nokkr-
um árum gerðu sérfróðir menn
sér ljóst, að geysileg vatnsorka
var í boði til virkjunar á Austur-
landi. Árið 1970 var hafizt handa
um rannsóknir og þær stundaðar
af krafti á árunum 1970 og 1971.
Arið 1972 dró mjög úr þeim og má
heita, að þær hafi lagzt af með
öllu á árinu 1973.
Hér er skýrt dæmi um sinnu-
leysið og framtaksleysið á sviði
orkumála. Aiiar forrannsóknir
benda til, að þarna sé þeirra kosta
völ um virkjun vatnsafls, sem
giæsilegastir verða að teljast í
landinu."
Lög um skattalega
meðferð verðbréfa
SL. þriðjudag var afgreití
sem lög frá Alþingi frum-
varp rfkisstjórnarinnar
um skattalega meðferð
verðbréfa o.fl., sem ríkis-
sjóður selur innanlands.
Segir i 1. gr. laganna, að ríkis-
skuldabréf, spariskírteini og
happdrættisskuldabréf, sem gefin
verða út skv. heimild 1 fjárlögum,
svo og vextir af þeim, verðbætur
og vinningar skuli undanþegin
framtalsskyldu og skattlagningu
á sama hátt og sparifé. Skuli
skuldabréfin og spariskfrteinin
skráð á nafn eigenda.
Þá segir ennfremur í lögunum,
að happdrættisskuldabréf þau,
sem gefin verða út.lúta ákvæðum
laga 99/1971, svo sem um verð-
tryggingu og aðra skilmála, eftir
því sem við geti átt. Skuli framan-
greindar reglur gilda, eftir því
sem við getur átt um nýjar útgáf-
ur rikisskuldabréfa, spari-
skírteina og happdrættisskulda-
bréfa ríkissjóðs, sem út kunni að
verða gefin á grundvelli heimilda
í fjárlögum eðaöðrum lögum.
10 alþingismenn:
Tryggð verði byggð á
Hólsfjöllum og Efra-Fjalli
FRAM er kotnin á Aiþingi tiliaga
til þingsályktunar um stuðning
við búsetu á Hólsfjöilum og Efra-
Fjaili. Standa að tillögu þessari
10 þingmenn úr Framsóknar-
fiokki, Sjálfstæðisflokki og
Alþýðubandalagi úr Norðurlands-
kjördæmi eystra og Austurlands-
kjördæmi.
Tiilögugreinin hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að fela rfkis-
stjórninni að hlutast til um, að
treyst verði til frambiíðar búseta
á Hölsfjöllum I Norður-Þingeyjar
sýslu og Efra-Fjalli í Norður-
Múlasýslu. Er rfkisstjórninni
heimilt að gera nú þegar nauð-
synlegar ráðstafanir I þessu sam-
bandi. Skal hún m.a. beita sér
fyrir þvf, að við gerð landshluta-
áætlana þeirra, sem unnið er að
fyrir Norður-Þingeyjarsýsiu og
Austurland, verði sérstaklega
fjallað um úrræði til lausnar
byggðavanda Hólsfjalla og Efra-
Fjalls."
Þessir eru flutningsmennirnir:
Ingvar Gíslason (F), Eysteinn
Jónsson (F), Lárus Jónsson (S),
Helgi F. Seljan (Ab), Jónas Jóns-
son (F), Sverrir Hermannsson
(S), Stefán Valgeirsson (F),Hall-
dór Blöndal (S), Páll Þorsteins-
son (F) og Vilhjálmur Hjálmars-
son (F).
í greinargerð segir:
,,Sú hætta vofir yfir, að byggð á
Hólsfjöllum og Efra-Fjaili fari í
eyði á næstu árum, ef ekki er
sérstaklega að gert. Byggð er nú
svo háttað á þessum slóðum, að á
Hólsfjöllum (Fjallahreppi f N-
Þing.) er búið á 4 bæjum með 26
íbúa, en á Efra-Fjalli er fólk í
Möðrudal og Víðidal, alls 5
manns. Hefur íbúum þessa sér-
stæðu fjallabyggða fækkað mikið
á síðustu árum, svo að viðnáms-
þróttur þeirra fer þverrandi.
Að því yrði mikill samfélagsleg-
ur skaði, ef Fjöllin færu í eyði.
Fyrst og fremst mundi það leiða
til þess, að auðnir Islands
stækkuðu að mun, auk þess sem
það hefði hin alvarlegustu áhrif á
samgönguöryggið á leiðinni milli
Norður- og Austurlands. Mundi
þá i eyði hver einasta jörð á rúm-
lega 100 km veglínu frá Reykja-
hlíð austur á Jökuldal, en það er
ríflega þriðjungur leiðar milli
Akureyrar og Reyða fjarðar. Má
af þessu sjá, hvað i húfi er, ef li tið
er til samgangna milli þessara
tveggja landsfjórðunga. Mun
hvergi hérlendis um svo langa
öræfaleið að ræða á aðalþjóðvegi
milli iandsfjórðunga.
Ef treysta á byggð á Hólsfjöll-
um og Efra-Fjalli er óhjákvæmi-
legt, að til komi sérstök aðstoð
ríkisvaldsins. Að visu hafa bænd-
ur á þessum slóðum notið lítils-
háttar fjárveitinga úr ríkissjóði af
fé því, sem ætlað er þeim, sem
veita ferðamönnum fyrirgreiðslu
á fáförnum þjóðleiðum. En
þessar fjárveitingar eru allsendis
ófullnægjandi eins og nú er
komið. Munu þær út af fyrir sig
engu ráða um áframhaldandi
mannabyggð á Hólsfjöilum og
nágrenni. Þar þarf meiri aðstoð
til að koma. Sérstaklega er mikil-
vægt, að leitazt sé við að koma til
móts við þann vilja, sem fyrir er
hjá fólkinu, sem þarna býr, um
áframhaldandi búsetu. Þótt
búskaparskilyrði séu að vísu all-
sérstæð á þessum slóðum lands-
ins, eru þar eigi að síður góðir
afkomumöguleikar fyrir duglega
bændur. Á Fjöllum er gott undir
sauðfjárbú, eins og landssagan er
ólygin vottur um. Óvíða verður
siáturfé vænna en þar og kjötgæð-
in þjóðfræg. Hins vegar verður
margt til að há byggð á Fjöllum,
ekki sízt erfiðleikar og kostnaður
við að afla ýmissa nútíma-
þæginda, auk langvinnrar vetrar-
einangrunar og fámennis, sem
þegar er orðið háskalega mikið.
í sambandi við þetta mál ber að
geta þess, að á nýloknu Búnaðar-
þingi fluttu búnaðarþingsfull-
trúarnir Þórarinn Kristjánsson og
Sigurjón Friðriksson tillögu (er-
índi) um stuðning við byggð á
Hólsfjöllum. Allsherjarnefnd
búnaðarþings fjallaði um málið,
og að tiliögu nefndarinnar sam-
þykkti þingið ályktun, sem felur í
sér áskorun á Landnám ríkisins
um, að það hlutist til um, að treyst
verði tíl frambúðar byggð á Hóls-
fjöllum ásamt Möðrudal og Víði-
dal. Sem fylgiskjal er prentað hér
með áðurnefnt erindi Þórarins
Kristjánssonar og Sigurjóns
Friðrikssonar ásamt áliti alls-
herjarnefndar búnaðarþings, sem
hefur einnig að geyma ályktunar-
orð þingsins. Þá fylgir sem fylgi-
skjal III bréf Jónasar Jónssonar
alþm. tilOrkuráðs um rafvæðingu
bæja á Hólsfjöllum, dagsett 22.
nóv. 1973.“
Með tillögunni fylgja siðan er-
indi um þetta mál. Hið fyrsta er
erindi Þórarins Kristjánssonar og
Sigurjóns Friðrikssonar á
búnaðarþingi 1974. Þá er erindi
frá allsherjarnefnd búnaðarþings
til Landnáms rlkisins um málið.
Er þar lagt til, að heildaráætlun
verði gerð, hvernig búseta þarna
verði bezt tryggð. Við áætlunar-
gerðina beri að hafa eftirfarátídi i
huga:
1. Býlin verði rafvædd og rafork-
an seld á líku verði og frá sam-
vei tum.
2. Hraðað verði lagningu nýrra
vega frá Grímsstöðum til
Mývatnssveitar og Öxarfjarðar.
3. Stóraukið verði óafturkræft
fjárframlag til byggingar ibúðar-
húsa á þessum býlum.
4. Viöurkennd verði í verki nauð-
syn byggðar á þessu svæði til auk-
ins öryggis og þjónustu við ferða-
menn.
Loks fylgir tillögunni erindi
varðandi rafvæðingu bæja á Hóls-
fjöllum í N-Þing., stílað til Orku-
ráðs frá Jónasi Jónssyni.