Morgunblaðið - 23.01.1975, Blaðsíða 16

J0 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. JANUAR 1975

hf. Árvakur, Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthfas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni GarSar Kristinsson.
ABalstræti 6, sfmi 10 100.
ASalstraati 6, sfmi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuSi innanlands.
f lausasölu 35,00 kr. eintakiS.
Útgefandi
Framkvœmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiBsla
Auglýsingar
Fyrir nokkru hófust
viðræður milli fulltrúa
vinnuveitenda og Alþýóu-
sambands íslands um gerð
nýrra kjarasamninga, en
sem kunnugt er sögðu
verkalýðsfélögin upp
samningum þeim sem gerð-
ir voru fyrir tæpu ári í
kjölfar gengislækkunar-
innar sl. haust. Hinar nýju
samningaviðræður fara
fram við óvenjulega
erfiðar aðstæður og þarf að
leita aftur til erfiðleikaár-
anna 1967—1969 til þess að
finna sambærilegar
aðstæður og nú eru til
kjarasamninga.
Frá því að kjarasamning-
ar voru gerðir í lok
febrúarmánaðar ásl.ári má
segja, að verðfall á þorsk-
blokk á Bandaríkjamark-
aði hafi numið 32% og
verðfall á loðnumjöli um
58%. Til viðbótar þessu
verðfalli hafa komið sölu-
erfiðleikar á útflutningsaf-
urðum okkar á flestum
mörkuðum, nú síðast á
frystri loðnu í Japan en
miklar vonir hafa verið
bundnar við þann markað.
Þjóðartekjur okkar fara
minnkandi í fyrsta skipti í
mörg ár. Verðbólgan á síð-
asta ári varð slík, að er-
lendir sérfræðingar teija
vafasamt, að íslenzkt efna-
hagslíf geti staðizt áfram-
haldandi verðbólgu af
þessu tagi.
Hverjum manni má því
ljóst vera, að þess er eng-
inn kostur að bæta lífskjör
almennings svo nokkru
nemi um þessar mundir.
Ríkisstjórn Geirs Hall-
grímssonar hefur hins veg-
ar lagt áherzlu á að verja
láglaunafólkið verstu áföll-
unum, vegna þeirrar kjara-
skerðingar, sem fram-
kvæmd hefur verið síðustu
mánuði og var og er óhjá-
kvæmileg, en kjaraskerð-
ingin hefur komið fram
með þeim hætti, að verð-
hækkanir hafa ekki verið
bættar með visitöluhækk-
unum frá 1. júní sl., Lág-
launafólk fékk hins vegar
launajöfnunarbætur sl.
haust og ljóst er, að frekari
launajöfnunarbætur munu
koma til útborgunar hinn
1. marz n.k. eða jafngildi
þeirra þar sem vísitalan
sýnist augljóslega fara
fram yfir tilskilið mark
hinn 1. febrúar n.k. Nú er
ljóst, að almenn samstaða
er milli allra stjórnmála-
flokka, verkalýðsfélaga og
vinnuveitenda um það, að
leggja beri áherzlu á að
bæta kjör þeirra, sem
lægst hafa launin. En jafn-
framt hyggst Alþýðusam-
bandið bersýnilega stefna
að einhverjum kjarabótum
fyrir alla launþega innan
vébanda þess. Þar sem við-
urkennt er, að atvinnuveg-
irnir eru ekki aflögufærir
nema síður væri er hér við
ramman reip að draga.
I viðtali við Morgunblað-
ið í gær virðist Björn Jóns-
son, forseti Alþýðusam-
bands íslands, hins vegar
opna möguleika á að bæta
kjör launþega án þess að
um útgjaldaauka verði að
ræöa fyrir atvinnuvegina
er hann upplýsir, að Al-
þýðusambandið muni meta
skattalækkanir til jafns við
kauphækkanir. M.ö.o. beiti
ríkisstjórnin sér fyrir um-
talsverðum skattalækkun-
um á þessu ári muni ASl
líta á þær sem jafngildi
kauphækkana.
Á milli áranna 1973 og
1974 urðu miklar sveiflur í
tekjum manna og er talið,
að þær hafi yfirleitt
hækkað um 40—50% milli
þessara ára. Augljóst er
því, að beinir skattar munu
hækka mjög verulega við
álagningu á miðju ári og
ríkisstjórnin hefur viður-
kennt þá staðreynd, með
því að hækka fyrirfram-
greiðsluna úr 60% í tæp-
lega 67% og hefði þó lík-
lega orðið að hækka hana
enn meira til þess að ná
jöfnuði í skattgreiðslum
milli fyrri hluta og seinni
hluta ársins. Jafnframt
greiðast stórhækkaðir
skattar af tekjum síðasta
árs af nánast óbreyttri
krónutölu launa í ár frá
síðari helming ársins 1974.
Sýnt er því, að skattbyrðin
í ár verður að óbreyttum
aðstæðum mjög þung og
þegar hún bætist við þá
kjaraskerðingu, sem þegar
er til staðar er hugsanlegt,
að greiðslugeta margra
launþega verið orðin býsna
takmörkuð. Loks er á það
að líta, að fjárlögin sem
Alþingi samþykkti
skömmu fyrir jól voru
geysilega há, sem var óhjá-
kvæmileg afleiðing þess, að
verðbólgan á sl. ári nam
yfir 50% og ný ríkisstjórn
hafði takmarkaðan tíma til
að taka í taumana. Eigi
hins vegar að takast á við
verðbólguna með nokkrum
árangri á þessu ári hlýtur
að vera nauðsynlegt að
draga mjög saman seglin í
útgjöldum ríkisins.
Þannig hníga flest rök að
því að stefna eigi að sam-
komulagi á vinnumarkaðn-
um með því að lækka beina
skatta mjög verulega en
það verður að sjálfsögðu
ekki gert nema með því að
skera niður útgjöld og
framkvæmdir hins opin-
bera. En með niðurskurði á
ríkisútgjöldum og fram-
kvæmdum og skattalækk-
un, sem því nemur, vinnst
þrennt: I fyrsta lagi eru
tryggðar kjarabætur án
kauphækkana og útgjalda-
auka fyrir atvinnuvegina,
kjarabætur, sem ASÍ tekur
gildar. I öðru lagi er óhóf-
legri skattbyrði létt af
launþegum. í þriðja lagi er
mörkuð stefna í fjármálum
hins opinbera, sem er I
meira samræmi við yfir-
lýsta stefnu ríkisstjórnar-
innar um baráttu gegn
verðbólgunni en þau fjár-
lög, sem samþykkt voru á
Alþingi rétt fyrir jólin.
Þess er að vænta, að sam-
komulag geti tekizt milli
allra viðkomandi aðila um
þá skynsamlegu stefnu í
launamálum, skattamálum
og verðbólgumálum, sem
hér hefur verið gerð aó
umtalsefni.
SKATTALÆKKANIR
í STAÐ KAUPHÆKKANA
Sögusagnir um
„hinn sveltandi heim”
Þaö virðist vera orðin almenn
skoðun í hinum ríku löndum, að
helmingur jarðarbúa eða jafnvel
nær tveir þriðju hlutar þeirra
svelti. Það gegnir furðu, að fólk,
sem í öðrum efnum sýnir góða
dómgreind og er gagnrýnið, skuli
gleypa við slíkum fullyrðingum
hugsunarlaust.
Við nánari athugun hlýtur það
að verða mönnum ljóst, að slík
fullyrðing fær engan veginn stað-
izt og verður að flokkast undir
sögusagnir eða kennisetningar —
trúaratriði, sem eru viðtekin
gagnrýnislaust. Helmingur íbúa
jarðarinnar eru i Evrópu, Norður-
Ameríku, Sovétríkjunum og
Kína, þar sem segja má almennt,
að enginn svelti. Væri fullyrðing-
in rétt, ættu því allir annars stað-
ar í heiminum að svelta.
Á matvælaráðstefnunni i Róm
komu fram upplýsingar, sem
sýna, um hve miklar ýkjur hér er
að ræða. Þar var skýrt frá því,
að um þessar mundir væru um
460 milljónir manna vannærðar,
hvað snertir eggjahvítuefni. (Um
12% af íbúafjölda jarðar.) Dæmi-
gert fyrir meðhöndlun upplýs-
inga af þessu tagi er það, að í
útvarpi, sjónvarpi og blöðum var
frá því skýrt, að „460 milljónir
manna svelti“. I rauninni hefur
yfirgnæfandi meirihluti þ'essa
fólks nægan mat til að borða sig
satt. Upplýsingarnar gefa aðeins
til kynna, að fæðan sé of einhliða
jurtafæða til að geta skapað for-
sendur góðrar heilsu og fullra
starfskrafta.
Það er reynt að gefa hugtakinu
„sultur“ nýja merkingu, og þar
sem „næringarskortur" er óljóst
og ónákvæmt hugtak, er hægt að
nota það alveg ’hömlulaust. Eins
og hver næringarsérfræðingur
veit, getur maður í þessari sér-
stöku merkingu orðsins hæglega
haldið því fram, að helmingur eða
tveir þriðju hlutar sænsku þjóðar-
innar svelti. Sultur og hungurs-
neyð hafa fylgt mannkyninu frá
upphafi. Eftir þvi sem sagnfræð-
ingurinn B.M. Bhatia heldur
fram, hafa hinir ýmsu hlutar Evr
ópu orðið að þola 450 meiri hátt-
ar hungursneyðir á tímabilinu
1100—1850 eða að meðaltali ann-
Eftir Sven
Rydenfelt
að hvert ár. En eftir byltinguna í
akuryrkju á fyrri hluta 19. aldar
skópust forsendur til stóraukinn-
ar matvælaframleiðslu. Þá varð
hungurdauði æ sjaldgæfari.
Mestu hungursneyðir í Evrópu
fram að þessu urðu í Sovétríkjun-
um 1923 og 1933, þegar að
minnsta kosti 10 milljónir manna
dóu af völdum hungurs. Hér var
þó ekki náttúruhamförum um að
kenna, heldur urðu hörmungar
þessar af völdum sovétstjórnar-
innar vegna stjórnmálalegra og
búskaparlegra afskipta hennar af
landbúnaðinum.
Veikt atriði varðandi matvæla-
öflun heimsins er einmitt land-
búnáður hinna sósíalisku ríkja.
Framleiðnin í landbúnaði þessara
landa — þar með talin Sovétríkin
og Kína — hefur verið svo lítil, að
þau hafa ekki getað séð fyrir sér
sjálf, hvað fæóu snertir. Það er
aóeins hin mikla framleiðni land-
búnaðar hinna kapitalisku landa
og útflutningur matvöru í stórum
stll frá löndum eins og t.d. Banda-
ríkjunum, Kanada og Astraliu,
sem hefur forðaó hungursneyð i
sósialisku rikjunum.
Hin vísindalega og tæknilega
þróun, sem var forsenda landbún-
aðar- og síðar iðnbyltingarinnar,
hefur nú á þessum tímum í fyrsta
sinn i veraldarsögunni bjargað
stórum hluta íbúa jarðarinnar úr
helgreipum hungursins.
Vissulega dynja hörmungar yf-
ir ýmsa hluta heims og þá fyhjt og
fremst hinar fátæku þjóðir, en
hér er um skýrt afmörkuð svæði
að ræða og hin mikla athygli, sem
þeim er veitt í fjölmiðlum okkar,
sýnir, að i dag eru þær undan-
tekningar. Ef það væri rétt, að
helmingur eða tveir þriðju hlutar
jarðarbúa þjáðust af stöðugu
hungri, hlytu slíkar hörmungar
að hafa i för með sér mikinn
mannfelli og minnkandi íbúa-
fjölda jarðar. Matarskortur er
ekki aðeins ástæðan til hungur-
dauða i bókstaflegum skilningi,
heldur einnig til stóraukins
manndauða vegna minnkandi
mótstöðuafls gegn smitun og sjúk-
dómum meðal hálfsveltandi og
vannærðra þjóða. En talið um
„hinn sveltandi heim“ fær ekki
staðizt. Skýrslur yfir manndauða
segja annað.
Það benda allar staðreyndir til
þess, að íbúafjöldi hinna fátæku
þjóða fari hraðvaxandi. Það er
óskiljanlegt, aö prédikarar heims-
hungursins geti án þess að depla
auga og í sömu andránni talað um
sveltandi heim og offjölgun
mannkynsins. Hér er um tvær
ósamrýmanlegar fullyrðingar að
ræða. Sé hin fyrri rétt, hlýtur hin
síðari að vera röng og öfugt.
Frá árinu 1945 hefur FAO
reynt að safna skýrslum um mat-
vælaframleiðslu heimsins, og nið-
urstöðurnar hafa verið þær, að
hún hefur aukizt hraðar en mann-
fjöldinn. Sultartalið hefur átt við
vanþróuðu löndin, enda þótt
menn í þeim löndum hafi alls
ekki skilið þessar fullyrðingar.
Þeim finnst það hrein fjarstæða,
að nær allir íbúar þessara landa
svelti. Sultur getur átt sér staó, en
þá aðeins timabundið og á af-
mörkuðum svæðum.
Af hverju halda svo margir fast
við sultarhugmyndina i hinum
riku löndum? Af hverju neita
þessir hungurpostular svo ein-
dregið að láta af trú sinni? Og af
hverju verða þeir svo reiðir út í
þá, sem leyfa sér aö efast?
Eina skýringin hlýtur að vera
sú, að þessi goðsögn fylli sterka
og djúpa þörf í sálum vorum. Við
trúum vegna þess, að við viljum
trúa. I okkur býr sár sektartil-
finning vegna nýlendustefnunnar
og annarra „misgjörða feðranna“
gagnvart hinum fátæku þjóðum,
og við reynum að deyfa þennan
sársauka með þróunaraðstoð.
Gildi þessarar hjálpar eykst í
réttu hlutfalli við hörmungarnar.
Framhald á bls. 21.
Móðir og barn, bæði langt leidd af næringarskorti.