Morgunblaðið - 21.09.1975, Síða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1975
19
HUMlWAIMrfl
15. ÞESSA mánaðar kom út hjð
Demant h.f. ný tveggja laga plata
með Whitebachman Triói Jakobs
Magnússonar.
Á framhlið plötunnar er lag Bob
Dylans, New Morging. En bakhlið-
in, All Hands On Deck, er aftur ð
móti eftir þá Sigurð (bjólan) Garð-
arsson og Jakob sjðlfan. Bæði lög-
in eru sungin af Jakobi, auk þess
sem hann leikur ð gítar, orgel,
píanó og synthesizer. Preston
Ross Heyman leikur svo ð tromm-
ur, enTómas Tómasson á bassa.
Útsetning Jakobs ð lagi Dylans,
New Morning, minnir aII mikið ð
þau vinnubrögð og þð tónlist er
ðkveðnir kaflar Stuðmanna plöt-
unnar margumtöluðu hafa að
geyma. Segja má að lög, eins og
Tætum og Trillum endurómi !
huga manns við hlustun ð New
Morning Whitebachman Triósins.
Skapast þetta ðn efa vegna hins
mjög svipaða hljóðfæraleik þess-
ara beggja platna enda mun hluti
þessarar útgðfu Whitebachman
Triósins fylgja báðum fyrirbærun-
um.
Samanborið við útsetningu Dyl-
ans ð viðkomandi lagi, þð felst
munurinn einkum I kraftmeiri og
rokkaðri útsetningu Whjtebach-
man Triósins. Stuðlag og fjörug
útsetning Jakobs og félaga hans
kemur t stað listrænnar og mjög
vandaðar útsetningar Dylans,
sem byggð erá aII miklum samleik
rafmagnaðra og órafmagnaðra
hljóðfæra ðsamt þvl, sem söngur-
inn er útsettur á skemmtilegan
hðtt fyrir sérstæða rödd Dylans og
fámennan kór.
En svo plötunni sé snúið við og
hlýtt ð menningarlegri hlið hennar
eða að minnsta kosti hvað við-
kemur islenzkri menningu, þð gef-
ur þar að heyra eins og fyrr segir
lag Sigurðar Garðarssonar og Jak-
obs Magnússonar, All Hands on
Deck. Þetta er mjög fagurt og Ijúft
lag, og mjög i anda þess, er Sig-
urður (bjólan) Garðarsson hefur
samið með spilverk þjóðanna. All
Hands On Deck ætti þvi að öllum
kostum að höfða frekar til þjóðar-
innar. Stuðlög virðast samt sem
ðður vera það eina, sem almenni-
lega gengur i þjóðina.
Með fullri virðingu fyrir þokka-
lega útsetningu i ðgætum flutn-
ingi Whitebachman Triósins ð lagi
Dylans, New Morning, þykir mér
miður og lítið til koma að hafa a11
þekkt erlent lag, sem framhlið ð
islenzkri plötu.
Á. J.
FYRST ð þessu ári lýsti hljóm-
sveitin Grateful Dead þvi yfir, að
þeir hyggðust taka sðr eins til
The Whitebachman Trio: New
Morning / All Hands on Deck.
EGG 003
útgáfa: Demant h.f.
tveggja ára fri frá tónleikahaldi.
Þá hafði hljómsveitin verið ð stöð-
ugum concert-ferðalögum i um
Stjórnarskipti á Stnttsíðn
Stjórnarskipti hafa nú
orðið á Stuttsiðunni. Um-
sjónarmenn Siðunnar frð
upphafi, Ómar Valdimars-
son og Sveinn Guðjónsson,
hafa nú látið af störfum og
við eru teknir Ásmundur
Jónsson og Baldur J. Bald-
ursson. Sveinn Guðjónsson
mun þó verða með annan
fótinn ð Siðunni a.m.k.
fyrst um sinn. Samfara
þessum stjórnarskiptum
verða einhverjar breytingar
i§rí
frá erlendri plötuútgáfu
enda er hún veigamesti
tengiliður islenzkra tón-
listaraðdáenda við tón-
listarlif annars staðar. Þá
hefur Siðan i hyggju að
taka fyrir ýmis fyrirbæti i
popptónlistinni svo og
stefnur og i ráði er að birta
nýjustu vinsældalistana,
þ.e. þá brezku og banda-
risku I hverjum þætti. Er
það hugsað sem eins konar
uppbót fyrir það að þðttur-
' .
I-
Ásmundur Jónsson
ð innihaldi siðunnar og
munar þar mestu um að i
rðði er að teygja efnisval út
fyrir landsteinana enda við-
búið að erlendar poppfréttir
séu Islenzkum poppáhuga-
mönnum ekki sfður áhuga-
verðar en þær fslenzku þótt
að sjðlfsögðu verði fylgzt
náið með ð þeim vfgstöðv-
um framvegis sem hingað
til.
Meðal þeirra nýjunga
sem Stuttsfðan hyggst
brydda uppá er að greina
Baldur J. Baldursson
inn Tiu ð toppnum hefur
lagzt niður og þvi ekkert til
viðmiðunar fyrir fslenzka
poppaðdáendur um vin-
sældir laga hverju sinni.
Plötugagnrýni verður
haldið áfram og auk fs-
lenzkra hljómplatna verða
einnig teknar fyrir erlendar
plötur.
Stuttsiðan v í 11 hvetja
lesendur sina til að senda
sér linu og allar góðar
tillögur um efnisval verða
teknartil athugunar.
það bil 10 ðr. Ástæðan fyrir þessu
er samt ekki sú að þeir i Dead séu
þreyttir á löngum tónleikaferðum
og tónleikum. Þeir hafa þess i stað
orðið varir við óþægilega stað-
reynd, þ.é. frðhvarf fólks frð
hljómsveitinni. Hljómsveitin fann
ekki lengur til þess anda, er sveif
yfir vötnunum i Winterland og
Filmore West, þegar tónlistin var
sköpuð eða endursköpuð jafnt af
hljómsveitinni sem ðheyrendum.
Þessu til stuðnings má nefna tón-
leikaferðir hljómsveitarinnar Old
and In the Way, þar sem Garcia
ðsamt gömlum félögum tekst að
vekja aftur upp f huga sinum
þessa gömlu tilfinningu, sem
nauðsynleg er i tónleikahaldi.
Vikjum nú litillega að plötunni
Blues for Altah, sem þessari grein
er ætlað að fjalla um. Þessi plata
verður að teljast beint framhald á
þeirri þróunarbraut, er Dead mörk-
uðu með næst siðustu plötu sinni
From The Mars Hotel. Öll fram-
setning plötunnar, s.s. niðurröðun
laga o.fl. er þó mjög i anda þeirra
vinnubragða er eiga sér stað á
Wake of the Flood. Tónlistin er þó
ekki nema að litlu leyti i anda
hennar, heldur byggist hún upp i
kringum sterk áhrif frá
„psychedelisku-rokki" (sýrurokki)
hðtimabils Grateful Dead, sem var
i kringum árin 1969 og ’70, þ.e.
eitthvað svipað og gerist ð
Aoxomoxoa og LIVE Dead. Hér
hafa þvi Dead loksins valið þá
tónlistarstefnu að vinna úr verk-
um sinum frð áðurgreindum plöt-
um, sem og margir gerðu sér vonir
um i kringum 1970. En eins og
margir vita eflaust fór Grateful
Dead inn ð svipaðar brautir I tón-
list og Crosby, Stills Nash og
Young, sem þeir urðu fyrir miklum
ðhrifum frð ð næstu ðrum og þð
einkum i söng. Áhrifin frð
Grateful Dead — Blues for Allah
— Grateful Dead Records GD —
LA494 —
Aoxomoxoa og Live Dead koma ef
til vill bezt fram t verkinu Blues
for Allah. En i miðkafla þess, Sand
Castles and Glass Camels, koma
fram svipuð einkenni og i lögun-
um What's Become of The Baby
(Aoxomoxoa) og jafnvel Feedback
(Live Dead). Einnig má greina
mjög sterk ðhrif frð Dark Star
(Live Dead), og þð einkum i gitar
leik Carcia I laginu, Stronger Than
Dirt or Milkin „TheTurkey".
Endurvakning Dead ð tónlist
fortiðarinnar ð dýpri rætur að
rekja en til lagavalsins. Segja mð
að hið svokallaða „Grateful Dead
sound" hafi loksins nú verið vakið
aftur upp eftir dauða Ron Mckern-
ans eða Pig Pens, eins og hann
var kallaður. Aukinn orgelleikur
kemur þar einkum til, s.s. heyra
mð I laginu Crazy Fingers. Hefur
ðn efa verið a11 mikil pressa ð
Keith Goelchaux, hljómborðsleik-
ara Dead, i þessum efnum ef
marka mð orð Garcia; „Grateful
Dead voru ekki lengur Grateful
Dead eftir Iðt Pig Pens."
Likt sem fyrr semur Jerry
Garcia stærstan hluta þess efnis,
er hljómsveitin flytur. Lög hans
eru hér líkt sem undanfarið, eins
og t.d. verk hans ð From The Mars
Hotel, mjög i anda „soft-rokks".
Rythma-gftarleikarinn Bob Weir,
semur hðr tvö lög, sem ég verð að
Framhald á bls. 39
ÁÐUR EN ég hef grein mína
um Delta-bluesinn vil ég
vekja athygli á því, að þetta
er aðeins upphafið af
nokkrum greinum, sem
birtast munu um bluestón-
list. Leitast mun ég fyrst
við að lýsa nokkrum helztu
tónlistarstefnum innan blu-
es tónlistar, ásamt þeim
tónlistarmönnum er sköp-
uðu þær. Þessu mun svo
Ijúka með all mikium skrif-
um um áhrif bluesins á
rokktónlistina og ýmsa tón-
listarmenn þeirrar stefnu.
Á stórum svæðum i norðvestur
héruðum Mississippi er mikið
sléttlendi, sem myndað er af fram-
burði vatnsfalla. Þetta svæði er
ósar (delta) Yazoo árinnar. Jarð-
vegur ósanna er frjósamur, og akr-
ar þar sléttir, enda eru þeir vel
fallnir til ræktunar. Markaðir og
samgöngur tengjast svo I gegnum
Memphis i Tennesseefytki, sem
ekki liggur þar fjarlægt. Af þess-
um sökum er landið vel fallið til
baðmullarræktar, sem leiddi svo á
sinum tima til mikils innflutnings
ð svertingjum frð Afriku til þræla-
halds, eins og flestum er nú kunn-
ugt.
Ósarnir hafa þvi lengst af verið
byggðir, að prósentutölu, fleiri
svertingjum en nokkuð annað
svæði i Bandarikjunum. Óréttlæti
og dýrsleg grimmd hins kerfis-
bundna þjóðfélags hefur rist svo
djúp sðr milli hvftra og blakkra að
ógerningur hefur reynst að græða
þau. Þessar staðreyndir um hinn
mikla og undirokaða fjölda negra
við ósana, fðtækt þeirra ðsamt
skorti ð almennum mannréttind-
um, orsakað það, sem svert-
ingjar þessa svæðis, ósanna. náðu
að skapa með sér eina af ðhrifa-
mestu tónlistarstefnum á meðal
blökkumanna I Bandarikjunum.
Jafnvel er hægt að halda þvl fram,
að ósarnir (delta) séu upphafs-
heimkynni blues-tónlistarinnar.
Þaðan koma elztu minningar
manna um blues, þ.e. blues, sem
greinilega afmarkaða tónlistar-
stefnu, þróaða út frð söngvum
þræla Þessar heimildir homa frð
W.C. Handy. En fyrsti kafli hins
þekkta lags hans, Yellow Dog
Blues, byggir einmitt ð stefi, er
Handy heyrði ð götu i Cleveland i
Mississipi um 1890.
Delta-bluesinn er eflaust eitt
ðhrifamesta og bezta dæmi um
contry-blues. Rödd delta-blues
söngvaranna er þunglyndisleg og
dimm, hverjum tóni er þrengt i
gegnum raddböndin, likt og
söngvarinn sé að neyða sjálfan sig
til að tala. Orðatiltækin verða að
niðurbældu mögli. tilfinninga-
nnmt Ijóð er sungið með grannri
eða veikri rödd. Gitarstrengirnir
eru stroknir og slegnir unz hljóð-
færaleikarann verkjar i fingurgóm-
ana. Oft er strokið hringlaga
hlutum, s.s. flöskuhðlsi eftir efstu
strengjum gitarsins til að fð allt
truflað eða óreglulegt hljómfall,
þ.e. nokkuð i likingu við hljómfall.
slide-gítars, seinni tima.
Frð ósum Yazoo-árinnar komu
margir af merkilegustu og beztu
contry-blues söngvurum ðratug-
anna milli 1920 og 1940. Delta-
bluesinn hefur þvi likt og siðar
verður lýst hér ð siðunni rist djúpt
mark bæði I bandariska og evr-
ópska tónlistarmenningu.
Nú hef ég hugsað mér að minn-
ast ð nokkra af þeim tónlistar-
mönnum, er tókst að skapa þessa
merku tónlistarstefnu. Fyrst vil ég
litillega minnast ð gitarleikarann
Charly Patton. Patton fæddist i
Mississippi árið 1887. Lifði hann
nokkurs konar flökkulifi i heima-
fylki sinu. Fór hann t.d. aðeins
tvisvar út fyrir Mississippi og þá
til hljóðritana, sem áttu sér stað
árin 1929—1930 og svo skömmu
áður en hann lézt i kringum ðrið
1934.
Þar sem Patton var trúaður
maður mun um það bil hetmingur
hljóðritana hans vera sðlmar. Tón-
listarleg ðhrif hans verða svo eink-
um greind i tónlist Bukka White,
Tommy Johnson, Wilka Brown,
og Son House. En eini eiginlegi
lærisveinn Charlie Pattons mun
þó vera Howlin Nolf.
Segja má að Son House hafi
orðið fyrir ðhrifum frð Charlie
Patton einkum i gegnum trúarlega
tónlist blökkumanna (spiritual-
music).
Son House mun hafa verið sá
maður sem talinn er hafa rutt
slide-gltartækninni brautir. En
áhrifamikill söngur og djúp ein-
beiting og inniifun Son House í
túlkun Contry-bluesins, urðu til
þess að hinn þekkti Robert John-
son tók hann sé að miklu leyti til
fyrirmyndar.
Robert Johnson hefur oft verið
nefndur konungur delta-bluesins.
Kemur þessi titill ðn efa einkum til
vegna kunnugleika fólks á tón-
verkum Roberts Johnsons. En sá
kunnugleiki stafar einkum frð vin-
sældum þessa verka á meðal rokk-
tónlistarmanna nútimans. Á
stuttri æfi sinni hljóðritaði Robert
Johnson aðeins 30 til 40 lög.
Voru öll þessi lög hljóðrituð i nov-
ember 1936 og júnl 1937. Fyrir
þetta fékk Robert Johnson nokkur
hundruð dotlara, sem þótti mikill
peningur á meðal svertingja i
Mississippi ð þessum tima.
Á þessu varð þó ekki framhald
þvf eins og frægt hefur orðið dó
Johnson af völdum eiturs. Ónafn-
greindur kvenmaður framkvæmdi
verknaðinn sem talinn er að hafi
gerzt ð seinni hluta árs 1937.
Nú hefur verið fjallað a11 mikið
um delta-bluesinn, sem eitt
dæmi um contry-blues. En Contry-
bluesinn ð rætur sinar að rekja til
suðurrikja Bandarikjanna, eins og
t.d. Mississippi. Af þessum sökum
ðtti sköpun þessarar tónlistar-
stefnu innan bluesins sér stað ð
mikið viðara grunni, en við ósa
Yazoo árinnar. Telja vil ég þvi að
lokum nokkra ðhrifamikla tónlist-
armenn innan contry-bluesins,
sem ekki geta talizt til delta-
bluesista.
En þeir eru: Blind Lennon Jeff-
erson, Lightning Hopkins, Sleepy
John Estes, John White. Curely
Weaver. Lonnie Jones o.fl. o.fl.
Andstæða contry-bluesins mun
vera city-blues, sem fjallað verður
um að öllum likindum i næstu
greinum blues.
Á.J.
Merkar hljóðritanir ð delta blues
eru m.a. geymdar ð eftirfarandi
plötum: Charley Patton and The
Contry Blues, Charley Patton vol.
2. The Legendary Son House
Delta-Blues, Son House/J.D.
Short. Robert Johnson. The King
of The Delta Blues. Vol. 1 og 2.
A.J
■
■
■
■