Morgunblaðið - 23.08.1974, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. AGUST 1974
17
H vernig forseti
verður
HREINSKILNI og sjálfstraust Ger-
ald Fords forseta fyrstu daga hans
I embætti hafa vakið athygli, en
þar sem hann er auðvitað óskrifað
blað að mestu bollaleggja banda-
rfsk blöð og tímarit hvers konar
forseti hann verði.
Newsweek telur, að Ford muni
helzt líkjast Dwight D. Eisenhow-
er, enda eigi hann það sammerkt
með honum að vera hreinræktað-
ur Ihaldsmaður, sem ofbjóði öfgar
fráfarandi stjórnar.
Vinir nýja forsetans telja að
minnsta kosti, að „still" Fords
verði líkur þeim, sem einkenndi
Eisenhower. Báðir séu hlýlegir og
alúðlegir menn, sem fólk telji að
það geti treyst.
Líklegt er talið, að völd þingsins
muni aukast töluvert með Ford í
embætti og Time leggur á það
áherzlu, að hann aðhyllist I ríkum
mæli þingræðislegan þanka-
gang. I þvi felist annars umburðar-
lyndi gagnvart ólikum skoðunum,
sáttfýsi og sú sannfæring, að rétt-
urinn til að vera á öðru máli, að
gera grein fyrir skoðanamun og
ganga til atkvæða um ólíkar skoð-
anir sé undirstaða lýðræðislegs
stjórnarfars.
Time bendir einnig á, að þótt
Ford sé skapmikill sé hann ekki
langrækinn og vitnar i ummæli
hans þess efnis, að hann eigi sér
„marga mótherja en enga óvini".
Ford hefur haft afskipti af opin-
berum málum i aldarfjórðung og
hefur frá fyrstu tið tylgt stefnu
Repúblikanaflokksins I einu og
öllu og ráðlagt öðrum að gera hið
sama, segir Newsweek.
Time segir, að hann standi
dálitið til hægri við miðju stjórn-
málanna og skoðanir hans endur-
spegli ihaldssamar skoðanir
kjósenda hans í Michigan. Nú sé
hann fulltrúi allar þjóðarinnar og
blaðið spyr hvort hann geti lagað
sig að þvi nýja hlutverki. Það
vitnar í stuðningsmenn hans sem
segja, að skapferli hans sé þannig.
að hann geti það auðveldlega og
þótt ekki sé víst að forseta-
embættið hæfði honum á hvaða
timabili þjóðarsögunnar sem væri,
þá sé hann áreiðanlega réttur
maður á réttum stað og á réttum
tima.
Þegar er komið í Ijós, að Ford
mun ekki vtkja frá stefnu fyrir-
rennara síns ( verulegum atriðum,
og Newsweek bendir á nokkur
atriði i því sambandi.
Ford er eins hægrisinnaður og
FORD?
Nixon i flestum málum. Þótt hann
sé ekki hugmyndafræðilega
þenkjandi er hann ekki pólitiskur
hentistefnumaður eins og Nixon
sem kúventi bæði i efnahagsmál-
um og utanrikismálum. Þótt hann
sé greindari en af er látið (si og æ
er vitnað til þess, sem Johnson
forseti sagði, að Ford gæti ekki
get hvort tveggja í senn, tuggið
tyggigúmmí og gengið) er hann
ekki hugmyndaf rjór og skortir
undirstöðuþekkingu i efnahags-
málum og utanríkismálum. Vera
má, að Ford liti á sig sem eins
konar bráðabirgðaforseta þar til
kjörtímabil Nixons rennur út enda
er hann ekki kosinn af þjóðinni.
Skipun Nelson Rockefellers í
Ford með fjölskyldu sinni
stöðu varaforseta átti ekki sízt
rætur ( þvi, að hann hefur fjölmörg
sambönd á sviðum kaupsýslu og
bankastarfsemi, i háskólunum og
á fleiri sviðum, sambönd, sem
Ford hefur skort til þessa. Skipun
Rockefellers sýnir, að Ford leitast
við að breikka þann pólitiska
grundvöll. sem hann stendurá, og
leita til hæfustu manna, sem völ
er á.
Nýja forsetanum mun ekki veita
af allri þeirri hjálp, sem hann get-
ur fengið. þvi vandamálin eru
óteljandi. Watergate-málinu er
hvergi nærri lokið og Ford hefur
heitið þvi að binda enda á þá
sjálfheldu, sem það hefur komið
þjóðinni (. Kosningabarátta fer i
hönd og horfur eru á, að demó-
kratar muni auka þann mikla
meirihluta, sem þeir hafa i báðum
deildum þingsins.
j utanrikismálum hefur Ford
heitið að halda áfram að vinna að
bættri sambúð við Sovétrikin en
þá viðleitni verður hann að sam-
ræma þeirri yfirlýstu stefnu sinni
að tryggja öflugar landvarnir. Hins
vegar telur hann baráttuna gegn
verðbólgu heima fyrir höfuðvið-
fangsefni sitt og þar gætu harðar
ráðstafanir haft i för með sér auk-
ið atvinnuleysi og algeran sam-
drátt og gert að engu þá almennu
velvild sem hann hefur tryggt sér
fyrstu dagana i forsetaembættinu.
Ford sýndi, að hann hyggur ekki
á breytingar i utanrikismálum,
þegar hann bað Henry Kissinger
að halda áfram i embætti utanrik-
isráðherra. En þótt haft sé eftir
þingmanni nokkrum, að Ford þurfi
ekkert að vita um utanrikismál,
aðeins að hlusta á Kissinger, er
stuðningur hans við öflugar varnir
kunnur. Og þótt hann vilji halda
áfram að bæta sambúðina við
Rússa hefur hann áhyggjur af þvi,
að þeir halda stöðugt áfram að
efla kjarnorkumátt sinn.
Talið er, að Ford vilji, að þingið
samþykki 2—3 milljarða dollara
fjárveitingu til landvarna til við-
bótar því, sem þegar hefur verið
veitt. Samt vill hann, að heildar-
upphæð fjárlaga verði minni en
300 milljarðar dollara eins og
þingið hefur áætlað. Jafnframt vill
hann takmarka þá peninga. sem
eru í umferð, til þess að berjast
gegn verðbólgunni.
Dregið er i efa. að Ford hafi
mikið vit á efnahagsmálum, en á
það bent, að hann muni treysta
mikið á tvo menn, sem Nixon
skipaði: Arthur Burns, bankastjóra
seðlabankans, og Alan Green-
span, hinn nýja formann svo-
kallaðs efnahagsráðgjafaráðs.
Ford hvetur auk þess til þess, að
æðstu menn vinnuveitenda og
verkamanna i iðnaði haldi með sér
ráðstefnu til þess að finna ráð
gegn verðbólgunni. En jafnvel
þótt stefna Fords hafi samdrátt t
för með sér kveðst hann ekki
munu breyta íhaldssömum grund-
vallarskoðunum sinum i efnahags-
málum.
Valdataka Fords gerir þinginu
kleift að snúa sér að lagafrum-
vörpum, sem hafa setið á hakan-
um vegna Watergate-málsins,
sem það þarf ekki lengur að hugsa
um, og fyrirsjáanlegt er gott sam-
band milli þingsins og Hvíta húss-
ins. Þó er talið hugsanlegt, að
Ford leggist gegn mörgum frjáls-
lyndum frumvörpum um sjúkra-
tryggingar, neytenda vernd og
skattabreytingar og ekki er vitað
hvaða afstöðu hann tekur til
tillagna um umbætur með hliðsjón
af Watergate-málinu, meðal
annars á þá lund að staða sérstaks
saksóknara verði gerð að föstu
embætti og að ráðstafanir verði
gerðar til að koma i veg fyrir, að
kostnaður við framboð hafi fjár-
málaspillingu i för með sér.
En gagnstætt Nixon hefur Ford
mikla reynslu af þingstörfum og
vinátta hans við marga þingmenn
ætti að geta gert honum kleift að
komast að samkomulagi i mikil-
vægum málum.
Jafnframt er varað við þvi, að
sú ihaldssama afstaða, er kom
fram ( þvi hvernig Ford greiddi
atkvæði í þinginu, meðal annars (
mannréttindamálum, sé ekki ein-
hlítur mælikvarði. Hún lýsi fyrst
og fremst afstöðu kjósenda hans i
Grand Bapids i Michigan.
Nú er Ford forseti allrar þjóðar-
innar, og það embætti breytir öll-
um mönnum sem gegna þvi. En
þegar öllu er á botninn hvolft er
víst, að grundvallarafstaða Fords
verður ihaldssön, þótt hann geti
reynzt sveigjanlegur. Fullvist er
talið, að hann leggist gegn nýjum
og kostnaðarsömum áætlunum i
félagsmálum. Á hinn bóginn vill
hann dreifa völdum alríkis-
stjórnarinnar og stuðla að þvi. að
fólk vinni meira til að vinna sér
inn meiri peninga.
Ford hefur alltaf neitað þvf, að
hann hafi sótzt eftir því að verða
forseti og sagt, að æðsta takmark
sitt hafi verið staðan, er hann
gegndi sem forseti fulltrúadeildar-
innar áður en Nixon skipaði hann
varaforseta ( fyrra. Hann hefur
jafnvel látið að því liggja, að hann
muni ekki gefa kost á sér i forseta-
kosningunum 1976 nema til þess
að koma t veg fyrir deilur, er gætu
sundrað flokknum. Fyrst i stað vilt
hann fyrst og fremst einbeita sér
að forsetastörfunum og það verð-
ur ærið verkefni. Og síðan verður
hann dæmdur af verkum sínum.
Ford þegar hann var settur inn í embætti Ford á fundi með stjórn Nixons.
varaforseta.