Morgunblaðið - 22.06.1975, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JÚNI 1975
19
rom
Launaverðbðlgan relsar beim ábyrgðarlullu en
verðlaunar bá eigingjörnu og samvizkulausu
Því miður búum við ekki aðeins. við
eitt verkalýðsfélag, sem beitir valdi sinu
af fullri hörku, heldur tugi þeirra. Við
erum að nálgast það ástand, sem Hobbes
lýsir sem „þessi styrjöld hvers og eins
gegn hverjum og einum.“ Á þess konar
stjórnleysistlmum, eins og Hobbes bend-
ir á, er hverjum einstaklingi gjarnt að
líta á aðra menn, sem óvini sína, og
smám saman hrynur öll siðfræði til
grunna eftir þvl sem öflugri og grimm-
úðlegri vopnum er beitt. I eðli sínu er
verkalýðshreyfingin sundurlynd, þar
sem hún samanstendur af sérhagsmuna-
hópum. Þegar launakröfur leiða til óða-
verðbólgu snúast verkalýðsfélögin hvert
gegn öjiru. Hvert félag krefst hærri
launa, ekki vegna þess að um aukið
fjármagn sé að ræða, né einu sinni til að
halda I við hækkandi verðlag, heldur
vegna þess að önnur verkalýðsfélög hafa
krafizt svipaðra hækkana, og fengið þær.
Við nefnum þetta „frjálsa kjarasamn-
inga“ en I rauninni er það ekkert þess
konar. Hér er um að ræða hópa manna,
sem beita afli slnu til að neyða aðra
hópa, eða þjóðfélagið í heild, til að lúta
vilja sínum. Og hér eins og allsstaðar eru
sumir „frjálsari" en aðrir. Það er al-
kunna að sumir hópar, eins og starfs-
menn raforkuvera, hafa meiri áhrif inn-
an samfélagsins en aðrir. Eiga þeir að fá
hærri laun vegna þessara áhrifa? Það
heldur enginn því beinlfnis fram, en
þessi siðfræðirök — ef nota má það nafn
— gilda ef engin takmörk eru sett I
kjarasamningum. Rökin eru I raun þau,
að þeir, sem mest áhrif hafa, skuli hljóta
hærri laun en hinir. Þetta er ekki sósíal-
ismi. Það á meira sameiginlegt með auð-
valdsstefnunni. Það á enn meira sameig-
inlegt með hreinu villimannaþjóðfélagi,
þar sem vöðvakrafturinn er eini mæli-
kvarðinn á manngildið.
Stjórnleysi og upplausn
Ein skýringin, sem forsvarsmenn
verkalýðssamtakanna gefa er sú, að sum-
ir hópar fari halloka I samningum vegna
þess að þeir séu illa skipulagðir, eða
óskipulagðir. Vafalaust er þetta rétt.
Þess vegna höfum við á síðustu árum séð
hópa alveg nýrra starfsflokka taka upp
baráttuna um kauphækkanir af mikilli
hörku og reka hnefana i andlit samfé-
lagsins. Sumir hafa gert það I hreinni
örvæntingu eftir að verðbólga hefur rýrt
tekjur þeirra, en þeir fylgzt með hinum,
sem voru frekari, ákveðnari og betur
skipulagðir, og fengu kjör sln bætt.
Þannig krefjast til dæmis flugstjórar,
sem nú hafa 14 þúsund sterlingspunda
árslaun, hækkunar upp I 28 þúsund
pund, ella vilja þeir ekki fljúga hljóð-
fráu Concord-þotunni. Þeir reyna ekki
að réttlæta þessa kröfu með öðru en
þeirri staðreynd — ef það er þá stað-
reynd — að franskir flugstjórar fái þessi
laun.
Sumir miðstéttahópar, sérfræðingar I
læknastétt svo dæmi sé tekið, hafa sýnt,
að þegar hrein ágirnd á hlut að máli og
samvizkulaus misnotkun aðstöðu þeirra
á lífi almennings, slá þeir verkamennina
út i hvert skipti. Aðrir hópar hafa verið
tregari til að varpa hefðbundinni sið-
fræði sinni fyrir borð og hafa goldið
þess. Eitt það viðurstyggilegasta við
launaverðbólguna er það, að hún refsar
þeim, sem eru þjóðfélagslega samvizku-
samir, og leggur ailt beint upp I hend-
urnar á þeim eigingjörnu og samvizku-
lausu. I augum nútíma verkalýðssinna er
hver sá, sem ekki nýtir sér samninga-
mátt sinn til hins Itrasta, hreinasta fífl.
Þetta er góð verkalýðsstefna. Það er
sannarlega enginn sósialismi. I þjóðfé-
lagi þar sem sú regla verkalýðshreyfing-
arinnar, að máttur sé réttur, er algjör-
lega ráðandi, getur sóslalisti ekki þrifizt;
hann hlýtur að tortlmast.
„Frjálsir kjarasamningar" hljóta allt-
af að ganga framhjá fjölmennum hópum
I samfélaginu. Þessir hópar eru ekki
félagsbundnir. Þeir geta ekki gerzt fé-
lagsbundnir. ör verðbólga veldur mest-
um hugsanlegum þjáningum hjá þeim
fátækustu, öldruðu, kornungu, sjúku,
bjargarlausu, andlega og líkamlega
bækluðu, öllum þeim útskúfuðu og utan-
gátta og þeim sem á einhvern hátt hafa
orðið fyrir barðinu á samfélaginu. Sam-
antaldir skipta þeir milljónum. Frá sjón-
armiði verkalýðssamtakanna eru þeir
áhrifalausir, þeir geta ekki eins og
námumenn, starfsmenn orkuvera, járn-
brauta, strætisvagna og svo framvegis —
valdið þjóðfélaginu ógæfu, spillt fjár-
munum þess og þannig neytt yfirvöldin
til uppgjafar. Þeir geta ekki rekið hnef-
ann I andlit almennings, Aldraðir opna
dagblað sitt I skelfingu, vitandi að þar fá
þeir að lesa um 30—40, jafnvel 60%
kauphækkanir sem óhjákvæmilega leiða
til óskaplegra verðhækkana á nauðsynj-
um eins og rafmagni og gasi, samgöng-
um, matvælum og húsnæði.
Þeir ljúga að
þeim varnarlausu
Þeir eru algerlega varnarlausir og ótt-
ast framtíðina. Hvernig eiga þeir að
bregðast við? Hvað geta þeir gert annað
en að deyja? Það er lygi þegar verkalýðs-
leiðtogar halda því fram að miklar kaup-
kröfur þeirra skipti aldraða og ógæfu-
sama engu máli. Þeir vita gjörla að til að
verjast verðbólgu þarf sérstakt átak til
að veita fé I almannatryggingasjóði, að
þær fjárupphæðir fást aðeins frá ein-
staklingum með hóflegu kaupgjaldi. Eg
segi enn að þetta geti ef til vill verið góð
verkalýðsstefna, en það er ekki sósíal-
ismi eins og ég skil hann.
A sama hátt og þeir verr settu verða
harðast úti gagnvart launaverðbólgu,
verða þeir einnig svo til alltaf verst fyrir
barðinu á verkföllum, sem beint er gegn
samfélaginu til að knýja fram verðbólgu-
myndandi kjarasamninga. Þeir auðugu
finna alltaf leiðir til að forðast verstu
afleiðingar verkfallsaðgerða. Þeir eiga
um um fleiri máta að velja til að ferðast
á eða ná sér í bensin. Þeir geta greitt
yfirverð, og komizt undan verkfalls-
áhrifum með mútum eða frekju. Þeir
þurfa ekki að bijótast I vinnuna, né
heldur bæla niður reiði sina og getu-
leysi. Ef þeir vilja geta þeir tekið sér frí.
Það eru fátækari hóparnir, sem eru al-
gerlega háðir almenningsvögnum og
þjónustu og eiga engar matarbirgðir eða
varasjóði, sem fyrstir finna til skortsins
sem verkföllunum er viljandi ætlað að
skapa.
Sumir talsmenn verkalýðshreyfingar
innar halda þvi fram að þótt ör launa-
verðbólga hafi án efa valdið sumum
þjóðfélagshópum erfiðleikum, hafi hún
einnig fært fjölmennum hópum iðn-
verkamanna og ófaglærðra verulegar og
varanlegar kjarabætur. Þessar kjara-
bætur, ef þær eru þá nokkrar geta ekki
verið annað en afstæðar. Ákveðnir hóp-
ar verkamanna hafa bætt stöðu slna
gagnvart öðrum. Margir „miðstétta"-
hópar hafa hrapað niður stigann og
mætt vel skipulögðum hópum ófag-
lærðra og lítt lærðra verkamanna á upp
leið. En sumir verkamannahópar hafa
einnig hrapað, og sömuleiðis milljónir
illa skipulagðra og illa launaðra starfs-
manna, sérstaklega kvenna. Tilfæring-
arnar, sem átt hafa sér stað, fylgja engri
skynsamlegri forskrift, og vissulega
engri forskrift sem byggist á þjóðfélags-
legu siðgæði eða gildi. Og þvi skyldi svo
vera þegar tilfæringarnar eru afleiðing
þess að efnahagsvaldi var beitt af handa-
hófi og gjörræði?
Hagvöxturinn
er óverulegur
Þetta er ekki þýðingarmesta atriðið.
Frá árinu 1945 hefur verkalýðshreyfing-
in leikið brezka verkalýðsstétt ákaflega
grátt. Lífskjör hennar hafa rétt mjakast
I bataátt. Hagvöxtur Bretlands er minni
en I nokkru öðru iðnriki. Raunkjör hafa
skánað jafn hægt. Það er óheppileg stað-
reynd, sem hvorki mælska né harka
verkalýðsforustunnar fær hrakið, að
samtakamátturinn getur hækkað launa-
upphæðina — I papplrspeningum — en
ekki raunkjörin, að minnsta kosti ekki
til frambúðar. Hún getur hins vegar, og
hefur á áhrifarfkan hátt sýnt það i Bret-
landi á árunum frá lokum slðari heims-
styrjaldarinnar, dregið úr hraða hag-
vaxtarins.
Hægur hagvöxtur Bretlands hefur ver-
ið afsakaður með lélegri framkvæmda-
stjórn, litlum fjárfestingum og dóm-
greindarleysi fjármálaráðuneytisins I
stjórn efnahagsmála. Allt þetta hefur að
sjálfsögðu haft áhrif, en bak við alla þrjá
liðina gætir einnig áhrifa verkalýðs-
hreyfingarinnar. Bezta framkvæmda-
stjórn heims stenzt ekki linnulausa
hörku verkalýðshreyfinganna. I fyrsta
lagi er enginn tími til þess. Brezka Ley-
land-félagið var illa rekið vegna þess að
framkvæmdastjórnin þurfti að eyða allt
of miklum tíma og fjármunum I verka-
lýðsmál og til að draga úr afleiðingum
verkfallsaðgerða. Það verður áfram illa
rekið af sömu ástæðum. Dagblöðin eru
annað dæmi. Hæfir framkvæmdastjórar
kæra sig ekki um að eyða ævinni I að
deila um smáatriði við verkalýðsleið-
toga, eða I að stjórna viðgerðum til að
bæta skemmdir vegna stöðvana. Þess
vegna fást yfirleitt ekki góðir fram-
kvæmdamenn til blaðanna. Þeir fara I
rauninni helzt ekki til neinna brezkra
iðnfyrirtækja. Frá lokum styrjaldarinn-
ar hafa framkvæmdamenn leiðzt I vax-
andi mæli út I fjármagnsfyrirtækin þar
sem engin verkalýðssamtök koma ná-
lægt, og þeir fá því að einbeita sér að
þýðingarmiklum og skapandi verkefn-
um. Þaðan kemur styrkur brezku fjár-
magnsstofnananna. Iðnaðurinn, þar sem
verkalýðshreyfingin er öflug og aðgerða-
söm, býr við lélega framkvæmdastjórn.
Góð framkvæmdastjórn er að verða æ
vandfundnari, en er helzt þar sem verka-
lýðsforustan er aðgerðalítil og friðsöm
(eða þá afar skynsöm).
Skorturinn á framkvæmdamönnum er
I beinum tengslum við fjárfestingar.
Hæfir menn ráðast ekki til félaga, sem
hafa lítil fjárráð og framtíðin þess vegna
ótrygg. Og fjármögnun I brezkum iðnaði
er lítil, svo til eingöngu vegna þess að
verkalýðshreyfingin er henni ýmist mót-
fallin, eða gerir hana óarðbæra. Engin
ástæða er til að endurnýja vélakostinn,
nema endurnýjunin dragi úr kostnaði,
einnig launakostnaði. Og ekki er unnt að
minnka launakostnaðinn meðan verka-
lýðssamtökin krefjast óbreytts starfs-
mannafjölda, eins og þau gera svo til
alltaf í brezkum iðnaði. Semji þau um
fækkun starfsmanna fylgja þvl jafnan
skilyrði, sem ganga á hagnaðinn — og
vinna þannig gegn frekari fjárfestingu.
Samningar
hafðir að engu
Það er raunar algengt I Bretlandi að
verkalýðsfélögin afneiti gerðum samn-
ingum um leið og endurvélvæðingu er
lokið, og krefjist þess að starfsmanna-
fjöldi verði óbreyttur. Þessi framkoma
verkalýðshreyfingarinnar á jafnt við
bæði um ríkisfyrirtæki og einkarekstur,
svo ekki er um það að ræða að afsökunin
sé andstaða samtakanna gegn einka-
framtakinu. Það er raunar erfitt að skil-
greina ástæðurnar af skynsemi, því í
þeim felst sambland af hatri í garð
stjórnenda, andúð gegn hvers kyns
breytingum, ótti við atvinnuleysi, tregða
til að aðlagast tæknilegum umbótum og
hálfgerð barnatrú á að kerfið muni ein-
hvern veginn halda áfram að framfleyta
þeim. Hugmyndin um víðtækt samsæri
vinstrisinna innan verkalýðssamtakanna
er ímyndaður hugarburður hægrisinna.
Brezk verkalýðssamtök byggjast ekki á
óheillahugmyndum. Vandinn er sá að
þau eiga alls engar hugsjónir. Flestir
leiðtoganna eru sérlega velviljaðir. Surn-
ir eru afburða vel greindir. En I heild
eru þeir, sem stjórna verkalýðssamtök-
unum sjálfumglaðir, ihaldssamir, hug-
myndasnauðir, framtakslausir, hleypi-
dómafullir, staðnaðir menn, sem engu
gleyma og ekkert læra, neikvæðir mál-
þófsmenn, sljóir, daufir, langorðir, hlé-
drægir, mjög ánægðir með sig, og alveg
ákveðnir í að hamla gegn hvers konar
fyrirhuguðum breytingum. Þeir geta að
sjálfsögðu ekki — og hafa ekki — haml-
að gegn þeim fyrirvaralausu og óvel-
komnu breytingum, sem Bretar voru
neyddir til að gera vegna harðar efna-
hagssamkeppni umheimsins. Innan
brezku verkalýðshreyfingarinnar er það
algjörlega bannað, sérstaklega sósialist-
um, að gagnrýna á nokkurn hátt forustu
verkalýðssamtakanna, og þá sérstaklega
að efast um glæstar gáfur forustumann-
FRAMHALD A BLS. 26.
Þegar meðfylgjandi grein birtist í
brezka vikuritinu New Statesman
fyrir liðlega mánuði, má segja að
fyrst hafi menn sett hljóða við
lesturinn, en síðan hafi upphafizt
kappræða um efni hennar, sem varð
svo hávær að hún heyrðist ekki ein-
ungis um allt Bretland heldur hljóm-
aði að lokum um allan hinn vest-
ræna heim. Fjöldi blaða hefur birt
grein Johnsons ýmist í heild eða
stytta, en önnur hafa verið með
fréttir um hana og vitnað óspart I
efni hennar undir stórum fyrirsögn-
um. Fáar greinar, sem skrifaðar hafa
verið um þjóðmál og verkalýðsmál á
síðari árum, hafa vakið jafnmikla
athygli Niðurstöður höfundar og þá
einkanlega þær þungu sakir, sem
hann ber á brezku verkalýðshreyf-
inguna, valda auðvitað mikiu um, en
hitt er þó ekki síður þungt á metun-
um, að hér er á ferðinni þjóðkunnur
blaðamaður og rithöfundur, sem um
árabil hefur verið einn skeleggasti
málsvari brezka verkalýðsins. Þá er
og þess að geta, að Johnson var
ritstjóri New Statesman frá
1965—70 og hefur skrifað að stað-
aldri í ritið síðan.
• • • verkalýöshreyfingin gengur af Djóöinni dauðri?