Morgunblaðið - 14.06.1974, Page 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. JUNI 1974
Lundúna-
sinfónian
Laugardalshöll 11. júnf
Stjórnandi:
André Prévin □
Einleikari:
Vladimir Ashkenazy □
Efnisskrá:
Rachmaninoff:
Píanókonsert nr. 3 op. 30.
□
Brahms: Sinfónfa nr. 4 op.
98.
Hápunktur yfirstandandi lista-
hátiðar er án efa heimsókn Sin-
fóníuhljómsveitar Lundúna,
ásamt Þrymskviðu. Að fá hingað
eina af beztu sinfóníuhljómsveit-
um álfunnar fullskipaða er
nánast ótrúlegt, og er gleðilegur
vottur þess, að ekki er alltaf verið
að horfa I kostnaðinn, þegar um
listfr er að ræða. Þess vegna er
svo erfitt að skilja, hvers vegna
aldeilis útilokað reynist að bæta
við, þó ekki væri nema svo sem
6—8 strengjaleikurum í okkar
eigin hljómsveit, sem þó er mjög
aðkallandi og hamrað er á f hvert
sinn, er tækifæri gefst. Fyrirbæri
sem þetta nefnist þverstæða, og
að þverskallast við staðreyndum
lætur áreiðanlega enginn fram-
farasinnaður ábyrgur listunnandi
sannast á sig. Við skulum því
vona, að sama rausnin ríki eftir
hátíðina hjá þeim, sem með fjár-
málin fara, og hljómsveitin okkar
vaxi og dafni i skjóli þeirra
áhrifa, sem heimsókn Lundúna-
sinfóníunnar hefur haft.
Þriðji píanókonsert Rach-
maninoffs ber mjög svo síð-
rómantískt yfirbragð. Stór og
viðamikil tónsmið I þremur þátt-
um, þar sem fyrsti og siðasti þátt-
ur eru óbeint tengdir saman.
Fallegar laglínur, þykkir hljómar
og miklar styrkleikatreytingar
eru atriði, sem bjóða þeirri hættu
heim, að væmnin nái yfirhönd-
inni, en hér var öll væmni víðs-
fjarri. Túlkun Ashkenazys á
konsertinum var frábær, karl-
mannleg en um leið innileg. Yfir-
burða tækni hans og kraftur, en
um leið lftillæti og tillitsemi við
Umhverfislist (Firring):
Ásmundarsalur.
Alþýðulist:
Ásmundarsalur
og Galerie SUM.
Eitt er það framlag innan
myndlistar, sem sker sig úr öðr-
um á listahátíð fyrir nýstár-
leika sakir. Það er samvinnu-
verk fimm nemenda Mynd-
listar- og handiðaskóla Islands,
unnið undir handleiðslu
Jóns Gunnars Árnasonar
myndlistarmanns. Nemend-
ur þessir voru allir skráð-
ir f myndlistardeild MHl. á
sl. vetri, en skólinn tók þá upp
samstarf um kennslu myndmót-
unardeildar við Myndlistarskól-
ann í Reykjavík og er þetta
beinn og óbeinn árangur af því
samstarfi. Verður að segja að
það hafi þróast á allt aðrar
brautir en upphaflega var ráð
fyrir gert.
I stuttu máli er hér um hina
óþekku nemendur skólans að
ræða eða „enfant terribiles“
eins og það heitir á ffnna máli.
Ungt fólk, sem vill fara sínar
eigin leiðir og hlýðir engum aga
né hefðbundnum forskriftum í
skóla. — Slfkt er gott og blessað
þegar það heyrir undir frjálsar
tilraunadeildir í skóla, en á
ekki heima innan bundinna
deilda, sem leggja áherzlu á
tæknilega kennslu, þótt ramm-
inn sé vfður, og þetta tvennt fer
saman, en er hættulegt ef atrið-
in einangrast um of hvort í sínu
lagi. Hvað er t.d. tækni án hug-
mynda eða hugmyndir án
tækni
— Umhverfislist eða
„Environmental“-list er ekkert
nýtt fyrirbæri í listheiminum,
þótt lftið hafi borið á því hér
heima sem heildaratriði, nema f
tilraun Jóns Gunnars Árnason-
ar fyrir þrem árum. Öbeint
þekkja allir þau áhrif, sem
menn verða fyrir af andrúmi
umhverfisins, bæði úti í náttúr-
unni og innan dyra, á verkstæð-
hljómsveitina var vissuiega
hrífandi. Þó var eins og þeir
félagar Ashkenazy og Previn ættu
erfitt með að finna hvor annan
rétt f byrjun, sem þó lagaðist
fljótt og nær hnökralaust unnu
þeir saman eins og bezt gat orðið.
Hógværð er e.t.v. bezta orðið úm
hlut hljómsveitarinnar f
pfanókonsertinum, aldrei yfir-
gnæfandi eða ráðandi hversu
veikt eða sterkt sem Ashkenazy
lék, en fylgdi fast eftir og gaf
verkinu Iff og lit, sem þó var ekki
nema skuggi af afburðaleik
Ashkenazys.
Það var með nokkurri eftir-
væntingu, er menn biðu þess að
hljómsveitin tækist á við eitt
höfuðsnilldarverk tónbók-
menntanna, fjórðu sinfónfu
Brahms. Sinfóníuhljómsveit
Lundúna er góð hljómsveit. Þai
er valinn maður f hverju sæti.
Iþróttasalurinn í Laugardal er
hins vegar ekki góður konsertsal-
ur. Hljómburðurinn er þurr og
þungur. Það er sennilega skýring-
in á þvf, hve hljómur strengjanna
var sár á stundum. Túlkun A.
Previns á Brahms er umdeilan-
leg. Fyrirfram hefði mátt búast
við meiri snerpu og leikgleði. Var-
færni í hraðavali ásamt fremur
flatneskjulegri túlkun megnaði
ekki að lyfta verkinu í það list-
ræna veldi, sem sinfónían býr
yfir. Hver nóta var á sfnum stað,
hverri hendingu gaumur gefinn
og flutningur allur fágaður, en
heldur ekkert fram yfir það.
um hvers konar og f verksmiðj-
um. Hér er því um að ræða að
virkja umhverfið í heild sinni
og algjörleika í nýju ljósi og
einnig að virkja atriði úr fortíð-
inni. Hinn nafntogaði meistari
listgreinarinnar Edward
Kienholz hefur t.d. brugðið upp
ljóslifandi mynd af andrúmi í
amerísku hermannavændishúsi
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
Laugardalshöll 12. júnf.
Sinfðnfuhljómsveit
Lundúna □
Stjórnandi:
André Previn □
Einleikari:
Pinchas Zuckerman □
Efnisskrá:
Brahms: Hátfðarfór
leikur op. 80
Mendelssohn:
Fiðlukonsert op. 64
Prokofieff: Sinfónfa
nr. 5 op. 100.
Tónllst
eftir EGIL
FRIÐLEIFSSON
LISTA-
HÁTÍÐ
1974
á stríðsárunum sfðari, af mikilli
snilld. Annars skilgreinir hið
unga fólk listgreinina þannig:
„Segja má að umhverfislist sé
samsetning margra listgreina,
vakin upp af hinni einu sönnu
móður listanna, náttúrunni
sjálfri. I henni eins og f náttúr-
unni er hægt að koma fyrir
hvaða listgrein sem er, hvers
konar myndlist, ljósmynda-
tækni, kvikmynd, tónlist og
Til var tekið þar sem frá var
horfið á seinni tónleikum
Lundúnasinfónlunnar, þ.e. fyrri
tónleikarnir enduðu á Brahms og
þeir sfðari hófust á Brahms. 1
þetta sinn á Hátfðarforleiknum
op. 80 er Brahms samdi sem svar
við heiðursdoktorsnafnsbót, er
hann var eitt sinn sæmdur. Þó að
nafnið sé hátíðlegt, er tónsmfðin
það ekki, heldur gáskafull og
prakkaraleg. Aður hefur verið
minnzt á slæman hljómburð
Laugardalshallarinnar og vissu-
lega er hann það. En hann er
misjafn mjög. Á fyrri tónleikun-
um sat undirritaður í vinstra
hominu niðri, en á þeim síðari
framarlega fyrir miðju uppi, þar
sem hljómburðurinn er snöggtum
skárri. Munurinn er ótrúlega
mikill. Hljómur hljómsveitar-
innar var nú samfelldari,
fiðlurnar sungu betur og heildar-
blær allt annar. Þannig var for-
leikur Brahms hið ágætasta
eyrnagaman í góðri meðferð
hljómsveitarinnar. Einleikari f
fiðlukonserti Mendelsshons var
Pinchas Zuckerman, sem er mjög
þessum margspilaða konsert
ferskan blæ með ákafri og
ástríðuþrunginni túlkun sinni.
Margur góður fiðluleikarinn hef-
ur spreytt sig á þessum konsert,
og sjálfsagt eru allir ekki á eitt
sáttir um einstök atriði í leik
orðsins list. Hægt er að setja
saman list og tækni, hvers kon-
ar hreyfingu og hljóð og jafnvel
notagildi rúmast innan verks-
ins. Hún getur verið sameigin-
legt verk fólks úr mörgum
starfsgreinum, lampagerðar-
mannsins, húsgagnasmiðsins,
útvarpsvirkjans og múrarans,
að öllum öðrum óupptöldum.
Verk þessara manna er sett
saman af listafólkinu og skoðað
af neytanda, sem sjálfur er
hluti heildarverksins. Verkið,
sem gengið er inn f, er leiksvið
fyrir ósamið leikrit, þar sem
leikritið verður til jafnóðum og
samtímis þvf, að fólk gengur í
gegnum það. Verkið er örlítil
nýsköpun eða samþjöppuð, af-
mörkuð mynd hins mikla um-
hverfis, sem við sjálf erum
hluti af, hvar sem við stönd-
um“.
Kjarninn í umhverfislist
er því sá, að umhverfið virk-
ar ekki eins á alla og er
gjarnan skírskotað til
þess. Umhverfislist hefur
þannig ótvfræðar rökfræði-
legar forsendur, sem sóttar
eru úr umhverfinu sjálfu,
svo sem að framan greinir, og
Zuckermans, en heildarmeðferð
hans og sannfærandi leikur voru
áhrifarík. Hlutur hljómsveitar-
innar í þessum konsert er ekki
stór, þar sem einleikshljóðfærið
er allsráðandi, enda lék hún af
hógværð sem íyrr.
Tónleikunum lauk svo með 5.
sinfónfu Prokofíeffs „sem er lof-
söngur til mannsandans, er
kúgun eða strfð geta aldrei bugað
að fullu“, eins og stendur f
skýringum. Hér tókst Lundúna-
sinfónfunni bezt upp f þessari
heimsókn sinni. Stórbrotinn
hægur upphafskaflinn myndaði
skarpa andstæðu við áhrifaríkan
annan þátt. Alvara Largo-kaflans
og fjör lokaþáttarins komust vel
til skila, í glæsilegum leik hljóm-
sveitarinnar. Deyfð og drungi var
loks vfðs fjarri, enda fögnuðu
áheyrendur vel og lengi að leik
lokum. Þökk sé Sinfóníuhljóm-
sveit Lundúna fyrir eftirminni-
lega heimsókn. Aðeins eitt að lok-
um varðandi verkefnavalið 4. sin-
fónfa Brahms og fiðlukonsert
Mendelsshons eru engin nýfunda
á tónleikum hér. Hvenær fáum
við að heyra stórar úrvals gesta-
hljómsveitir flytja okkur verk,
sem okkar eigin hljómsveit er
ekki fær um að leika sökum
mannfæðar? Hvað um þá
Bruckner og Mahler t.d.?
hér er þannig um hnitmiðaða,
huglæga vinnu að ræða, ásamt
með mikilli virkjun huglægra
atriða. Augnablikstilviljanir og
slungin frjáls listbrögð inn-
blástursins eins og við eigum að
venjast þeim, eru sem sagt nær
útilokuð f þessari gerð listar.
Lfkja má þessu við hnitmiðaða
uppbyggingu leikhúsverks, þar
sem áhorfandinn er mikilvægur
hluti af leiknum. Allir þeir sem
leitast við að ná sérstöku
andrúmi eða hugblæ í lista-
verk, umhverfis listsýningar, í
híbýli sfn, umhverfi eða vinnu-
stað, ættu að skilja hvað hér er
um að ræða. Skapandi og heill-
andi viðfangsefni fyrir ungt
fólk á öllum aldri.
I upphafi ákváðu fimmmenn-
ingarnir að taka hugtakið „firr-
ing“ sem viðfangsefni og var
ákveðinn ferill byggður fyrir
það. Um þennan feril reikar
gesturinn og tekur við þeim
áhrifum sem á vegi hans verða.
Mæli ég persónjlega með því,
að menn fari sér að engu óðs-
lega, heldur taki lífinu og áhrif-
unum með yfirvegaðari ró og
athugi hleypidómalaust þau
áhrif sem eftir sitja. Höfund-
arnir ákváðu ekki fyrr en verk-
ið var komið vel áleiðis að gefa
almenningi kost á að njóta þess
með sér í stuttan tíma, og e.t.v.
er það þessvegna, sem segja má
að heildarútkoman sé ekki
nógu tæknilega gallalaus en
slfk verk þurfa einmitt mikla,
hnitmiðaða og þróaða tækni,
sem óréttlátt væri að krefjast af
jafnungu og óreyndu fólki.
Persónulega þótti mér ekki
koma nægilega mikið til skila
af firringu nútímans. Takmörk-
uð húsakynni hafa sitt að segja,
þau þrengja að viðfangsefninu,
en svo einnig, að þetta er frum-
verk hópsins, og einstaklingar
hans þekkja naumast firring-
una eins og hún er algjörust f
stórborgum heimsins.
En viðleitnina tel ég mjög
Framhald á bls. 20.
Myndlist á
listahátíð
Teppi ofin f tilefni 1100 ára afmælisins