Morgunblaðið - 15.10.1974, Page 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. OKTÓBER 1974
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
ASalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6. slmi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. í mánuSi innanlands.
j lausasölu 35,00 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
Tilkynnt hefur verið,
að stjórnendur
íslenska álfélagsins hafi
ákveðið að setja upp
hreinsitæki við álverk-
smiðjuna í Straumsvík.
Hér er um að ræða þurr-
hreinsitæki, sem talin eru
vera af fullkomnustu gerð.
Ástæða er til að fagna
endanlegri ákvörðun í
þessu efni, enda mikilvægt
að fylgt sé til hins ítrasta
ströngustu kröfum um
mengunarvarnir við slíkan
verksmiðjurekstur. Upp-
setning hreinsitækja af
þessu tagi er mjög kostnað-
arsöm, áætlað er, að hún
kosti 1.400 millj. króna.
Hitt er ljóst, að miklu má
til kosta í því skyni að
vernda náttúrugæði og
tryggja eðlilegar kröfur
um hollustuhætti og hrein-
læti. Þessi gæði verða ekki
metin til fjár. Að vísu er
það svo, að rannsóknir hafa
sýnt, að mengun frá álver-
inu hefur verið undir þeim
skaðsemismörkum, sem al-
mennt hafa verið talin gild.
Eigi að síður er hér um
mikilvægt framfaraspor að
ræða.
Þegar gengið var frá
samningum við Svissneska
álfélagið árið 1966 undir
forystu Jóhanns Hafsteins,
þáverandi iðnaðarráð-
herra, var tryggilega frá
því gengið, að verksmiðjan
yrði að hlíta fyrirmælum
íslenskra stjórnvalda um
hreinsitæki, þegar þar að
kæmi. Samkvæmt þessum
samningum er álverk-
smiðjunni að réttu lagi
skylt að fara að íslenzkum
lögum að því er varðar
öryggisráðstafanir, heil-
brigðisráðstafanir og
hreinlæti. Mikilvægt er, að
þessi atriði skuli hafa verið
fastmælum bundin frá
upphafi.
Undanfarin tvö ár hafa
staðið yfir tilraunir með
íslensk hreinsitæki við ál-
verksmiðjuna. Þær hafa
fram til þessa ekki borið
nægjanlega góðan árang-
ur. Talið er að ná megi
betri árangri með hinum
nýju tækjum, sem ákveðið
hefur verið að setja upp.
Kröfur um mengunarvarn-
ir verða nú æ strangari og
af þeim sökum er ástæða til
að fagna þeirri ákvörðun,
að sett skuli upp fullkomin
tæki í þessu skyni. Tals-
menn álverksmiðjunnar
hafa greint frá því, að upp-
setning tækjanna muni
óhjákvæmilega taka tals-
verðan tíma af tæknilegum
ástæðum. Eigi að síður er
brýnt að verki þessu verði
hraðað svo sem föng eru á.
Magnús Kjartansson á-
taldi viðreisnarstjórnina
mjög harðlega á sínum
tíma fyrir þær sakir, að
hún skyldi ekki þegar í
upphafi hafa fyrirskipað
íslenska álfélaginu að setja
upp hreinsitæki á verk-
smiðjuna. I því sambandi
var því haldið fram, að til
þess þyrfti aðeins að draga
eitt pennastrik. í alþingis-
kosningunum 1971 var
þetta eitt helsta ádeiluefni
á þáverandi ríkisstjórn. At-
hyglisvert er á hinn bóginn
að líta á afskipti Magnúsar
Kjartanssonar af máli
þessu á ráðherraferli hans.
Fyrst rúmum einum og
hálfum mánuði eftir að
honum hafði verið veitt
lausn frá embætti og hann
sat enn sem bráðabirgða-
ráðherra, var gefin úr
endanleg fyrirskipun um
hreinsitækin.
Eftir öll gífuryrðin sat
Magnús Kjartansson að-
gerðarlaus þar til í ársbyrj-
un 1973. Þá óskar hann eft-
ir að hreinsitæki verði sett
upp í álverksmiðjunni inn-
an sex mánaða. Tæpum
tveimur mánuðum síðar
fellur hann frá þessum
fresti og gefur verksmiðj-
unni ótakmarkaðan tíma til
þess að vinna að fram-
kvæmd málsins. Síðan ger-
ist ekkert þar til níu dög-
um áður en Magnús Kjart-
ansson á að víkja úr ráð-
herrastólnum. Þá er sent
út bréf, þar sem mælt er
fyrir um uppsetningu
hreinsitækjanna. Þannig
liðu full þrjú ár, án þess að
Magnús Kjartansson gæfi
þau fyrirmæli, sem hann
hafði áður látið í veðri
vaka að koma mætti í fram-
kvæmd með einu penna-
striki.
Þannig hafa stóryrði
stjórnarandstöðuþing-
mannsins orðið marklaus,
eftir að hann tók sjálfur
við ráðherradómi. Einmitt
á þennan hátt verða ís-
lenskir stjórnmálamenn
trúðar í augum fólksins í
landinu. Hinu ber að sjálf-
sögðu að fagna, að nú, þeg-
ar Magnús Kjartansson
hefur látið af þeim emb-
ættum, sem með þessi mál
fara, skuli hafa verið tekin
endanleg ákvörðun um að
setja hreinsitækin upp.
Þau hreinsitæki, sem hér
um ræða, eru talin vera
mun fullkomnari en þau
tæki, sem völ var á, þegar
verksmiðjan tók til starfa.
Sá dráttur, sem orðið hefur
á þessum framkvæmdum,
ætti því að stuðla að betri
mengunarvörnum en unnt
hefði verið að koma við
ella.
Mjög mikilvægt er, að ís-
lendingar fylgi fram
ströngum kröfum um heil-
brigðiseftirlit og meng-
unarvarnir varðandi at-
vinnustarfsemi í landinu. 1
þessum efnum er aldrei of
varlega farið. Þau verð-
mæti, sem í húfi eru, verða
ekki metin til f jár. Af þeim
sökum er rétt og eðlilegt að
gera strangar kröfur í þess-
um efnum og meta arðsemi
atvinnureksturs með tilliti
til þess kostnaðar, sem
þeim eru samfara. Hitt er
ljóst, að gífuryrði og
loddaraháttur fá hér engu
um breytt. Mestu skiptir að
unnið sé að þessum málum
af festu með það í huga, að
það eru mannlegir og
náttúrulegir hagsmunir,
sem eru í húfi, en ekki
pólitískir.
Hreinsitæki sett upp í álverksmiðjunni
— Það veltur á ýmsu, eins og
til dæmis veðri, svaraði einn
maðurínn, sem Alþýðublaðið
spurði um daginn hvort honum
fyndist gaman að lifa. Og kona
sagði: — Allar aðstæður spila
þar inn í — en veðrið læt ég
ekki hafa áhrif á mig. Mér er
sama þótt ekki sé sólskin upp á
hvem dag.
Það er víst eins gott fyrir
þann, sem býr á íslandi, að
missa ekki lífsgleðina, þó ekki
sé sólskin upp á hvern dag. Sá
hinn sami væri greinilega bú-
settur á vitlausu landi. Þó vill
stundum fara svo, þegar lengi
er dvalið í sólskinslöndum, að
veðrið heima missir hrjúfu
broddana — í endurminn-
ingunni lifa bara góðu dag-
amir. Stundum er þá búið að
segja svo oft við útlendinga í
heilögum áróðri fyrir ágæti
lands og þjóðar, að veðurfar sé
langt frá þvf að vera slæmt á
Isiandi, svo maður er sjálfur
búinn að steingleyma lemjandi
regninu og blæstrinum. Líklega
hefur svo farið fyrir Birni Jóns-
syni, lækni i Kanada, þegar
hann í fyrra heimsótti ættjörð-
ina og valdi sér haustið til þess.
Hann fékk ekki annað en súld
og þoku og fannst orðið soð-
grýlumuska eiga bezt við. Eftir
að hafa rölt hundblautur um
borgir og byrgi, eins og segir í
Lögbergi-Heimskringlu, kvað
hann öðrum til áminningar um
að fara ekki að þvælast austur
um ála að haustlagi:
Ég kyssi þig Frón
eins og klessublaut tuska,
kem á þín vit því mér
halda engin bönd.
Það var allsstaðar sjónlaus
soðgrýlumuska
suður og norður og vítt
um öll lönd.
eftir ELÍNU
PÁLMADÓTTUR
Gremjan er skiljanleg hjá
þeim, sem aðeins hefur stutta
stund að njóta heimalandsins.
En við, sem erum hér allt árið
og öll ár, lærum að laga okkur
eftir þessu. Ekki bara eitt og
eitt, heldur öll í hóp. Stöku
maður flýr að vísu reglulega til
Spánar. En veðurfarið hefur
býsna mikið mótað íslenzkan
lífsstíl. Á sumrin, meðan hita-
stig leyfir, ökum við upp um
fjöll og firnindi og iðkum útilíf.
öll félagsstarfsemi og heimboð
leggjast nær niður, enda allir
út úr bænum. Varla 'þýðir að
efna til hljómleika eða leiksýn-
inga eða nokkurrar annarrar
menningarstarfsemi innan-
húss. Þó blönduðust vetrar- og
sumarlífshættir nokkuð saman
í sumar, því nú var afbrigðilegt
hátíðarár og einstök veðurblíða
í ofanálag. Menn fóru því bæði
í bflalestina á hringveginum og
sóttu hátíðarsýningar í leikhús-
um og á listahátíð. Skilin urðu
ekki eins skörp og venjulega.
En nú, þegar skammdegið
leggst yfir heldur menningin að
nær loknu hátíðarári, að venju
innreið sína með vetrarveðr-
unum. Það er árvisst eins og
farfuglarnir á vorin. Fólk
hjúfrar sig í hlýjum heima-
húsum og meðtekur menn-
inguna í sjónvarps- og útvarps-
dagskrám vetrarins á sama hátt
og með álíka æðruleysi og
veðrið. Nú hefst reglubundið
tónleikahaid og hægt að fara að
setja bækur á markaðinn.
Menn leggja ótrauðir út meira
en hálft þriðja þúsund króna
fyrir frumsýningarmiðunum
sínum — þeir, sem eru svo
heppnir að eiga rétt á þeim —
og láta svo yfir sig ganga það,
sem koma vill, vont eða gott,
eins og veðrið, sem ekkert er
við að gera annað en fagna, ef
það skyldi verða gott. Sennilega
skiptir það ekki svo miklu máli,
ef menn bara stilla sig inn á
rétt hugarfar — allt er þetta
hin sígilda vetrarmenning, sem
fólk iðkar og þolir í blíðu og
stríðu. Óblíð veðrátta hefur
kennt þjóðinni, að ekki þýðir að
hætta að lifa þó yfir dynji
veður vott og allt verði að
klessu. Menningin tilheyrir
vetrinum, hvað sem tautar og
raular. Kannski er aukaatriði
hvers kyns hún er — eða hvort
mikið er í hana borið. Ef til vill
hafa fleiri hugarfar mannsins,
sem sagði: — Þær eru svo ágæt-
ar þessar frumsýningar. Bara
ef þeir væru ekki alltaf með
þessi leikrit á sviðinu.
Þannig er okkar lífsstíll í
samræmi við árstíðirnar.
Veðurfarið hefur kennt okkur
að gugna ekki. Þó eru menn að
sjálfsögðu misjafnlega kvart-
sárir. En þeir eru greinilega
betur settir, sem kunna að láta
allt yfir sig ganga, án þess að
æðrast. Það eru hraustmennin
okkar.
Ég vildi óska, að það
yrði nú regn
eða þá bylur á Kaldadal,
og ærlegur kaldsvali
okkurIgegn
ofan úr háreistum jöklasal.
Þurf um á stað, þar sem
stormur hvín
og steypiregn gerir hörund
vott.
Þeir geta þá skolfið og
skammast sín,
sem skjálfa vilja. Þeim er
það gott,
sagði Hannes Hafstein. Það er
hið eina rétta hugarfar þess,
sem á íslandi vill búa. I annað
sinn sagði hann:
Ég elska þig, stormur, sem
geisar um grund
og gleðiþyt vekur í
blaðstyrkum lund,
en gráfeysknu kvistina bugar
og brýtur
og bjarkirnar treystir um leið
og þú þýtur.
Ekki voru þó allir sama
sinnis. Ætli Benedikt Gröndal
eigi ekki enn skoðanabræður.
En hann svaraði Hannesi:
Ég elska þig logn, er við
ylríka sól
hið ilmandi blóm prýðir
grænkandi hól,
þegar speglandi sjórinn er
spenntur og þaninn
og spóinn f heiðinni talar við
svaninn.
Ég hata þig, stormur, sem
hristir og ber,
ég hef ekki virðingar ögn
fyrir þér
þó drembinn þú öxlunum
ypptir og keisir,
og úfinn til skýjanna
' hvirfilinn reisir.
Tilfinningin fyrir veðrinu er
vlst ekki alltaf svona afgerandi
og klár. Sumir eru alltaf sann-
færðir um, að sólin skíni á hina,
þegar rignir á þá. Það er ágæt
útrás fyris sjálfsvorkunn og
öfund. Þannig getur þessi fjöl-
breytta veðrátta okkar haft
ýmsa kosti, fyrir utan það að
vera nothæft umræðuefni,
þegar maður hefur ekkert að
segja.
Við erum semsagt að byrja
árstíð menningarathafna og
elskum hana í blíðu og strfðu,
hvað sem yfir dynur — vel
öguð gegnum aldirnar af veður-
farinu á þessu hrjúfa landi. En
æ, má maður ekki vona, að
menningarlífið á þessum vetri
verði ekki voðalega rysjótt. Það
sakar a.m.k. ekki að vona, því
vonin skaðar ekki. Sá, sem býst
við iílu, kvíðir einu sinni of oft.
Dynji hið illa yfir, hefur hann
þolað það tvisvar, en gerist það
ekki, þá hefur hann kviðið einu
sinni að óþörfu.
Að góðum íslenzkum sið
tökum við nú því sem að hönd-
um ber — að vísu ekki með
bros á vör, heldur ef að líkum
lætur, með svolitlu nöldri — en
tökum því samt.